Çalışan Annelerin Psikolojisi: İş ve Çocuk Bakımı Dengesinde Ruh Sağlığını Korumak

Çalışan Anne Psikolojisi

Tüm ebeveynler gibi çalışan annelerin de ebeveynlik deneyimlerine dair olumlu ve olumsuz duyguları olabilir. Çalışırken hem kendine hem çocuğuna hem eşine hem eve hem de kendi sosyal hayatına vakit ayırma kısmını dengelemek birçok anne için zorlayıcıdır.

Çalışan annelerin yaşadığı zorluklarla ilgili önemli araştırmalara rağmen olumsuz duygular ve bunların kadınlar üzerindeki sonuçları hakkında hala çok az şey biliniyor. Anne olma kararından dolayı işe bağlı suçluluk ve pişmanlık duyguları iş ve aile sorumlulukları zorlayıcı olduğunda birçok annede ortaya çıkabilir. Bununla birlikte bireysel kaynaklar, annelerin olumsuz duygularla nasıl başa çıktıkları konusunda rol oynayabilir.

Annelik birçok kültürde kadının biyolojik kaderi gibi algılanıyor. “Her kadın annedir ve bu nedenle ona saygı duyulmalıdır.” düşüncesi kadınların birey olmaktan gelen değerlerini zedeleyebiliyor. Hal böyleyken anne olma veya anne olmama kararı birçok kadına farklı gözle bakılmasının önünü açabiliyor.

Anne olmayı seçen kadınların her zaman pozitif duygular yaşaması gerektiğine inanılıyor ve çoğu zaman kadınların anne olmakla ilgili olumsuz bir şekilde düşünmesine, hissetmesine ve bunu ifade etmesine alan açmayı bırakın, izin verilmediği bile oluyor.

Kültürel normlar ve kurallar anneliğe geçişin çok değerli olduğunu savunurken kadınların olumsuz duygularına dair bilgi alabildiğimiz fazla araştırma yok. Ancak bazı araştırmaların vurguladığı gibi annelik deneyimi olumlu sonuçların yanı sıra sıkıntı, hüsran ve hayal kırıklığı gibi olumsuz deneyimlerle de ilişkilendirilebilir¹.

Çalışan Annelerin Kaygıları ve Kişilik Özellikleri

Çalışan kadınların ev ve iş hayatını dengelemeye çalışırken yaşadıkları kaygı ve stres ile başa çıkmaları kişilik özellikleri ile yakından ilişkilidir. Bu da bizi bireyin kendini tanımasının önemine götürüyor.

Anne olma kararının arkasındaki nedenler, stresle başa çıkma yolları ve sosyal destek alanları çalışan annelere yardımcı olabilecek kaynaklar arasında.

Çalışan annelerin olumsuz duygularını azaltma ve iyi oluş hallerini arttırma noktasında kişilik özellikleri ve psikolojik sağlamlık becerileri önemlidir. Bireysel kaynaklar içerisinde olan kişilik konusunda çalışan anneler ile yapılan çalışmalarda sıklıkla kullanılan 5 Faktör kişilik envanterinin 5 alt boyutu vardır:

Deneyime Açıklık

Deneyime açık bireyler esnektir ve yeni deneyimlere atılmaya daha isteklidirler.

Sorumluluk

Sorumluluk bireylerin dürtülerini nasıl kontrol ettiğini belirtir. Sorumluluk duygusu yüksek bireyler kendilerine verilen işi bitirmeye ve hiyerarşiye daha bağlı, kurallara uyma konusunda tutarlıdırlar.

Dışa Dönüklük

Dışa dönük bireyler daha sosyal, başkalarıyla iletişimde ve bir arada olmaya meyilli kişilerdir. Daha aktif, kendine güvenen ve yoğunlukla olumlu duygular yaşayan bireylerdir.

Uyumluluk

Uyumluluk (ya da geçimlilik) genellikle uzlaşmaya yatkın olmayı ifade eder. Bu bireyler başkalarına uymaya daha meyillidir, kendinden önce başkalarını düşünürler.

Nevrotiklik

Nevrotiklik duygusal olarak tutarsız olmayı ifade eder. Bireyin bu ölçekte yüksek puan alması, herhangi bir olaydan bağımsız olarak olumsuz duyguları yaşamaya ve endişeli olmaya daha yatkın olduğunu gösterir. Bu olumsuz duygular gün boyunca değişiklik gösterir.

5 Faktör kişilik envanterinde bulunan 5 alt ölçekte farklı puanlar alınması mümkün. Bu sonuç bireyin kişiliğine dair kesin bir yanıt vermez ancak olaylara yaklaşımıyla alakalı fikir sahibi olmamız açısından fikir verir.

Çalışan annelerin yaşadığı olumsuz duygular onların kişilik özellikleri ile ilişkilidir. Her kişinin stresli bir olaya getirdiği kişilik özellikleri o olayla nasıl başa çıkacağını etkiler. Bu ilişkide psikolojik sağlamlık aracı bir rol olarak çalışan annelere yaşadıkları olumsuz duygularda baş etmede yardımcı olacaktır.

Çalışan Annelerde Psikolojik Sağlamlık

Bireyin başına gelen olumsuz olaylarla işlevsel şekilde başa çıkabilmesi ve mevcut durumda kriz öncesi döneme dönebilme becerisi psikolojik sağlamlık olarak tanımlanmıştır.

