Aile Dizimi: Ailemizin Kaderini Paylaşıyor Muyuz?

Ailelerimizin Kaderini Paylaşıyor Olabilir Miyiz

Son zamanlarda mensubu olduğunuz ailenin en uzak geçmişte yaşadığı travmaları, problemleri ya da yaşantıları paylaştığınız ve bugün yaşadığınız problemlerin perde arkasında bunların olabileceğine dair düşünceler yaygınlaşmaktadır.

Peki nedir bu Aile Dizimi Terapisi? Bilimsel temeli var mı yoksa popüler olmasına rağmen bilimsel temeli zayıf ve tartışmalı bir kavram mı?

Aile Dizimi Terapisi Nedir?

Farklı kültürel toplulukları gözlemleme fırsatı yakalayan Bert Hellinger, aile dizimi kavramını ortaya atmıştır. Gözlemlerinin ardından Psikanaliz eğitimi aldıktan sonra Transaksiyonel Analiz, Psikodrama, Aile ve Grup Terapileri’nden etkilenerek Aile Dizimi Terapisi’ni geliştirmiştir¹.

Aile Dizimi Terapisi, ailenin kuşaklar boyunca birbirlerine görünmez bir bağ ile bağlı olduğu ve bütün olarak bir ruha sahip olduğu anlayışına dayanmaktadır. Aile Dizimi Terapisi’ne göre bireylerin psikolojik durumunu içine doğdukları aile belirlemektedir¹. Diğer bir bakış açısıyla, bireyin psikolojik dünyası aile sistemi içerisinde anlamlandırılır. Hatta, bireysel değerlendirme yapmanın aksine, nesiller boyu süren aile sistemi içerisinde değerlendirilir.

Hellinger’e göre; aile sisteminde bir tane doğru sıra bulunmaktadır. Bu sıra, hiyerarşiktir. Bu doğru sıra, ailenin tüm üyelerine huzur ve stabil olma halini sağladığı için aile üyelerinin sistemden memnun olmasını beraberinde getirir. Ancak aile sırasında herhangi bir bozulma, kopma ya da aile üyelerinden birinin dışlanarak sıradan ayrılması problemlere yol açabilir. Bu problemler de nesiller boyunca sürebilir. Hatta aile dizimindeki bir bozulma psikolojik bozukluklara neden olabilir². İlerleyen nesillerde görülen problemler de aile sırasının ilk bozulduğu köken aileden, köken aile problemlerinden kaynaklanmaktadır³.

Aile Dizimi Terapisi’ne Kimler Katılır?

Aile Dizimi Terapisi’nde katılımcılar, geleneksel Aile Terapisi’nin aksine gerçek aile üyelerinden oluşmamaktadır. Aile Dizimi Terapisi, 25 kişilik gruplar halinde yapılmaktadır. 25 kişilik gruptan 15 kişi aktif katılımcı rolündedir. Geriye kalanlar ise, aktif katılımcıların aile üyelerini temsil etmektedir, onların yerine vekalet etmektedir⁴.

Aile Dizimi Terapisi Nasıl Uygulanır?

Aile Dizimi’ne aktif olarak katılan danışanlarla aile geçmişleri hakkında kısa bir görüşme yapılır ve soy ağacının belirlenmesine yönelik ev ödevleri yapılır. Kısa görüşmeden alınan bilgilerle Aile Dizimi Terapisi’nde nasıl bir aile sisteminin kurulacağına karar verilir. Örneğin; bugünkü mevcut ailenin dizimi mi yapılacak yoksa geçmişteki bir aile sistemi mi tekrar edilecek, buna karar verilmesi önemlidir⁴.

