Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu Hakkında Her Şey

Borderline Kişilik Bozukluğu Nedir?

Borderline Kişilik Bozukluğu bir kişinin duygularını düzenlemekte çektiği zorlukla öne çıkan dürtüsel davranışlar, kronik boşluk hissiyatı ve aşırı duygulanım ile tanınan ciddi bir psikiyatik hastalıktır. Sınırda Kişilik Bozukluğu olarak da bilinen borderline kişiler genellikle ilişkilerinde zorluk yaşarlar. Bu belirtileriyle borderline, bireyin işlevselliğini giderek daha fazla etkileyen bir kişilik örüntüsü olarak öne çıkar.

İnsanların genel karakteristik ve kişilik özellikleri, başa çıkma tarzları ve toplumsal çevre ile etkileşim biçimleri çocukluk döneminde öğrenmenin etkisi ve mizaca bağlı olarak gelişmeye başlar ve ergenlik döneminin sonlarında ya da erken yetişkinlik dönemlerinde belirginleşir. Bu noktada kişinin sahip olduğu özellikler, bireyin kişiliğini yani diğer insanlardan onu ayıran özelliklerini ve davranış kümesini oluşturmuş olur¹.

Bu dönemde gelişen ve yerleşen kişilik özellikleri topluma uyum sağlamayı engelleyecek kadar katı ve uygunsuz olduğunda, diğer insanların hayatını zorlaştırdığında, yaşamın birçok alanında ve çoğu zaman sorunlar baş gösterdiğinde kişilik bozukluğundan bahsetmek mümkündür.

Borderline Kişilik Bozukluğu Belirtileri

Borderline Kişilik Bozukluğu, B kümesi kişilik bozuklukları başlığı altında sınıflandırılmaktadır. B kümesi kişilik bozuklukları arasında histrionik, narsistik, antisosyal ve borderline kişilik bozukluğu bulunmaktadır. Bu kişilik bozukluklarının aynı kümede gruplandırılmasının sebebi hepsinin dramatik, duygusal ve dengesiz davranışlar sergilemesidir.

Sınırda kişilik bozukluğu olan kişiler nasıl davranır? Borderline hastalığı olarak da bilinen bu ruh sağlığı sorununun en belirgin özellikleri aşağıda sıralanmıştır:

• Bireyler arası ilişkilerde dürtüsel ve dengesiz davranışlar sergilemektedirler.
• Arkadaşlarını, romantik ilişkilerini ya da ailelerindeki bireyleri aşırı idealleştirmektedirler.
• Aşırı idealleştirmenin bir sonucu olarak, aşırı hayal kırıklığı ve öfke patlamaları deneyimlemektedirler.
• Kendi zihinlerinde kurguladıkları bir terk edilme durumunu engellemek için çaba sarf edebilirler çünkü yoğun bir terk edilme korku ve kaygıları mevcuttur³.
• Kişilerarası ilişkilerde olduğu gibi benlik imgesinde yani kendileriyle ilgili değerlendirmeleri ve kendi kişiliklerine dair inançlarında da dürtüsel ve dengesiz olabilmektedirler².
• Uzun vadeli sonuçlar hakkında düşünmeksizin uyarıcılara karşı hızlı tepki gösterebilirler, yani dürtüseldirler.
• Aşikâr bir biçimde çevresindeki insanları manipüle edebilmek için kendine zarar verme davranışında/ intihar girişiminde bulunabilirler.
• Kronik boşluk duyguları bulunmaktadır.
• Geçici ve strese bağlı paranoid/ aşırı kuşkucu düşünceleri bulunmaktadır¹.
• Geçici ve strese bağlı gerçeklikten kopuş ve kendine yabancılaşma (disasosiyasyon) yaşayabilmektedirler¹.

Borderline Kişilik Bozukluğu Neden Olur?

