Çocuklara Sınır Koymak

Çocuklara Sınır Koymak Nedir?

Tıpkı ülkeleri fiziksel olarak ayıran sınırlar gibi insan ilişkilerinde de soyut ve somut sınırlar mevcuttur. Sınırlar, arkadaşlarınız ve aileniz ile ilişkilerinizi düzenlemenize ve kendinizi korumanıza yardımcı olur. Bir ebeveyn olarak çocuğunuza koyduğunuz sınırları, onun güvenliği ve gelişimi için neleri yapıp neleri yapamayacağını ona öğreten çizgiler olarak düşünebilirsiniz¹.

Ebeveyn ve çocuk arasındaki ilişki, arkadaş ve ailelerle olan ilişkiden daha yakın ve samimi bir yapıya sahiptir. Kimi zaman bu yakınlık ve sevgi farklı şekillerde yorumlanarak çocuğa hiçbir noktada sınır koymamaya gidebilir.

Tüm fiziksel ve duygusal ihtiyaçları için ebeveynleri ile sınır tanımayan bir ilişki içine giren çocuk, yaşamın ilerleyen dönemlerinde ihtiyaçlarını kendi başına karşılamakta zorlanabilir ve ebeveynlerinin sınırlarını denemeye devam eder².

Çocuklara Sınır Koymak Neden Önemlidir?

Çocuğa sınır koymak, sağlıklı bir şekilde gelişmesi ve sosyal ilişkilerinde başarılı olması için önemlidir. Sınırlar ve kurallar çocukların güvende kalmasını sağlar ve davranışlarının sonuçlarını görmelerine yardımcı olur.

Sınırları öğrenen bir çocuk, diğer insanlarla daha uyumlu etkileşimlere girebilir, sosyal hayatta başarılı olma ihtimali artar. İleriki yaşlarında bu olumlu etkileri görebilmesi için çocuğun aile içinde sınırlar ile tanışması çok önemlidir.

Empati

Çocuklara koyulan sınırlar, sosyal etkileşimin sınırlarını da çizmektedir. Çocuklar kendilerine sınır koymayı öğrendiklerinde başkalarına saygı duymayı da öğrenmiş olurlar. Dolayısıyla empati kurabilmek, başkalarının ne istediği ve neye ihtiyaç duyduğunu ve aynı zamanda kendilerinin de ne istediği ve neye ihtiyaç duyduğunu anlayabilmelerini kolaylaştırmaktadır⁵.

Güven

Uçsuz bucaksız sınırlar okyanusunda ne yapacağını ve yapmayacağını bilmeksizin varlığını sürdürmek bir çocuk için zordur çünkü belirsizliklerle ve öğrenmediği birçok şeyle dolu dünyada bilgiye ve kendi etrafına çizebileceği bir çizgiye ihtiyaç duymaktadır.

Dolayısıyla çocukların güvensiz hissetmelerini engellemek ve güven duygularını pekiştirmek için sınırlar faydalı olacaktır. Sınırlar, çocuklar için rutini ve öngörülebilir olmayı sağlayacaktır².

Benlik Algısı

Çocuklara sınır koymamak, kendilerine yönelik algılarını zayıflatmakta veya çarpıtmaktadır. Böylece çocuk çevresindeki herkesi ve her şeyi onun istek ve ihtiyaçlarına hizmet etme mecburiyetinde olarak değerlendirebilir ve istediklerini elde edemediğinde gereğinden fazla olumsuz etkilenebilir².

Çocukken sınırları öğrenememek narsistik kişilik yapısının temellerini atabilir. Dolayısıyla sağlıklı bir kişilik yapısı ve benlik algısı için çocukların sınırlarını öğrenmesi önem teşkil etmektedir.

Güç Dengesi

Ebeveynler net sınırlar koymadığında veya çocuklarının ev ortamında karar verilmesi gerekenleri kontrol etmelerine izin verdiğinde güç dengesi çocuğa doğru kayar ve bu hem ebeveynler hem de çocuklar için zararlıdır².

