Belirsizlikle Baş Etmek

Belirsizlik ile Baş Etmek

Hepimizin hayatında zaman zaman baş etmekte zorlandığı olaylar oluyor. Her şey üst üste geldiğinde yaşadığımız olayların getirdiği duyguları ve düşünceleri birbirinden ayırmakta zorlanabiliriz. Belirsizlik ise bunlardan bir tanesi. Zihnimiz genel olarak bir netlik arar. Beyin olaylara anlam vermeye çalışır ve kendi içinde herhangi bir kategoriye koyamadığı her şey tedirginlik yaratır. Her şey kontrolden çıkmış gibi hissedebiliriz. Belirsizlik ile baş etme konusunda zorlanabiliriz.

Belirsizlik Nedir?

Belirsizlik, sonucunu bilmediğimiz herhangi bir şey olabilir. Günlük hayatımızda yerine getirmeye çalıştığımız sorumluluklarımızı etkilemeye başladığında belirsizlik sendromu olarak da geçtiğini görebiliriz.

Belirsizlik Sendromu Belirtileri

Belirsizlik durumuyla karşılaşmak aşağıdaki belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir.

• Uyku sorunları (çok uyuma, hiç uyuyamama, uykuya dalmada güçlük)
• Yeme problemleri (çok yeme, hiç yiyememe, duygusal yeme)
• Kişiler arası ilişkilerde sorunlar
• Öfke patlamaları
• Hayattan keyif alamama (önceden yapılan etkinliklerin veya yeni etkinliklerin keyif vermemesi)
• Gergin hissetme
• Sürekli yorgunluk hali (psikolojik ve/ya bedensel yorgunluk)
• Motivasyon düşüklüğü

Burada dikkat edilmesi gereken noktalardan biri bu belirtilerin birçok farklı ruhsal problemin ortak belirtileri olmasıdır. Dolayısıyla bu belirtilere sahip kişilerin belirsizlik yaratan temel konularının belirlenmesi ve netleştirilmesi önemlidir.

Belirsizlik hayatımızın farklı bölümlerinde ortaya çıkabilir. İş yerinde belirsizlik, maddi konularda belirsizlik, arkadaşlar arası konularda belirsizlik, aşkta belirsizlik, günlük işlerimizi nasıl halledeceğimiz konusunda belirsizlik, hangi yoldan işe gideceğimiz konusunda belirsizlik yaşamak mümkündür.

Belirsizlik baş etmesi zor duygular ortaya çıkarabilir. Belirsizlik algıladığımız duruma yüklediğimiz anlamdır. Belirsizlik; üzüntü, öfke, kaygı, çaresizlik, yetersizlik duygularını ortaya çıkarabilir. Duygularla baş etmek için ise doğru duygumuzu keşfetmemiz önemlidir. Hissettiğiniz duygu yaşadığınız durumla ilişki görünmeyebilir ancak o duygu sizin bir ihtiyacınıza işaret ediyordur.

Belirsizlik ve Stres

Belirsizlik aynı zamanda bir stres faktörüdür. Rahatlık durumumuzu bozan herhangi bir şey bizi strese sokabilir. Bu nedenle stres tetikleyicilerimizi keşfetmek belirsizlik ile baş etmek için dikkat edilmesi gereken önemli bir noktadır. Tetikleyicilerinizi keşfetmek için aşağıdaki sorular üzerinde düşünün:

Sizi strese sokan durumlar neler?

Diyelim ki önümüzdeki hafta önemli bir mülakatınız var. Bu mülakata hazırlanmak ve hatta düşünmek bile sizi strese sokuyor.

Stres yaratan durumlar karşısında neler hissediyorsunuz?

Belki mülakatınızı düşündükçe uykuya dalmada güçlük yaşıyorsunuz, iştahınız kesiliyor, arkadaşlarınızla sohbet etmekten keyif almadığınızı fark ediyorsunuz çünkü aklınızdan hep mülakatın nasıl sonuçlanacağı geçiyor. Arkadaşlarınız konuyu açınca geriliyorsunuz ve keyfinizi kaçırdıkları için onlara öfkeleniyorsunuz.

Stresli bir durumdayken aklınızdan neler geçiyor?

Bu mülakata çalışsam bile geçemeyeceğim. Daha öncekiler de kötü geçmişti zaten, ne yapsam olmayacak. Her gün saatlerce çalışsam belki anca bir sonraki tura geçerim. Arkadaşlarım bununla ilgili konuşmaktan çekinmiyor tabii onların tuzu kuru.

Stresle nasıl baş ediyorsunuz? Bu yöntemler gerçekten faydalı mı?

Çalışmak çok fazla gerginlik yarattığı için kaçmayı ve uyumayı tercih ediyorsunuz (işlevsel değil), arkadaşlarınızla yaşadığınızı duyguları paylaşmak yerine onlara sınav hakkında konuştukları için sinirleniyorsunuz ve iletişimi kesiyorsunuz (işlevsel değil).

