Başarısızlık Korkusu (Atikifobi): İçsel Engelleri Aşma ve Kişisel Gelişimde Güçlenme Yolları

Başarısızlık korkusu bir noktaya kadar kişiyi başarma yolunda motive etse de yoğun yaşandığı takdirde başarmanın önünde bir engel olarak durabilir. Başarısızlık korkusunun bir diğer adı da atikifobidir.

Atikifobi yaşayan kişiler genel olarak yaptıkları her eylemde başarısızlık korkusu yaşarlar. Yaşadıkları bu korku yüzünden yeni şeyler deneyemezler ve yaptıkları işleri de ertelemeye başlarlar. Yaşadıkları yoğun ve kontrol edilemeyen korku ve kaygı nedeniyle başarısızlık potansiyeli olan işlerden kaçınma eğilimi gösterirler¹. Örneğin bir iş görüşmesine girmek, önemli bir sınava girmek veya spor müsabakalarına katılmak atikifobisi olan kişiler için oldukça zorlayıcı olabilir.

Başarısızlık Korkusunun Nedenleri Nelerdir?

Başarısızlık korkusunu yenmek için öncelikle bu korkunun nedenlerini anlamak ve uygun şekilde ele almak önemlidir. Başarısızlık korkusu, genellikle çeşitli duygusal ve psikolojik birçok farklı faktörün birleşimi olarak ortaya çıkabilir. Geçmiş başarısız deneyimler, başarısızlıklara karşı ailenin ve çevrenin tutumu, rekabetçi ortam, toplumun başarı ile ilgilli beklentileri başarısızlık korkusunu arttıran faktörler arasında sayılabilir².

Geçmiş Deneyimler: Geçmişteki başarısızlık deneyimleri, kişinin başarısızlık korkusunu tetikleyebilir. Yaşanan olumsuz deneyimler kişinin kendine güvenini zedeleyebilir ve gelecekte aynı sonuçla karşılaşma korkusunu artırabilir. Örneğin, önemli bir sınavdan düşük almak bir sonraki sınav için bu korkuyu tetikleyebilir.

Ailesel ve Çevresel Etkiler: Aşırı rekabetçi veya eleştirel bir aile ortamı, çocuğun başarısızlık korkusu yaşamasına neden olabilir. Ayrıca, ailedeki veya çevredeki diğer kişilerin başarısızlıkla ilgili olumsuz tutumları da etkili olabilir. Örneğin, herhangi bir görevde başarısız olan bir çocuk ebeveynleri tarafından yıkıcı eleştirilere maruz kalıyorsa bu onun başarısızlık korkusunu arttırabilir.

Toplumsal Baskılar ve Beklentiler: Toplumun başarıyla ilgili normları ve beklentileri, kişilerde başarısızlık korkusunu artırabilir. Toplumsal olarak kabul edilen başarı standartlarına ulaşamama ve çevresindekileri hayal kırıklığına uğratma korkusu, kişinin kendine olan güvenini zedeleyebilir.

Başarısızlık Korkusu Neden Olur?

Başarısızlık korkusu birçok insanın hayatında önemli bir engel olarak karşımıza çıkar. Ancak, bu korkunun altında yatan içsel engelleri tanımlamak, bu korkunun üstesinden gelmede önemli bir adımdır. İçsel engeller, kişinin diğer dış etkenlerin yanı sıra, kendi iç dünyasında yaşadığı düşünce, duygu ve inançlarının bir sonucu olarak ortaya çıkan zorluklar olarak tanımlanabilir.

Başarısızlık korkusunun önündeki içsel engeller ise genellikle kişinin olumsuz düşünce kalıpları, inançları ve duygusal durumuyla ilgilidir. Bunların yanı sıra mükemmeliyetçilik, düşük öz saygı ve öz değer, kişinin başarısızlık korkusunu besleyebilir ve ilerlemesini engelleyebilir.

Mükemmeliyetçilik: Mükemmeliyetçi kişiler, her zaman mükemmel sonuçlar elde etmeyi beklerler ve herhangi bir hatayı kabul etmekte zorlanırlar. Her ne kadar yapılan hata küçük de olsa onu tolere etmede güçlük yaşarlar. Bu durum, başarısızlıkla sonuçlanabilecek herhangi bir durumdan kaçınmalarına neden olabilir³.

