Aile Dizimi Terapisi: Ailemizin Kaderini Paylaşıyor Muyuz?

Aile Dizimi Terapisi Nedir?

Farklı kültürel toplulukları gözlemleme fırsatı yakalayan Bert Hellinger, aile dizimi kavramını ortaya atmıştır. Gözlemlerinin ardından psikanaliz eğitimi aldıktan sonra transaksiyonel analiz, psikodrama, aile ve grup terapilerinden etkilenerek aile dizimi terapisini geliştirmiştir¹. Aile Dizimi Terapisi, ailenin kuşaklar boyunca birbirine görünmez bir bağ ile bağlı olduğu ve bütün olarak bir ruha sahip olduğu anlayışına dayanmaktadır.

Aile dizimi terapisine göre bireyin psikolojik durumunu içine doğduğu aile belirlemektedir¹. Bireyin psikolojik dünyası, nesiller boyu süren aile sistemi içerisinde değerlendirilir ve anlamlandırılır. Terapi sürecinde aile içindeki roller ve ilişkilerin dinamikleri incelenir.

Aile Dizimi Nedir?

Hellinger’e göre, aile sisteminde aile dizimi olarak adlandırılan, hiyerarşik olarak ilerleyen bir tane doğru sıra bulunmaktadır. Bu doğru sıra, ailenin tüm üyelerine huzur ve stabil olma halini sağladığı için aile üyelerinin sistemden memnun olmasını beraberinde getirir. Ancak aile sırasında herhangi bir bozulma ve kopma olması ya da aile üyelerinden birinin dışlanarak sıradan ayrılması problemlere yol açabilir.

Aile dizimi terapisine göre, ailelerdeki sorunlar genellikle atalarımızın yaşadığı travmatik deneyimlerle ilişkilidir. Bu problemlerin etkileri nesiller boyunca sürebilir. Hatta aile dizimindeki bir bozulma psikolojik bozukluklara neden olabilir². İlerleyen nesillerde görülen problemler de aile sırasının ilk bozulduğu köken aileden ve köken aile problemlerinden kaynaklanmaktadır³.

Son zamanlarda mensubu olduğunuz ailenin en uzak geçmişte yaşadığı travmaları, problemleri ya da yaşantıları paylaştığınız ve bugün yaşadığınız problemlerin perde arkasında bunların olabileceğine dair düşünceler yaygınlaşmaktadır. Bilimsel bir temele mi dayanıyor yoksa popüler olmasına rağmen bilimsel temeli zayıf ve tartışmalı bir kavram mı?

Aile Dizimi Terapisi Nasıl Uygulanır?

Aile dizimine aktif olarak katılan danışanlarla aile geçmişleri hakkında kısa bir görüşme yapılır ve soy ağacının belirlenmesine yönelik ev ödevleri verilir. Kısa görüşmeden alınan bilgilerle aile dizimi terapisinde nasıl bir aile sisteminin kurulacağına karar verilir. Örneğin, bugünkü mevcut ailenin dizimi mi yapılacak yoksa geçmişteki bir aile sistemi mi tekrar edilecek, buna karar verilmesi önemlidir⁴.

Mekansal olarak hangi aile sisteminin yeniden canlandırılacağı ve dizimin yapılacağına karar verdikten sonra aktif katılımcı olan danışan, diğer danışanlar arasından kimlerin kendisine eşlik etmesini istediğini seçmektedir. Diğer danışan ya da katılımcılar yerine sandalye ve koltuklar da kullanılabilir ve bunların aile bireylerinin temsilini oluşturduğu varsayılır.

Seçimlerin ardından bireyler, aktif katılımcı tarafından anlatılan şekilde konumlandırılırlar ve aktif katılımcının verdiği ipuçlarına göre yeniden sıralanır veya dizilirler. Böylece, aile diziminde daha önce meydana gelmiş bozulmalar ya da sapmalar düzeltilerek bugünkü problemlerin de çözüleceği varsayılır⁴.