Araştırmalar, Borderline Kişilik Bozukluğunun ortaya çıkma ihtimalini artıran bazı risk faktörleri olduğundan bahseder. Buna göre bazı genetik, çevresel ve sosyal etmenler Sınırda Kişilik Bozukluğunun var olma ihtimalini artırabilir.

Aile Geçmişi

Anne babası veya kardeşi gibi yakın aile üyelerinde Borderline Kişilik Bozukluğu bulunan bireyler diğerlerine kıyasla daha yüksek risk altındadır. Ailesinde sınırda veya benzer bir kişilik bozukluğu geçmişi bulunan kişilerin genetik yatkınlığı artmaktadır.

Beyin Yapısı ve İşleyişi

Araştırmalar Borderline Kişilik Bozukluğuna sahip kişilerin beyinlerinin özellikle dürtüler ve duygu yönetimi ile ilgili alanlarında bazı işlevsel ve yapısal değişiklikler olduğunu göstermektedir.

Bu kişilerin beyin görüntülerine bakıldığında korku, öfke gibi olumsuz duygularla baş etmede önemli rol oynayan amigdala ve otokontrolü sağlamaya yardımcı hipokampus gibi bölgelerin normalden küçük olduğu veya bu bölgelerin normalin dışında aktive oldukları görüntülenmiştir. Fakat bu değişiklikler kişilik bozukluğuna sebep olabileceği gibi bozukluğun bir sonucu olarak da ortaya çıkıyor olabilir.

Çevresel, Kültürel ve Sosyal Faktörler

Borderline Kişilik Bozukluğuna sahip birçok insan taciz, terk edilme, çocuklukta kötü deneyimler gibi travmatik deneyimlere maruz kaldığını belirtir. Ebeveynlerinin biri ya da her ikisi tarafından ihmal edilmek, çocukluk döneminde uzun süreli olarak korku dolu ya da tehdit içeren bir ortamda bulunmak veya ciddi mental rahatsızlığı olan başka bir aile üyesiyle aynı evde yaşamak Borderline Kişilik Bozukluğu olan kişilerin geçmişinde yaygın olarak görülmektedir.

Bu faktörlerin kişilik bozukluğunun ortaya çıkma ihtimalini artırdığını söylemek mümkün olsa da bu koşullarda olan kişilerin kesinlikle Sınırda Kişilik Bozukluğu geliştireceği söylenemez.

Borderline Kişilik Bozukluğu Ne Gibi Sorunlara Yol Açar?

Borderline Kişilik Bozukluğu bireyin düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını etkiler ve hayatın farklı alanlarında yaşadıkları zorluklarla baş etmesini güçleştirir. Hepimizin dünyayı algılama biçimi farklıdır ancak Sınırda Kişilik Bozukluğu yaşayan kişiler, kendileri ve çevreleri hakkında çarpıtılmış bir algıya sahiptir.

Bu kişiler, yoğun bir şekilde kontrol etmekte güçlük çektikleri duygular hisseder ve bu kontrolsüzlük hissi onları daha öfkeli ve stresli hale getirebilir. Uygun bir terapi veya tedavi desteği alınmadığında bu sorunlar kişinin yaşamının birçok farklı alanını etkileyebilir:

• Kendine olan inancını yitirme
• Eğitim sürecini tamamlayamama
• Birçok kez yasalarla karşı karşıya gelme, davalık olma
• Tekrarlayan bir şekilde işten atılma, iş değişiklikleri
• Alkolizm ve madde bağımlılığı
• Sağlıklı ilişkiler kurmakta ve sürdürmekte zorlanma
• Kronik bir şekilde kendine zarar verme davranışları
• Ayrılık veya boşanma ile sonuçlanan ilişkiler
• Sık sık hastaneye kaldırılma

Romantik İlişkilerdeki Sorunlar

Borderline Kişilik Bozukluğunun etkilerinin kaçınılmaz bir şekilde görüldüğü alanlardan biri de kişinin romantik ilişkileridir. Sınırda Kişilik Bozukluğu yaşayan kişiler, yoğun bir terk edilme korkusu duyabilirler. Bu korkuları sebebiyle ilişkide oldukları kişiyi sürekli gözetleyebilir ve her davranışlarını terk edilecekleri yönünde yorumlayabilirler.