Öz Disiplin

Çocuklara sınır koymak, öz disiplin becerilerinin gelişimine katkı sağlar. Sağlıklı sınırlar koyularak yetişen çocuklar, neyi yapması veya yapmaması gerektiğini öğrenmekle beraber ilerde kendi duygu, düşünce ve davranışlarını kontrol etme konusunda kendi başına stratejiler geliştirebilir ve bu konuda başarılı olabilir⁶.

Başa Çıkma Becerileri

Çocuklara sınır koymak, sınır koyulduğunda karşı karşıya kaldıkları ve baş etmekte zorlandıkları olumsuz duygu ve deneyimlerle başa çıkmayı öğretir.

Sınırlar karşısında olumsuz deneyimler yaşayan çocuğa karşı pes etmek yerine bu duyguyu yaşamasını, anlamasını ve bunun karşısında kendine baş etme becerileri geliştirmesine yardımcı olmak çocuğun sağlıklı gelişimi için faydalı olacaktır⁶.

Çocukların Sınırları Aştığının Göstergeleri

Çocuğunuza sınır koymakta ve kurallara uymalarını sağlamakta zorlanıyor musunuz? Ağladığında veya bir konuda durmaksızın konuşup bir şeyler istediğinde ve sizi yıldırmayı başardığında yelkenleri suya indirip istediklerini veriyor musunuz?

Çocuklarınızla kurduğunuz yakın ilişkilerde, onların hangi konuda sınırları denediğini ve aştığını fark etmekte zorluk yaşayabilirsiniz. Çocuklarda sınırları aşmanın örneklerini aşağıda okuyabilirsiniz:

• Kapı çalmamak
• Söz kesmek
• Mahremiyete saygı göstermemek
• Kendi başlarına yapabilecekleri şeyleri başkalarından istemek
• İstediklerini elde etmek için inatçı davranışlar sergilemek
• Ebeveynlerin özel hayatına müdahil olmak
• İstediği olmadığında öfke nöbeti geçirmek

Çocukların Sınırları Aşmasında Ebeveynlerin Rolü

Çocuklar, sınır koyulmamış bir dünyaya adım attıktan sonra sınırlarını korumayı da öğrenmekte zorluk yaşayabilirler. Ebeveynler, çocukların sınırları öğrenmesi ve korumasında kimi zaman yaptıkları kimi zaman ise yapmadıklarıyla önemli bir rol oynamaktadır.

Çocuk yetiştirirken aşağıdaki davranışları yaptığınızda sınırları çocuğunuz için bulanıklaştırırsınız:¹.

• Çocuğunuzun kendisi için yapabileceği veya yapması gereken bir şeyi onun adına yaptığınızda
• Çocuğunuzu yaptıkları hakkında sürekli olarak sorgulayıp yargıladığınızda
• Çocuklarınızı hayatınızın odak noktası haline getirip kendinizi yok saydığınızda
• Çocuğunuz ile hayatınız hakkında gereğinden fazla paylaşım yaptığınız ve ebeveynlikten ziyade arkadaş gibi davrandığınızda
• Çocuğunuzun duygularına gereğinden fazla tepki verdiğinizde
• Çocuğun duygularını sahiplendiğinizde

Çocuklara Sağlıklı Sınırlar Çizmenin Yolları

Sınırlar Hakkında Net Olun

Genel kurallar koymaktansa durumsal olarak yapılması ve yapılmaması gerekenleri açıkça belirtebilirsiniz^{3, 4}.

Sınır Koyarken Tutarlı Olun

Açıkça belirttiğiniz sınırlar, çocukların sınırlara yönelik denemesi karşısında sarsılmamalıdır. Çocuğun sınırları öğrenmesi ve geleceğe yönelik sınırlar hakkında oluşacak beklentiler için tutarlılık önem arz etmektedir ^{3, 4}.

Çocuğunuza Değil Kendinize Odaklanın

Çocuklarınıza koymak istediğiniz sınırların aşılmaması için sürekli olarak çocuğunuzu kontrol etmek, çocuğun gelişim dönemine bağlı olarak ebeveyn ve çocuk arasında gerilime sebep olabilir. Bu gerilimden çatışmalar hatta inatlaşmalar doğabilir.

Ebeveyn olarak sınırlarınızı belirlemenin en önemli adımlarından biri, çocuğunuzu kontrol etmek için sınırlarınızdan vazgeçmemenizdir. Çünkü onu kontrol etmeye odaklandığınızda sınırlarınızı aşmış da olabilirsiniz. Çocuğunuza kendi sınırlarını öğretirken rol model olmak da önemlidir¹.