Aile Dizimi Terapisine Kimler Katılır?

Aile dizimi terapisinde katılımcılar, geleneksel aile terapisinin aksine gerçek aile üyelerinden oluşmamaktadır. Aile Dizimi Terapisi, 25 kişilik gruplar halinde yapılmaktadır. 25 kişilik gruptan 15 kişi aktif katılımcı rolündedir. Geriye kalanlar ise aktif katılımcıların aile üyelerini temsil etmektedir, yani onların yerine vekalet etmektedir⁴.

Aile Dizimi Bilimsel mi?

Özellikle Zeytin Ağacı dizisinde kullanılmasıyla son zamanlarda fazlaca gündemde olan aile diziminin bilimselliği merak konusudur. Kimileri bunu “aile dizimi saçmalığı” olarak görürken kimileri aile dizimi eğitimi araştırmakta ve bu konuda uzmanlaşmak istemektedir. Aile dizimi bilimsel mi sorusunun doğru cevabını bulmak için bu konuda yapılmış araştırmalara göz atmak faydalı olacaktır.

Aile diziminin etkilerini anlamak amacıyla yapılan bir çalışmada, profesyonel olarak klasik müzik besteleyen kişilerin biyografileri incelenmiştir. Kuşaklar öncesinde ailelerinde müzisyen bulunan kişilerin ilk doğan çocuklarının klasik müzik besteleme konusunda diğer çocuklarla aralarında önemli bir fark olduğu görülmüştür⁸.

Fakat bu araştırmanın sonuçları da tartışmalıdır çünkü tıpkı fizyolojik hastalıklar ya da fiziksel özellikler gibi sanatsal yeteneklerin aktarılmasında da genetik yatkınlık rol oynamaktadır. Ailesinde müzisyen bulunan kişilerin hem öğrenmenin etkisiyle müzikle ilgili olmaları ve bu alana yönelmeleri hem de bu alanda özel bir yeteneklerinin olması mümkündür. Bir özelliğin genetik olarak aktarılmasının tek açıklaması aile dizimi olamaz.

Ek olarak, yalnızca ilk çocukların müzik bestelemeye olan yatkınlıklarını aile dizimi ile açıklayabilmek için daha fazla veriye ihtiyaç duyulmaktadır. Çünkü aile diziminin temelinde travmaların, problemlerin veya özelliklerin genetik olarak paylaşıldığı iddiası olmasına rağmen sistematik olarak nasıl bir aktarım ve etkileşim olduğu yeterli veriyle desteklenerek açıklanmamıştır. Bu sonuçlar aile dizimi terapisine şüpheyle yaklaşmayı kolaylaştırmaktadır.

Aile Dizimi İşe Yarıyor mu?

Aile dizimi ile ilgili yapılan bazı araştırmaların olumlu sonuçlar verdiği görülmüştür. Örneğin, fiziksel kaynağı olmayan kaşıntının cilt ile ilgili problemlerde etkili olduğu bilinmektedir. Buna dayanarak dermatolojik hastalıklarda kaşıntıyı azaltmak için aile dizimi yaklaşımı kullanılmıştır.

Dermatolojik hastalık teşhisi almış bir grup aile dizimi terapisine katılırken diğer grup yalnızca tıbbi tedavi almaya devam etmiştir. 3 ay sonunda aile dizimi terapisine katılan grubun kaşıntıları azalmış ve hastalıktan kaynaklanan belirtilerinde anlamlı düzeyde azalma görülmüştür⁷. Ancak olumlu bir sonuç alınmasına rağmen bireylerin kaşıntıları ve hastalık belirtilerinin azalmasında aile terapisinin tam olarak nasıl bir etkisi olduğu anlaşılamamıştır.

Bireylerin aile dizimi terapisine katıldıkları 3 ay boyunca tedavilerinin nasıl devam ettiği ve kişisel deneyimleriyle ilgili bilgiye makalede yer verilmemiştir. Dolayısıyla iyileşme sürecinde farklı değişkenler de etkili olmuş olabilir. Bu sebeple yalnızca aile diziminin etkisini görmek amacıyla daha fazla çalışmanın yapılması gerekmektedir.