Yoğun güvensizlik hisleri ve korkuları bu kişilerle uzlaşmayı güçleştirebilir ve ilişkinin gelgitlerle dolu olmasına sebep olabilir. Bir yandan terk edilme korkusu duyarken bir yandan da aniden bunalmış hissedebilir ve yakınlık kurmak istemeyebilirler. Nihayetinde sevgi ve ilgili talepleri ile kendini geri çekme ve yalnızlaşma davranışları arasında gidip gelinen, yoğun ve çatışmaların sık yaşandığı bir ilişki yaşanabilir.

Bunun yanı sıra bu hastalığın bazı belirtileri ilişkilerde dolaylı yollarla da etkileri bulunabilir. Örneğin, kişinin dürtüsel bir şekilde yaptığı alışverişler veya kontrolsüzce karıştığı bir kavga ailenin birçok üyesini etkileyebilir.

Sınırda Kişilik Bozukluğu olan biriyle ilişkiyi sürdürmenin ve bu ilişkiye devam ederken tarafların mental sağlığını korumasının yolu ise profesyonel destek almaktan geçer. Bireysel terapinin yanı sıra çift terapisi de ilişkinin sürdürülmesi konusunda faydalı olabilir.

Borderline Kişilik Bozukluğunda Psikolojik Yardım

Kişilik bozuklukları, doğası gereği süreğen, yaygın ve esnek olmayan bir yapıda olduğu için psikoterapi ile sınırlı hedefler koyularak ilerlemek mümkündür. Bu hedefler bireyin yaşadığı sıkıntıyı azaltmak ve günlük yaşantısında işlev bozukluğuna sebebiyet veren davranışları değiştirmek olabilir.

Ancak Borderline Kişilik Bozukluğu yaşayan bireyler, kişilerarası ilişkilerinde yaşadıkları dürtüsellik ve duygusal dengesizliği terapi ortamına da taşıyabilirler. Terapi esnasında aşırı tepkisel davranabilir ve öfke patlamaları yaşayabilirler¹. Bu durumda, terapiden gereken verimi ve sonucu almaları da zorlaşabilir.

Ayrıca, tüm kişilik bozukluklarında olduğu gibi Borderline Kişilik Bozukluğunda da psikoterapi için sağaltım yöntemleri, psikojik yardım arayan kişinin davranış ve belirtilerine uygun olarak modifiye edilmelidir. Çünkü geleneksel bireysel psikoterapi yelpazesinde bulunan bazı yöntemler, Borderline Kişilik Bozukluğunda belirtilerin kötüleşmesine sebebiyet verebilir.

Diyalektik Davranış Terapisi

Diyalektik Davranış Terapisi, Borderline Kişilik Bozukluğuna özel olarak geliştirilmiştir⁴. Diyalektik terimi, çatışan fikirlerin etkileşimi anlamına gelir. Diyalektik Davranış Terapisi içinde diyalektik iyileştirme için gereklilikler olarak hem kabulün hem de değişimin entegrasyonunu ifade eder⁵.

Diyalektik davranış terapisi uyumsuz davranışlar, farkındalık, kişilerarası etkililik, duygu düzenleme ve sıkıntıya karşı tolerans gibi daha sağlıklı başa çıkma becerileri ile değiştirerek Borderline Kişilik Bozukluğu semptomlarını ele almayı amaçlar⁶.

Şema Terapi

Şema terapi, kişilik bozuklukları ve diğer kronik psikolojik bozuklukları için geliştirilmiştir. Bilişsel Davranış Terapisi (BDT), bağlanma teorisi, Gestalt terapisi ve psikodinamik bakış açılarından kavram ve yaklaşımları birleştiren bütünleştirici bir psikoterapi şeklidir⁷.