Mekansal olarak hangi aile sisteminin yeniden canlandırılacağı ve dizimin yapılacağına karar verdikten sonra aktif katılımcı olan danışan, diğer danışanlar arasından kimlerin kendisine eşlik etmesini istediğini seçmektedir. Diğer danışan ya da katılımcılar yerine sandalye ve koltuklar da kullanılabilir ve bunların aile bireylerinin temsilini oluşturduğu varsayılır. Seçtikten sonra bireyler, aktif katılımcı tarafından anlatılan şekilde konumlandırılırlar ve aktif katılımcının verdiği ipuçlarına göre yeniden sıralanır veya dizilirler. Böylece, aile diziminde daha önce meydana gelmiş bozulmalar ya da sapmalar düzeltilerek bugünkü problemlerin de çözüldüğü varsayılır⁴.

Aile Dizimi Terapisi’ni Destekleyen Görüşler

Aile Dizimi’ni destekleyenlerden bazıları, bu yöntemin bir terapi olmadığını savunmaktadırlar. Psikoterapinin geçmiş deneyim ve travmaların fark edilmesi, anlaşılması ve yeniden değerlendirilmesi üzerine kurulduğunu, Aile Dizimi’nin ise geleneksel psikoterapinin aksine bir yol izlendiğini, psikodrama kullanılarak problemlere müdahale edildiğini ve uyum sağlandığını iddia etmektedirler. Buna ek olarak, aile diziminin psikoterapi gibi uzun seanslar sürmediğini öne sürmektedirler⁵.

Diğer bir destekleyen görüş, Bert Hellinger’in yöntemini ultra kısa vadeli bir çözüm olarak değerlendirmektedir. Onlara göre sorunun kaynağına inebilir ve kısa süre içerisinde bu sorundan kurtulabilirsiniz⁵.

Aile Dizimi Terapisi’ne Eleştiriler

Eleştirmenler, aşağıdaki endişeleri dile getirdiler: Bert Hellinger’in aile dizimi fikrinin, aile sistemine dair ataerkil bir bakış açısı vardır ve buna bağlı olarak ailedeki herhangi bir zorluğun partnerin hatasından kaynaklandığı sonucunu çıkarmaya sebep olmaktadır. Hellinger, cinsel yönelimlerin kişinin doğasının doğal ve değiştirilemez bir yönü değil, tedavi edilmesi gereken bir hastalık olduğuna inandığını ifade etmiş ve bir aile dizimi atölyesi ile bir bireyi bu "hastalıktan" iyileştirdiğini iddia etmektedir.

Hellinger'in Aile Dizimi Terapisi’ne katıldıktan sonra obsesyonlar ve psikolojik problemler yaşadığını bildiren bireyler bulunmaktadır. Bu da psikolojideki en önemli ilke olan Önce zarar verme! düşüncesine aykırı bir durum olduğunu düşündürmektedir⁶.

Aile Dizimi Terapisiyle İlgili Araştırmalar

Aile Dizimi ile ilgili yapılan bazı araştırmaların olumlu sonuçlar verdiği de görülmüştür. Örneğin; fiziksel kaynağı olmayan kaşınmanın cilt ile ilgili problemlerde etkili olduğu bilinmektedir. Buna dayanarak dermatolojik hastalıklarda kaşıntıyı azaltmak için aile dizimi yaklaşımı kullanılmıştır. Dermatolojik hastalık teşhisi almış bir grup Aile Dizimi Terapisi’ne katılırken diğer grup yalnızca tıbbi tedavi almaya devam etmiştir. 3 ay sonunda Aile Dizimi Terapisi’ne katılan grubun kaşıntıları azalmış ve hastalıktan kaynaklanan belirtilerinde anlamlı düzeyde azalma görülmüştür⁷. Ancak olumlu bir sonuç alınmasına rağmen bireylerin kaşıntıları ve hastalık belirtilerinin azalmasında tam olarak nasıl bir etkisi olduğu anlaşılamamıştır.

Bireylerin Aile Dizimi Terapisi’ne katıldıkları 3 ay boyunca tedavilerinin nasıl devam ettiği ve kişisel deneyimleriyle ilgili bilgiye makale de yer verilmemiştir. Dolayısıyla iyileşme sürecinde farklı değişkenler de etkili olmuş olabilir. Dolayısıyla, yalnızca Aile Dizimi’nin etkisini görmek amacıyla çalışmalar bilimsel literatüre kazandırılması, daha faydalı olacaktır.