Aile Dizimi Terapisini Destekleyen Görüşler

Aile diziminin geçerli bir yöntem olduğunu düşünen kimi kişiler, aile diziminin bir terapi metodu olmadığını ileri sürmektedir. Bu bakış açısına göre psikoterapi geçmiş deneyim ve travmaların fark edilmesi, anlaşılması ve yeniden değerlendirilmesi üzerine kuruludur. Aile dizimi ise geleneksel psikoterapinin aksine bir yol izler.

Psikodrama kullanarak problemlere müdahale eder ve kişinin uyum sağlamasına yardımcı olur. Buna ek olarak, aile diziminin psikoterapi gibi uzun seanslar sürmediğini öne sürmektedirler⁵. Hellinger’in yöntemi ultra kısa vadeli bir çözüm olarak değerlendirilmektedir. Buna göre sorunun kaynağına inerek kısa süre içerisinde bu sorundan kurtulabilirsiniz⁵.

Aile Dizimi Terapisine Eleştiriler

Bert Hellinger’in aile dizimi fikrinde aile sistemine ataerkil bir bakış açısı vardır. Hellinger, cinsel yönelimlerin kişinin doğasının doğal ve değiştirilemez bir yönü olmadığını, tedavi edilmesi gereken bir hastalık olduğunu ifade etmiştir. Düzenlediği bir aile dizimi atölyesinde bir kişiyi bu "hastalıktan" iyileştirdiğini iddia etmektedir.

Yöntemin bilimsel olup olmadığı tartışma konusu olduğu için aile dizimi zararlı mı sorusu birçok kişinin zihnini meşgul etmektedir. Verilere göre Hellinger'in aile dizimi terapisine katıldıktan sonra obsesyonlar ve psikolojik problemler yaşadığını belirten kişiler bulunmaktadır. Bu da psikolojik desteğin en önemli ilkesi olan Önce zarar verme. düşüncesine aykırı bir durum olduğunu düşündürmektedir⁶.

Zeytin Ağacı Dizisi ve Aile Terapisi Dizimi

Aile dizimi kavramının ve aile dizimi terapisinin popülerleşmesine; aile dizimi seans ücreti, aile dizimi eğitimi gibi aramaların artmasına neden olan en önemli olaylardan biri 2022 yılında yayınlanmaya başlayan Zeytin Ağacı dizisi.

Dizide, aile travmalarından muzdarip olan kişiler, aile dizimi terapisine katılmakta ve bu kişilerin günlük hayatlarında görülen psikolojik veya fiziksel problemlerinin kaynağı aile dizimlerine ve aile kökenlerine dayandırılmaktadır.

Aile dizimi seanslarının canlandırıldığı bölümlerde bireylerin gerçekçi olmayan bir şekilde büyük farkındalıklar yaşaması, sorunlarının birkaç seans içerisinde düzelmesi, ciddi fiziksel hastalıkların bile bu seanslar sayesinde iyileşmesi dizinin kurgusu için anlamlı olsa da terapi sürecinden uzak bir görüntü çizmektedir.

Sonuç

Bert Hellinger'in aile dizimi yöntemi, Psikoterapistler için Etik Kurallar yönetmeliğinin süreç, sözleşme, teşhis, süpervizyon, gizlilik, alternatiflik gibi hayati kurallarını yerine getirmemektedir. Ayrıca aile dizimi terapisi süreci psikoterapinin temel kriterini karşılamamaktadır.

Dolayısıyla bu yöntemi psikoterapi yaklaşımı olarak ele almak zordur. Yöntemin psikoterapistler tarafından kullanılmasının sorgulanması ve terapi hizmetini profesyonel ve güvenilir kurumlardan/platformlardan alınması doğru olacaktır⁵.