Çalışan Annelerin İş-Aile Dengesi

Bizleri dünyaya getiren annelerimizin zaman zaman yaşadığı zorluklar mevcuttur. Bir kadın yeni bir canlı dünyaya getirir ve bu canlının bakımı kendi hayatından daha önemlidir. Özellikle, çalışan kadınlar için bu durum biraz daha karmaşıktır. Çalışan anneler ev ve iş hayatlarını dengede tutmak zorundadır. Bazen de bu zorunluluk onlar için hep bir şeylerden eksik kaldıklarını hissetmelerine yol açan sorun olarak karşılarına çıkar. İş ve aile dengesini kurmaya çalışan anneler, zaman zaman çeşitli olumsuz duygulara ve düşüncelere kapılabilirler¹.

Bu olumsuz düşünceleri hep birlikte inceleyelim:

• Ailemle vakit geçirirken bile aklım işim ile meşgul.
• Tüm sorumluluklar üstüme geliyor. Fiziksel ve duygusal olarak bitmiş durumdayım. Keşke benden bir tane daha olsa.
• Bazen kaç parçaya bölüneceğimi bilmiyorum; iş yerindeki sorumluluklar, evin işleri, ilgi bekleyen bir eş ve çocuk.
• Günümün yarısından fazlasında işim ile meşgulüm ve çocuğuma yeterince zaman ayıramadığımı düşünüyorum. Kötü ve sorumsuz bir anneyim.
• Yetersiz bir anne olduğumu düşünüyorum; sanki hiçbir şeye yetişemiyorum ve çocuğumun büyümesini kaçırıyor gibi hissediyorum.

Tüm bu düşünceler size de tanıdık geldi mi? Aslında bu düşünceler tüm dünyadaki annelerin çoğunun ortak düşüncesidir. Annelik; kişiye sevgi, şefkat, keyif, doyum gibi olumlu duygular getirse de başta suçluluk olmak üzere hayal kırıklığı, umutsuzluk, tatminsizlik gibi olumsuz duyguları da beraberinde getirmektedir. Eğer bu duygulara bir de iş-aile yaşamındaki dengesizlik ve çatışmalar eşlik ediyorsa annelerin depresif ve kaygılı hissetmesi kaçınılmaz bir hal alıyor olabilir.

İş-Aile Çatışması Nedir?

İş-aile çatışması, iş ve aile yaşamındaki beklentilerin birbiriyle uyumsuz olması sonucunda yaşanır². Kişilerin işte ve aile içinde farklı rolleri vardır. Dolayısıyla hem iş hem de aile yaşamında sizden aynı anda bu farklı rolleri üstlenmeniz beklenir. Yani her iki alan da sizin dikkatinizi, enerjinizi ve zaman ayırmanızı ister. Ancak bir kişinin, sınırlı dikkati, enerjisi ve zamanı vardır.

Taraflardan biri bu sınırlı olan kaynaklardan daha fazla almaya başladığında ise iş-aile arasındaki dengeler bozulur ve çatışma başlar. Örneğin, bir annenin çocuğunu okuldan alması gereken saatte iş yerinde olması bu duruma örnek verilebilir. Bu tarz durumlarda bulunulan iş kurumu da anneleri destekleyici bir tutum sergilemiyor ise işler iyice zorlayıcı bir hal alabilir. Kadınların süper güçleri olduğu ve her alanda başarılı olmaları gerektiği gibi bir yanılsama; hem iyi bir eş ve anne olma hem de başarılı bir kariyer yapma baskısı işleri ne yazık ki zora sokan en önemli faktördür.

2012 yılında yapılan bir çalışmaya göre, iş aile çatışması karşılıklı etkileşimden ortaya çıkan olumsuzlukların söz konusu olduğuna vurgu yapılmıştır. Çalışan annelerin, iş ve aile hayatındaki zorlukların bir sonucu olarak, kadının işyerinde ve aile yaşamında üstelendiği rolleri olumsuz etkilediği bulgusuna varılmıştır. Araştırmada, çalışan annelerin iş aile çatışmaları gelecekteki iş ve aile hayatlarında olumsuz etki yaptığı görülmüştür³.