Bireylerin yakındıkları problemlerin formüle edilmesinde ve değişim sürecinin anlaşılmasında çocukluk döneminde gelişen erken dönem uyumsuz şemalar ve birkaç farklı şemanın aynı anda aktive olmasıyla birlikte meydana gelen hızlı duygusal değişimler olmak üzere iki kavramsal modele dayanmaktadır⁸.

Aktarım Odaklı Terapi

Aktarım odaklı psikoterapi terapötik ilişki içinde danışan ve terapist arasında gelişen aktarımın analiziyle ilgilenmektedir. Danışanın terapiste yönelik aktarımının yanı sıra, bireyin kendi benliğinin ve bireyin hayatındaki kişilerin bireyin kendi benliği içinde nasıl temsil edildiğini analiz etmeyi amaçlamaktadır⁹.

Borderline Kişilik Bozukluğu yaşayan bireylerin problemlerle başa çıkmak için kullandıkları savunma mekanizmalarının yeniden sağlıklı bir biçimde geliştirilmesi için bireylerle çalışmakta ve kimlik yayılmasının çözümünü elde etmeye çalışmaktadır¹⁰.

Zihinselleştirmeye Dayalı Terapi

Zihinselleştirmeye dayalı terapi, herhangi bir anda bireylerin düşüncelerini ve duygularını tanımlamasına ve duruma alternatif bir bakış açısı yaratmasına yardımcı olmak için kullanılan bir psikoterapidir.

Zihinselleştirmeye Dayalı Terapi, Borderline Kişilik Bozukluğu yaşayan bireylerin dürtüselliklerinden dolayı yaşadıkları sorunları çözmek için tepkiden önce düşünmenin gelmesi gerektiğini öğretmeyi amaçlamaktadır¹¹.

Sonuç

Borderline Kişilik Bozuklukları, yaşam boyu süren ve yaşamın her alanında bilhassa kişilerarası ilişkilerde dürtüsellik ve dengesiz duygu ve davranışlar aracılığı ile olumsuz etkiler bırakan bir psikolojik durum olsa bile psikoterapi ile çeşitli davranış değişiklikleri ve daha işlevsel baş etme yöntemleri ile hayatı kendiniz için kolaylaştırmanın mümkün olduğunu söyleyebiliriz.

Kendiniz için bir adım atın, Hiwell Online Terapi ve Psikolojik Danışmanlık ile online terapi imkanlarıyla tanışın!

Kaynakça

1. Butcher, J.N., et al., 2013, Anormal Psikoloji, Kaknüs Yayınları.
2. Paglieri, F., 2012, Consciousness in Interaction: The Role of the Natural and Social Context in Shaping Consciousness, USA: John Benjamins Publishing Company.
3. Livesley, W.J., 2003, Diagnostic Dilemmas in Classifying Personality Disorders, New York: Guilford.
4. Barnicot, K., et al., 2018, Dialectical Behaviour Therapy v. Mentalisation-based Therapy for Borderline Personality Disorder, Psychological Medicine.
5. Linehan, M.M., 1993, Skills Training Manual for Treating Borderline Personality Disorder. New York: Guilford.
6. Stoffers, J.M., et al., 2012, Psychological Therapies for People with Borderline Personality Disorder, Cochrane Database Syst Review.
7. May Tan, Y., et al., 2018, Schema Therapy for Borderline Personality Disorder: A Qualitative Study of Patients’ Perceptions, PLoS One.
8. Young, J.E., 2003, Schema Therapy: A Practitioner’s, New York: The Guilford Press.
9. Stoffers, J.M., et al., 2012, Psychological Therapies for People with Borderline Personality Disorder, Cochrane Database of Systematic Review.
10. Clarkin, J.F., 1999, Psychotherapy for Borderline Personality, New York.
11. https://evrimagaci.org/borderline-kisilik-bozuklugu-nedir-belirtileri-nelerdir-nasil-teshis-edilir-nasil-tedavi-edilir-10682