Psikolojik sağlamlık alanındaki araştırmalar bireyin bu özelliğinin bir kısmının doğuştan geldiğini savunsa da bu hayat boyu geliştirilebilen ve öğrenilebilen bir beceridir.

Çalışan Annelerin Psikolojik Sağlamlığını Arttırmak için Öneriler

Kendiyle İlgilenme (Öz-bakım)

Bireyin kendi ihtiyaçlarının farkında olması önemlidir. Anneler hem hormonların hem de toplumsal normların getirdiği şekilde çocukları için kendilerini feda etmektedirler. Annelik kendi ihtiyaçlarının önüne başka bir canlının ihtiyaçlarını koymayı gerektirir. Bebek ağlarken ve onu beslemek gerekirse anne kendi tuvalet ihtiyacını ertelemek zorunda kalabilir ancak bu durum annenin kendi ihtiyaçlarını görmezden gelmesi olarak anlaşılmamalıdır. Anneler kendi ihtiyaçlarına da vakit ayırmalı, gerektiğinde destek istemekten çekinmemelidir.

Alternatif Bakış Açısıyla Görme

Çalışan annelerin yaşadığı stresli durumların ve stres tetikleyicilerinin farkında olması önemlidir. Burada kendi kaygılı düşüncelerinden tetiklendikleri ve dengelemekte zorlandıkları kısımları kabul edip alternatif bakış açısı geliştirmek önemlidir. “Yaşadığım bu durumu çözmeme yardımcı olacak başka bir bakış açısı var mı?” sorusunu sormak önemlidir. Olayların ve durumların tek bir açıklaması yoktur.

Pozitif Kısmı Görme

Zor olaylarda olumlu kısmı görmek psikolojik sağlamlığın bileşenlerinden biridir. Başımıza gelen olayda bizim için öğretici olacak bir kısım vardır. “Ben niye bunu yaşıyorum?” yerine “Bu olaydan kendimle / çocuğumla ilgili ne öğrenebilirim?” sorusunu sormak faydalı olacaktır.

Aktif Problem Çözme

Problem odaklı başa çıkma, kişiye zarar veren, tehdit eden ya da meydan okuyan stresli koşullar hakkında yapıcı bir şey yapma girişimlerini içerir. Etkinliğin doğası da hangi başa çıkma stratejilerinin kullanılacağına katkıda bulunur. Örneğin, işle ilgili sorunlar, doğrudan eyleme geçmek veya başkalarından yardım istemek gibi sorun odaklı başa çıkmadan fayda sağlar.

Anlam ve Amaç Bulma

Anne olmanın, çalışmayı seçmenin ve çalışan anne olmanın birey için ayrı anlamları vardır. Bu seçimlerin ve size getirdiği sosyal rollerin sizdeki karşılıklarını keşfetmek çalışan anne olmanın getirdiği olumsuz duygularla başa çıkmada yardımcı olacaktır.

Sosyal Destek

Özellikle çalışan bir annenin en çok ihtiyaç duyduğu kaynaklardan birisi sosyal destektir. Özellikle eş desteği birçok çalışmada çalışan annelerin yaşadığı olumsuz durumlarla ve duygularla başa çıkmada önemli olduğunu göstermiştir. Sosyal destek başka bir çalışan anneden, iş yerindeki arkadaşınızdan / yöneticinizden veya kendi ailenizden gelebilir. Terapi de çalışan annelerin yaşadığı stresle başa çıkmalarına yardımcı olacak sosyal destek araçlarından birisidir.

Çalışan Annelerin Bireysel Kaynakları

Psikolojik sağlamlığın yanında kendini tanıma ve tetikleyicilerini görebilme adına farkındalık oldukça önemlidir. Çalışan annelerin bireysel kaygıları, stres tetikleyicileri, hangi durumlar / olaylar karşısında depresif hissettiklerini belirlemek çözüm adımına gitmede ilk adımdır. Belki de herkesten önce çalışan annelerin yaşadıkları olumsuz duyguları ve zorlandıklarını kendilerinin kabul etmesi gerekmektedir.

Yaşadığımız olumsuz deneyimler ve getirdikleri duygular biz onların varlığını kabul etmedikçe ve aktif bir davranış yoluna gitmedikçe başka sorunlara neden olabilirler. Anneliğin getirdiği tüm güzelliklere rağmen bireyi zorlaması normaldir. Çalışan anneler, destek alsalar dahi duygusal olarak evdeki ve işteki rollerini dengelemekte zorlanabilirler.

Bu konular hakkında konuşmanın oldukça önemli olduğunu vurgulamadan geçmek istemiyorum. Anne olmak fazla kutsal kabul edildiği için anne olmayı seçen kadınların olumsuz duyguları yaşamaya ve zorlanmaya hakkı yokmuş gibi görülebiliyor. Yazının konusu her ne kadar çalışan anneler olsa da anne olmaya dair deneyimler hem annenin ruh sağlığı hem de çocuğunun ruh sağlığı açısından önemlidir.

Anneler kendilerinin farkına vardıkça, duygularını keşfettikçe ve ihtiyaçlarını anladıkça zor duygularla baş etmelerinin yolunu açacaklardır. Çünkü annenin ruh sağlığı ve çocukla kurduğu ilişki bağlanma açısından oldukça önemlidir. Annenin ruh sağlığı iyi olursa çocuğuyla ilişkisi de iyi olacağı için çocuğun da ruh sağlığı iyi olacaktır.