Yukarıdaki soruları kendinize sorarak sizi strese yönelten durumları keşfedebilirsiniz. İşlevsel olmayan baş etme yöntemlerini denemek sizi anlık olarak rahatlatabilir ancak uzun vadede var olan sorununuzu çözmez ve sizi rahatlatmaz. O nedenle daha işlevsel olan yöntemler size yardımcı olur. Bu konudaki önerilerimiz için stresle ateşkes yazımızı okuyabilirsiniz.

Kendimizi Ne Kadar Tanıyoruz?

Belirsizlik ile baş etmek için öncelikle bizi hangi konuların rahatsız ettiğini bulmamız önemlidir. Bu yol da kendimize doğru soruları sormaktan geçer.

• Hayatımda ne olmasını istiyorum?
• Bu konuyla ilgili ben ne yapabilirim?
• Hangi kısımlar benim kontrolümde?
• Belirli ve net olmasını gerçekten istediğim neler var?
• Her şeyin net olmasını istiyor olabilirim ancak bu ne kadar gerçekçi bir beklenti?
• Olacak her şeyi biliyor olsaydım bir yerden sonra hayat sıkıcı olmaz mıydı?

Hayatta her zaman işler istediğimiz gibi gitmez ve bazen tüm kararlar başkaları tarafından verilirken kendi iç sesimizi duymakta zorlanabiliriz. Kontrol edemediğimiz olaylar olduğunda isteklerimizi ve beklentilerimizi netleştirmek farkındalık açısından önemli bir adımdır. Bu istekler ve beklentiler zamanla değişebilir o nedenle esnekliğe açık olmak gerekir. Kendinizi tanımak bir süreçtir bu nedenle kendinize fazla yüklenmemeye çalışın. Yaşadığınız deneyimlerde kendinize hislerinizi ve o deneyimden öğrendiklerinizi sormak yardımcı olacaktır.

Belirsizlik ile Nasıl Baş Ederim?

Yukarıdaki soruları kendinize sormakla başlayabilirsiniz. Stres tetikleyicilerinizi keşfetmek ve sizi nelerin belirsizlik durumuna soktuğunu bulmak önemlidir.

Hayatımızda bizim kontrolümüzde olan olayları keşfetmemiz önemlidir. Başımıza gelenleri kontrol edemeyiz ama başımıza gelenlerle nasıl tepki vereceğimiz bizim kontrolümüzdedir. Kontrolünüzde olan şeylerin bir listesini yapın. Tepkileriniz, duygularınızı ile baş etme, kendinizi keşfetme, kimlerle iletişim kuracağınız, ne tarz müzikler dinleyeceğiniz sizin kontrolünüzde olan şeylerdir.

• Aklınıza gelenleri not alın. Gün içinde farklı zamanlarda kendinize ne düşündüğünüzü sorun.
• Duygularınızı not alın. Kendinize ne hissettiğinizi sormak düşünceler ve duygular arasında köprü kurmanıza yardımcı olacaktır. Duygu farkındalığı için farklı olayların size ne hissettirdiğini bulmak önemli.
• Belirsizlik defteri tutun. Bu defteri kendinize doğru soruları sormak ve cevaplarını yazmak için kullanabilirsiniz. Yazmak serbest çağrışım yollarını açıp size yeni farkındalıklar getirir. Daha önce hiç fark etmediğiniz düşüncelerin kaleminizden döküldüğünü görebilirsiniz. Zaman zaman bu deftere dönüp bakmak size yardımcı olacaktır.
• Bilinçli farkındalık egzersizleri yapmak hem stres hem de belirsizlik durumlarında faydalıdır.
• Meditasyon ve nefes egzersizi kaygıyla baş etmede etkili yollardır. Sadece 1 dakikalık nefes egzersizi bile nabzınızın belirli ölçüde düşmesini sağlar.
• Alternatif bakış açıları geliştirin. Bir olayın birden fazla açıklaması olabilir. Belirsizlik durumu stres yarattığında tek taraflı olumsuz düşüncelerin gelmesi onların gerçek olduğu anlamına gelmez bu nedenle başka açıklamalar bulmak sizin için faydalı olacaktır.
• Sosyal destek alın. Benzer problemleri yaşayan insanlarla konuşmak ve onların işlevsel yöntemlerini öğrenmek faydalı olabilir. Yakın çevrenizdeki insanlarla konuşun. Paylaşmak yaşadığınız sorunu kendi içinizde olmaktan çıkarıp başka bir açıyla görmenizi sağlayabilir.
• Kendinizi daha iyi tanıdıkça ve sizi belirsizliğe sokan durumları keşfederek baş etmede size en iyi yardımcı olabilecek yok terapidir.