Aile Dizimi’nin etkilerini anlamak amacıyla yapılan diğer çalışmada, profesyonel olarak klasik müzik besteleyen kişilerin biyografileri incelenmiştir ve kuşaklar öncesinde ailelerinde müzisyen bulunan kişilerin ilk doğan çocuklarının klasik müzik besteleme konusunda önemli bir farkı olduğu görülmüştür⁸.

Ancak bu araştırma da tartışmalıdır; çünkü tıpkı fizyolojik hastalıklar ya da fiziksel özellikler gibi sanatsal yetenekler de genetik olarak aktarılabilmektedir. Genellikle ailesinde müzisyen bulunan kişilerin hem öğrenmenin etkisiyle müziğe yönelmeleri ve merak etmeleri hem de bu alana özel bir yeteneklerinin olması mümkündür. Ayrıca bir özelliğin genetik olarak aktarılması da bunu yalnızca aile dizimi ile ilgili yapmaz. Ek olarak, yalnızca ilk çocukların müzik bestelemesini de aile dizimi ile açıklayabilmek için daha fazla bilimsel veriye ihtiyaç duyulmaktadır; çünkü aile diziminde travmaların, problemlerin veya özelliklerin genetik olarak paylaşıldığı iddiası yatmasına rağmen sistematik olarak nasıl bir aktarım ve etkileşim olduğu yeterli bilgiyle desteklenerek anlatılmamıştır. Bu da Aile Dizimi Terapisi’ne şüphe ile yaklaşmayı kolaylaştırmaktadır.

Aile Dizimi, Terapisi ve Zeytin Ağacı

Aile dizimi kavramının ve bu terapinin popülerleşmesini sağlayan en önemli olaydan biri 2022 yılından yayınlanmaya başlayan Zeytin Ağacı dizisidir.

Dizide, aile travmalarından mustarip olan kişiler, Aile Dizimi Terapisi’ne katılmakta ve bireylerin günlük hayatlarında görülen psikolojik veya fiziksel problemlerinin kaynağı aile dizimlerine ve aile kökenlerine dayandırılmaktadır.

Sonuç

Bert Hellinger'in Aile Dizimi Yöntemi, Psikoterapistler için Etik Kuralların süreç, sözleşme, teşhis, süpervizyon, gizlilik, alternatiflik gibi hayati kurallarını yerine getirmemektedir. Ayrıca süreç olan psikoterapinin temel kriterini de karşılamamaktadır, dolayısıyla bu yöntemi psikoterapi olarak ele almak zordur. Sonuç olarak yöntemin psikoterapistler tarafından kullanılmasının sorgulanması ve profesyonel terapötik kurumlarda sunulması doğru olacaktır⁵.

Kaynakça

1. Weinholdi J., et al., 2013, Family Constellation Seminars Improve Psychological Functioning in a General Population Sample: Results of a Randomized Controlled Trial.
2. Hellinger, B., 2017, Sevgi Düzenleri, Aura Yayınları.
3. Stiefel, I., et al., 2013, Family Constellation-A Therapy Beyond Words, Australian & New Zealand Journal of Family Therapy.
4. Duman, N., 2020, Bert Hellinger ve Aile Dizimi Terapisi, Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology.
5. Talarczyk, M., 2011, Family Constellation Method of Bert Hellinger in the context of the Code of Ethics for Psychotherapists, Archives of Psychiatry and Psychotherapy.
6. https://www.goodtherapy.org/learn-about-therapy/types/family-constellations
7. Jafferany, M., et al., 2019, Effects of Family Constellation Seminars on Itch in Patients with Atopic Dermatitis and Psoriasis: A Patient Preference Controlled Trial, Dermatologic Therapy.
8. Schubert, D., et al., 1977, Family Constellation and Creativity: Firstborn Predominance Among Classical Music Composers, The Journal of Psychology.