Çocuklarda Okul Fobisi Nedir? Çocuklarımıza Okulu Nasıl Sevdirebiliriz?

Okul Fobisi Nedir?

Sizin de çocuğunuzu okula göndermekte zorlandığınız, hatta çocuğunuzun okula gitmeyi reddettiği günler oluyor mu? Çocuğunuzun okula gitmeme talepleri gittikçe sıklaşıyor mu? Bu sorulara cevabınız evetse çocuğunuzda okul fobisi geliştiriyor olabilir.

Okul fobisi, çocukların okula gitmeye dair yoğun bir korku ve kaygı duymasıdır¹. Okul fobisinin ortaya çıkmasında çocuğun okulda yaşadığı bir olaydan veya durum etkili olmuş olabilir. Bununla birlikte okula yeni başlayan çocuklarda görülen okul fobisi ise çocukların okul hakkında duyduğu kötü ve korkutucu şeyler etkili olabilir.

Okul fobisi bazı durumlarda okula yönelik diğer olumsuz tavırlar ile karşılaştırılabilir. Örneğin uykusuna alamadığı için okula gitmek istemeyen bir çocuğun okul fobisi vardır denemez. Benzer şekilde çocuğun okuldan kaytarması veya kaytarmak istemesi çocuğun okul fobisi olduğu anlamına gelmez.

Okul fobisi yaşayan çocuk, kendini güvende hissettiği bir yerde kalmayı okula gitmeye yeğler ve bu kaygının okulda yarattığı stres yüzünden üzüntü ve utanç duyar¹. Okul fobisinin genellikle okula yeni başlayan küçük çocuklarda olduğu düşünülse de her yaştan çocukta ve ergende görülebilir.

Okul fobisi okulda ortaya çıkan rahatsız edici bir durumdan kaçınma ile başlayabilir. Özellikle okul değişikliği ve kademe değişikliği olan durumlarda meydana gelebilir². Örneğin, ilkokulu bitirip ortaokula başlayacak bir çocuk, yeni okulunda yaşayabileceği olumsuzlukları düşünüp (arkadaş edinememe, okula uyum sağlayamama veya derslerde başarılı olamama gibi) okul fobisi geliştirebilir.

Okul Fobisini Etkileyen Faktörler

Okul fobisini etkileyen faktörler arasında aşağıdakiler yer alır^{2, 3}:

Aile İçi Travmatik Olaylar

Aile içinde yaşanan olumsuz olaylar, çocuğu evde kalmaya itebilir. Örneğin şiddetli kavgalar olan bir evde çocuk okula gidip anne babasını yalnız bırakmak istemeyebilir.

Okulda Yaşanan Stresli Olaylar

Okulda zorbalığa veya ayrımcılığa maruz kalmak, çok katı disiplin uygulayan bir öğretmenin olması gibi deneyimler okulun çocuk için korkutucu bir yer haline gelmesine neden olabilir.

Bireysel Özellikler

Çocuğun kaygılı bir kişilik yapısında olması veya kaygı bozukluğunun olması okul fobisi geliştirmesini tetikleyebilir. Bu temel sebepleri daha detaylı ele aldığımızda karşımıza aşağıdaki örnekler çıkmaktadır:

• Öğretmenden korkma
• Sınıf/okul ortamına ayak uyduramama
• Yoğun başarısızlık endişesi
• Zorbalığa maruz kalma
• İletişim sorunları (Ana dilin farklı olması, gelişimsel bir bozukluk veya nöroçeşitlilik sebep olabilir.)
• Dışlanma

Okul Fobisinin Belirtileri

Anne babalar çocukları okula gitmek istemediğinde endişelenip hızlı bir şekilde bu sorunu çözmek için araştırmalara başlıyorlar. Okula gitmek istemeyen çocukta okul fobisi olup olmadığını anlamak çözüme ulaşmak için önemli bir adım. Peki çocuğunuzda okul fobisi olup olmadığını nasıl anlarsınız?⁴

Okula gitme düşüncesi veya okula gitmek için harekete geçme çocuklarda hem fizyolojik hem psikolojik belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir.

Fizyolojik Belirtiler

Çocuğunuzun okul fobisi yaşıyor olabileceğini gösteren bedensel belirtilere aşağıdakiler örnek verilebilir:

• Karın ağrısı
• Baş dönmesi
• Titreme
• Kalp atışında hızlanma
• Terleme
• Mide bulantısı
• Kusma

Psikolojik ve Davranışsal Belirtiler

Çocuğunuz okula gitmeden önce ya da okulda aşağıdaki psikolojik ve davranışsal belirtileri gösteriyorsa okul fobisi yaşıyor olabilir:

• Öfke nöbetleri
• Ağlama krizleri
• Saldırganlık
• Hareketsizlik, mutsuzluk gibi depresif belirtiler
• Odaklanma problemleri
• Sosyal izolasyon

Tehdit olarak algılanan durum ortadan kalktığında, yani okul fobisi durumunda çocuk okula gönderilmediğinde özellikle fizyolojik belirtilerde hızlı bir sönme görülür. Örneğin, çocuktaki şiddetli karın ağrısı veya titreme gibi belirtiler ebeveynlerin “Tamam, bugünlük okula gitmeyebilirsin.” cümlesiyle bir anda geçebilir.