Öz Saygı ve Öz Değer Sorunları: Düşük öz saygı ve öz değer, başarısızlık korkusunun bir diğer nedeni olabilir. Kişi kendini yetersiz hissedebilir ve başkalarının beklentilerini karşılayamayacağını düşünebilir. Öz değer sorunları yaşayan kişiler kendi yeteneklerine veya kapasitelerine güvenmekte zorlanırlar ve başkalarının beklentilerini karşılayamayacaklarından endişe ederler.

Olumsuz Düşünce Kalıpları: Olumsuz düşünce kalıpları, başarısızlık korkusunu artırabilir. Kişi başarısızlığı kendine yönelik bir yargı olarak görür ve bu da korkuyu kuvvetlendirir. Kişinin yalnızca bir sınavdan düşük alıp kendini başarısız olarak görmesi ve bunun sonucunda da kendi başarısızlığını genellemesi buna örnek olarak gösterebilir.

Kaçınma Davranışları: Bazı insanlar, başarısızlık korkusu nedeniyle risk almaktan kaçınırlar. Yeni bir şey denemek veya belirsizlikle karşılaşmak potansiyel bir başarısızlık durumuna yol açabileceği için bu tür durumlardan kaçınırlar.

Başarısızlık Korkusunun Belirtileri Nelerdir?

Başarısızlık korkusu, yalnızca belirli bir durumda başarısız olmaktan korkma değil, aynı zamanda başarısızlığı kabul edilemez bir seçenek olarak görme tutumunu da içerir. Bu korku, kişinin yaşamında farklı şekillerde ortaya çıkabilir ve belirtileri kişiden kişiye değişebilir. Deneyimlenen belirtiler, kişinin günlük yaşamını ciddi bir şekilde etkileyebilir. Başarısızlık korkusunun en yaygın belirtileri şunlardır:

Kaygı: Başarısızlık korkusu yaşayan kişilerde sürekli bir kaygı hali görülür. Özellikle kaygı bozukluğu yaşayan kişilerde başarısızlık korkusunun görülme ihtimali yüksektir. Kişi, bir şeylerin yanlış gideceği ve beklenen başarıyı elde edemeyeceği konusunda yoğun bir kaygı yaşar.

Mükemmeliyetçilik ve Risk Almaktan Kaçınma: Kişi, mükemmel bir sonuç elde etme konusunda aşırı derecede titiz olabilir ve herhangi bir hatayı kabul etmekte zorlanabilir. Ayrıca, yeni şeyler denemekten veya zorlayıcı durumlarla karşılaşmaktan kaçınarak kendilerini güvende hissetmeye çalışabilirler.

Yetersizlik Hissi: Başarısızlık korkusu olan kişilerin genellikle kendilerine olan güvenleri zayıftır. Bu nedenle, sürekli olarak kendilerini yetersiz hissederler ve başkalarının beklentilerini karşılayamayacaklarını düşünebilirler.

Sosyal İzolasyon: Başarısızlık korkusu, kişinin sosyal etkileşimlerini sınırlayabilir. Kişi, başkalarının önünde yanlış bir şey yapmaktan korktuğu için sosyal etkinliklerden kaçınabilir veya kendini izole edebilir.

Prokrastinasyon (Erteleme): Prokrastinasyon kısaca belirli bir görevi yapmaktan kaçınma veya erteleme eylemi olarak tanımlanır. Başarısızlık korkusu olan kişiler, işlerini sürekli olarak erteleyebilirler. Çünkü işe başlamak veya bir göreve girişmek, başarısızlık korkusunu tetikleyebilir.

Fiziksel Belirtiler: Başarısızlık korkusu, fiziksel belirtilerle de ilişkilendirilebilir. Stres, endişe ve kaygı; baş ağrısı, mide ve sindirim rahatsızlıkları, kas gerginliği ve uyku problemleri gibi rahatsızlıklara sebebiyet verebilir.

Başarısızlık Korkusu Nasıl Yenilir?