Mükemmeliyetçi Beklentiler İçinde Olmayın

Çocuğunuza koyduğunuz kuralların/ sınırların harfi harfine yerine getirilmesini beklemeyin. İş yerinizde veya eşinizle koyduğunuz kurallara yetişkin olarak siz de uyum sağlayamıyor ve durumsal değişkenlerin sizi getirdiği konumda sapmalar yaşıyorsunuz. Sınırları yeni keşfetmekte olan çocuğunuz için de mükemmeliyetçi sınır beklentileri içinde olmaktansa yapabildiklerini destekleyebilirsiniz².

Etkili İletişim Kurun

Çocuklarınıza sınır koymanın yolu onlarla iletişim kurmaktan geçer. Siz sınırlarınızı koruyarak onlarla iletişim kurarsanız saygılı bir şekilde beklenti ve ihtiyaçlarını ifade etmeleri, yani sınırlarını korumaları konusunda onlara rol model oluşturabilirsiniz².

Empati Kurmaya Yönelik Çalışmalar Yapın

Çocuklarınıza kendi arkadaş çevresinde ya da sizinle sınırlar konusunda bir durum yaşadığında/ bir başkasının sınırlarını ihlal ettiğinde karşı tarafın ne hissettiğini sorabilirsiniz ya da kendi sınırları ihlal edildiğinde neler hissettiğini sizinle paylaşmasını isteyebilirsiniz.

Böylelikle olumsuz duyguları deneyimlemek ve olumsuz duygulara sebep olmak hakkında çocuğunuzun daha fazla düşünmesine yardımcı olabilirsiniz⁵.

Ödül - Ceza Sistemini Kullanın

Çocukluk döneminde davranış değişikliğini sağlamak için ödül – ceza önemli bir yöntemdir. Sınırları korumaya yönelik davranışları desteklemek için ödüllendirebilir (örneğin çikolata almak) ve sınırları aşma girişimlerini ise cezalandırabilirsiniz (örneğin o gün parka gitmemek veya istediği oyuncağı almayı ertelemek)⁴.

Sınırların Karşılıklı Olduğunu Vurgulayın

Sınırlar, yalnızca çocuğunuzu engellemek için koyulmuş kurallar dizisi değildir. Hem çocuğunuzun hem de sizin sınırlarınızı koruyarak fizyolojik ve psikolojik ihtiyaçlarınızın daha kolay farkına varacaksınız.

Aynı zamanda sınırları korumak farklı roller ve bağlamlarda duygu, düşünce ve davranışlarınızı düzenlemenizi kolaylaştıracaktır⁵. Çocuğunuza sınır koyarken sınırların karşılıklı olduğunu vurgulamak, daha kolay uyum sağlaması için faydalı olabilir.

Çocuklarınıza Model Olun

Çocuklar dünyaya geldiklerinde ilk sosyal çevreleri aileleridir. Dolayısıyla ailede gördükleri davranışları model alarak öğrenmeye oldukça yatkındırlar. Siz de sınır koymak ve sınırlarınızı korumak konusunda örnek olacak şekilde davrandığınızda çocuğunuza sınır koymanız ve koyulan sınırları korumasına yardımcı olmanız daha kolay ve işlevsel olacaktır.

Sonuç

Ebeveyn ve çocuk arasındaki yakın ilişkinin en önemli getirilerinden biri sınırlardır ve sınırları koymak, korumak, sınırların aşılmasını engellemek ve var olan sınırlara uyum sağlamak oldukça zorlu süreçleri de beraberinde getirmektedir. Ancak bu zorlu süreçler hem ebeveyn hem de çocuk açısından birçok beceri ve olumlu deneyimlerle sonuçlanması muhtemel bir yolculuktur.

Çocuğunuzla yaşadığınız sınır koyma sorunlarını aşmakta zorlanıyorsanız veya bu dönemin yarattığı sıkıntılarla başa çıkmakta sıkıntı yaşıyorsanız online terapiyle destek alarak süreci kolaylaştırmak için adım atabilirsiniz.