Sonuçta, iş-aile çatışmasının iş tatminini olumsuz etkilediği ancak aile-iş çatışmasında bu etkinin anlamlı bir şekilde mevcut olmadığı görülmüştür. Kadınların iş aile çatışmaları onların işlerinde olumsuzluk yaratmaktadır. İş aile çatışması kadınların iş memnuniyeti ve bağlılıkları üzerinde ters oranda negatif bir etkide bulunmaktadır. Sonuç olarak, yoğun bir stres ile yaşam doyumunun azalması, depresif ve kaygılı hissetme hali ortaya çıkmaktadır.

Stresin Neden Olduğu Belirtiler

Çalışan anneler hem iş hayatı hem de birincil bakım veren olmanın iş yükünü taşırlar. Aşırı iş gücünün getirdiği stresin aşağıdaki gibi belirtilerine rastlanabilir. Eğer bu belirtileri gösteriyorsanız, bu biraz dinlenmeye ihtiyaç duyduğunuza işaret eder.

Fiziksel Belirtiler

• Baş ağrısı
• Yorgunluk
• Çarpıntı
• Uykusuzluk
• Karın ağrısı
• Kalp atışında hızlanma
• Terleme

Duygusal Belirtiler

• Gerginlik
• Huzursuzluk
• Kaygı
• Mutsuzluk

Zihinsel Belirtiler

• Odaklanamama
• Unutkanlık
• Sürekli endişelenmek
• Karar vermede güçlük
• Dağınıklık
• Olumsuz / pesimist bakış açısı

İş ve aile dengesini kurmak isteyen çalışan anne yaşanan zorlukların çözümü için çevresinden destek görmek ister.

İş-Aile Dengesini Nasıl Korurum?

Tüm bu sorunlar, annelerin bireysel sorunları olarak değil de hem iş performansına hem de aile içerisindeki diğer kişilere etkileri göz önünde bulundurularak değerlendirilmelidir. Bu konuda yapıcı çözümlerin her iki alanda da olumlu etkileri olacağını unutmamalıyız.

Annelerin süper güçlerinin olmadığı onların da herkes kadar desteğe ihtiyacının olduğunu fark etmeliyiz. Özellikle, eş desteği, birlikte ve ayrı olan tüm ebeveynler için çok önemlidir. Partnerin anlayışlı ve karşı tarafın ihtiyaçlarına karşı duyarlı olmasının, ev ve çocuk ile ilgili sorumlulukların paylaşılmasının aile yaşantısına olumlu etkileri kanıtlanmıştır.

Ayrıca kurumların anneleri destekleyici politikalarının (kreş imkanının sağlanması, esnek çalışma saatleri ile uzaktan çalışma imkânı vb.) kişilerin iş performanslarına olumlu yansıdığı görülmüştür.

Son olarak, her şeyden önce çalışan anneler olarak kendimize daha anlayışlı ve şefkatli olmalı, kendimizi acımasızca yargılamamalıyız. Kendimize gerekli önemi vermeli ve önceliklerimize göre hayatımızın şekillenmesine izin vermeliyiz. Benim neye ihtiyacım var?, Bana ne iyi gelir? soruları ile barışmalı ve gerekirse destek istemeyi bilmeliyiz.

Kaynakça

1. Haktanır, G., Baran, G., & Alisinanoğlu, F. (1998). Çalışan annelerin çocuk yetiştirme tutumları. Eğitim ve Bilim, 22(109).
Özdevecioğlu, M., & Doruk, N. Ç. (2009). Organizasyonlarda İş-Aile Ve Aile
2. İş Çatişmalarinin Çalişanlarin İş Ve Yaşam Tatminleri Üzerindeki Etkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (33), 69-99.
3. Arslan, M. (2012). İş-Aile Ve Aile-İş Çatişmalarinin Kadin Çalişanlarin İş Doyumlari Üzerindeki Etkisi. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 99-114.