Başarısızlık korkusunu yenmek için sabır, farkındalık, öz saygı ve öz değer gibi faktörleri geliştirmek gerekir. Kendinize zaman vererek ve bu adımları yavaşça uygulayarak başarısızlık korkusunu azaltabilir ve kişisel gelişiminizi destekleyebilirsiniz.

1. Korkunuzun nedenini anlamaya çalışın.

Başarısızlık korkusunun kökenlerini anlamak önemlidir. Geçmiş deneyimler, toplumsal baskılar, mükemmeliyetçilik eğilimleri veya olumsuz düşünce kalıpları gibi çeşitli faktörler başarısızlık korkusunu tetikleyebilir. Kendinize neden başarısızlık korkusu yaşadığınızı sorarak, bu korkunun altında yatan sebepleri belirleyin. Nedenleri belirlemek onlar üzerine çalışmak için ilk adım olacaktır.

2. Olumlu inançlarınızı güçlendirin.

Olumsuz düşünce kalıplarınızı tanıyarak ve değiştirerek olumlu inançlarınızı güçlendirebilirsiniz. Başarısızlıkla ilgili korkularınızı yenmek için kendinize pozitif ve yapıcı mesajlar verin. Ayrıca öz şefkat pratiklerini uygulayarak da kendinize dair olumlu inançlarınızı pekiştirebilirsiniz. Başarılarınızı hatırlayarak kendinize olan güveninizi arttırıp bu süreci destekleyebilirsiniz.

3. Kendinize küçük hedefler koyarak başlayın.

Başlangıç için büyük hedefler korkutucu olabilir. Bu nedenle küçük adımlarla başlamak başarısızlık korkusunu yenme sürecinde daha faydalı olacaktır. Kendinizi rahat hissettiğiniz küçük riskler alarak bunların sonucunu gözlemleyin. Bu süreçte küçük veya büyük fark etmeksizin her alandaki başarılarınızın farkına varmak, başarısızlık korkunuzu azaltabilir. Örneğin, kendinize günlük kolay hedefler koyarak onları başardığınızı görmek size daha zor hedefleri başarmayı denemek için motivasyon sağlayabilir.

4. Hatalarınızdan öğrenin.

Başarısızlıklarınızı olumsuz bir sonuç olarak görmek yerine onlardan öğrenme fırsatını deneyimleyin. Her hata veya başarısızlık, sizin kişisel gelişiminiz için bir fırsat olabilir. Hatalarınızdan ders çıkararak gelecekte daha iyi sonuçlar elde etme şansınızı arttırabilirsiniz.

5. Farkındalık ve rahatlama tekniklerini uygulayın.

Zihinsel farkındalık meditasyonu, nefes egzersizleri ve gevşeme egzersizleri gibi rahatlama teknikleri, stresinizi azaltabilir ve başarısızlık korkunuzu kontrol altına almanıza yardımcı olabilir. Bu teknikleri düzenli olarak uygulamak, duygusal dengenizi korumanıza ve iç motivasyonunuzu bulmanıza yardımcı olabilir.

6. Destek alın.

Başarısızlık korkunuzu yenmek için destek almak önemlidir. Aileniz veya arkadaşlarınız ile duygularınızı paylaşın ve destek isteyin. Başkalarının perspektifinden faydalanmak, başarısızlık korkunuzu daha yönetilebilir hale getirebilir. Ek olarak, uzman bir psikolog ile bu korkunuzun nedenlerini ve sonuçlarını çalışmak size fayda sağlayabilir.

Başarısızlık korkusu, insanların hayatlarını olumsuz etkileyebilen yaygın bir durumdur. Ancak, bu korkunun üstesinden gelmek ve kişisel gelişimde ilerlemek mümkündür. İçsel engelleri aşmak, olumlu düşünme alışkanlıkları geliştirmek, küçük hedeflerle başlamak ve destek almak, başarısızlık korkusunu yenmek için etkili yöntemlerdendir.

Başarısızlıklardan ders çıkarmak, kendine güveni artırmak ve hataları öğrenme fırsatları olarak değerlendirmek, kişinin başarısızlık korkusunu azaltabilir. Unutmayın ki, başarısızlık korkusuyla başa çıkmak zaman gerektiren bir süreçtir ve her adım kişisel gelişimde ilerlemek için yardımcı olabilir.