Okul Fobisi Nasıl Geçer?

Okul fobisinden kurtulmak için ebeveyn, okuldaki psikolog/psikolojik danışman ve çocuğun öğretmeni işbirliği halinde olmalıdır. Özellikle anne-babalar okul fobisi yüzünden okula gitmeyi reddeden çocuklarına nasıl davranacaklarını kestirmekte zorlanabilirler.

Okul fobisinin çocuklar için olduğu kadar ebeveynler için de zor bir süreç olduğunu kabul etmek gerek. Çocuğu okuldan korkan ebeveynlerde bu durum hayal kırıklığı, kızgınlık, endişe, yılgınlık ve çaresizlik gibi hisler uyandırabilir⁵.

Çocuğunuza Okulu Sevdirmek ve Okul Fobisini Geçirmek İçin 9 Öneri

“Çocuğum okuldan korkuyor ne yapmalıyım?” diye soruyorsanız aşağıdaki 9 önerimizi uygulayarak çocuğunuz okul fobisini onunla işbirliği içinde yenmesine destek olabilirsiniz:

1. Çocuğunuzun öğretmeni ile iletişime geçip çocuğunuzun durumunu paylaşabilir ve işbirliği kurun.
2. Okula gitmek konusunda yoğun kaygıları ve korkuları olan çocuğunuza aşırı tepki vermeyerek içine kapanmasına engel olun.
3. Çocuğunuz ile aynı kaygıları yaşamayan diğer çocukları karşılaştırmayın. “Bak kardeşin hiç korkmadan gidiyor okula, sen de öyle yap.” yarardan çok zarar verebilir.
4. Okulun daha sevimli bir yer haline gelmesi için çocuğunuzun eğlenceli aktivitelere katılmasını destekleyebilir veya öğretmenin sınıfta dağıtması için çikolata veya küçük hediyeler alabilirsiniz.
5. Korkularına rağmen okula gittiği için çocuğunuzu takdir edip yüreklendirin.
6. Bu adımları atarken çocuğunuza korkusunu yenmesi için zaman tanımalı ve beklentilerinizi gerçekçi tutmalısınız. Çocuğunuz fobisinden bir günde kurtulamaz, bu sebeple ona biraz zaman tanımalısınız.
7. Çocuğunuzun duygularını ve gününün nasıl geçtiğini sizinle paylaşabilmesi için onu yüreklendirin ve yargısızca dinleyin.
8. Çocuğunuzun düzenli bir şekilde okula gitmesine yardımcı olun. Örneğin, okul sabahı beraber hazırlanmak veya okula birlikte gitmek gibi destekleyici davranışlarda bulanabilirsiniz.
9. Çocuğunuz kaygı belirtilerini gösterdiğinde okula gitmemesine hemen izin vermek yerine onunla konuşmayı ve yukarıdaki önerileri uygulamayı deneyin. Okula gitmemesine izin vermek kaygısının geçmesine yardımcı olmayacaktır⁵.

Okul Fobisi Ne Kadar Sürer?

Okul fobisinin ne kadar süreceğine dair kesin bir bilgi verilemez çünkü okul fobisi pek çok farklı durumdan kaynaklanabilir. Örneğin 5-7 yaşlarında olup ilk kez okula giden ve okul fobisi yaşayan bir çocuk için bu durum okula alışana kadar sürebilir.

Fakat okulda maruz kaldığı akran zorbalığı veya öğretmen korkusu yüzünden okul fobisi yaşayan bir çocuk için okula gitmeyi reddetmek okulda yaşadığı olumsuz olaydan kurtulana kadar ve bu olumsuzluk ile baş edebileceğini düşünene kadar devam edebilir.

Özetle okul fobisi her çocuk için aynı sürede ve yoğunlukta devam etmez fakat genellikle 1-2 aydan fazla sürdüğü söylenebilir.

Okul Fobisi Nasıl Tedavi Edilir?

Okul fobisinin tedavisi için okul ve aile iş birliği içinde olmalıdır. Gerekli durumlarda çocuğunuz ile uzman bir gelişim psikoloğuna veya okul psikoloğuna danışabilirsiniz⁶.

Okul fobisinin geçmesi amacıyla aşağıdakilere çözümlere başvurabilirsiniz:

• Çocuk ve aile için psikoeğitim
• Oyun terapisi
• Bilişsel davranışçı terapi
• Eğitim ve destek terapisi
• Ebeveyn, öğretmen müdahaleleri

Çocuğunuza profesyonel bir psikolojik destek sağlamak için Hiwell uzman psikologlarını görüntüleyebilir ve kendiniz ya da çocuğunuz psikolojik destek alabilirsiniz.