Geçmişten Kalan Bağlanma Sorunları: Daddy Issues (Baba Meseleleri) Nedir?

Daddy Issues Nedir?

Gelişim yıllarında çocuğun ona bakım veren kişilerle kurduğu ilişki dinamiklerinin, yetişkinlik döneminde gösterilen ilişki davranışları, örüntüleri ve biçimleri üzerinde etkileri olduğu bilinmektedir. Çocuğun babasıyla kurduğu ilişkinin izlerini de yetişkinlik hayatının birçok noktasında görmek mümkün. Peki daddy issues ne demek?

Evdeki baba figürü/baba ile sağlıksız ilişki geçmişinin olması veya baba figürünün sembolik ya da gerçek anlamda kişinin hayatında olmayışının etkisiyle baba figürü/baba ile kurulan bu ilişkinin kişinin hayatındaki sorunlu yansımaları “daddy issues” (baba meseleleri) olarak isimlendirilir.

Türkçe’de de artık çok sık bir şekilde “daddy issues” şeklinde gördüğümüz bu kavramın, literatürde bir mental sağlık sorunu olarak ele alınmadığını belirtmekte fayda var. Baba meseleleri olarak dilimize çevirebileceğimiz bu kavram, kaynaklarda resmi veya tanınmış bir problem olarak ele alınmaz ve hatta birçok uzman bu ifadenin sorunlu olabileceğini dile getirir¹.

Çocukların güvenli bağlar kurmak için hayatılarında güvenilir yetişkinlere ihtiyaç duyduklarını ve bu olmadığında çocukların güvensiz bağlanma geliştirebileceklerini savunan açıklamalar mevcut. Haliyle çocuğun hayatındaki baba figürünün eksikliği de yetişkinlik hayatında bağlanma sorunları veya olumsuz ilişki davranışları gibi etkilerle kendisini gösterebilir.

Bu bakış açısına göre ilişkilerde sergilenen bazı davranışlar “daddy issues” şeklinde yüzeysel olarak açıklanabilir ancak ilişki davranışlarının, ilişkilere dair beklentilerin veya kişinin kendisi ve çevresi hakkında sahip olduğu görüşlerin yalnızca tek bir insanla kurduğu ilişki üzerinden ele alınamayacağını unutmamak gerekir.

Freud’un Gelişim Teorisi

“Daddy issues” kavramı bilimsel olarak tanınan ve ele alınan bir kavram olmadığı için ilk olarak nasıl ve nereden ortaya çıktığı tam olarak bilinmemekte. Fakat bu konunun ilk tohumlarının Sigmund Freud’un Psikanalitik Teorisinde bahsettiği Oedipus Kompleksi etrafında atıldığını söylemek mümkün².

Oedipal Karmaşa olarak da bilinen Oedipus Kompleksi çocuğun kendisiyle aynı cinsiyette olan ebeveynine kıskançlık ve öfke duyarken farklı cinsiyette olan ebeveynine arzu duymasını anlatır.

Basitçe ifade edecek olursak Freud’un Gelişim Kuramına göre erkek çocuk, annesine sahip olma arzusu duyar ve babasıyla yarış içinde olduğunu hisseder.

Carl Jung buna ekleme yaparak kız çocuklarının da kendilerini anneleriyle özdeşleştirebileceğinden bahseder. Elektra Kompleksi olarak adlandırılan bu olguya göre kız çocuğu babasının sevgi ve ilgisini alabilmek için annesiyle rekabet içinde olduğunu düşünür³.

3-5 yaşları arasında görülen söz konusu deneyimler, gelişimin bu aşamasında çözümlenmezse çocuk bu dönemde, teoride “fiksasyon” olarak adlandırılan bir takılma yaşayabilir. Bu takılma, normal gelişim sürecini sekteye uğratır ve yetişkinlik hayatında sorunlara yol açabilir².

Bağlanma Teorisi

Bağlanma Teorisi çocuğun cinsiyetinden bağımsız olarak ona bakım sağlayan kişilerle arasındaki ilişkinin dinamiklerinin yetişkinlik hayatındaki ilişkileri üzerinde etkisi olacağını savunur. Yani bu defa teorinin odak noktası cinsel arzular veya dürtüler değil, ilişkilerdir¹.

Bağlanma Teorisine göre çocukluk döneminde bakım veren kişilerle çocuk arasındaki bağlanma stillerinin, bireyin yetişkinlikte sahip olduğu bağlanma stili üzerinde ciddi bir etkisi vardır².

Çocukluğunda güvende hisseden, tutarlı bir şekilde sevgi, bakım ve sıcaklık gören çocukların yetişkinlik hayatında da güvenli bağlanmaya sahip olması muhtemeldir.

Ulaşılmaz, tutarsız, soğuk ve ihmalkar ebeveynleri olan çocuklar güvensiz bağlanma stilleri geliştirebilir. Örneğin, çocukluğunda babasını ulaşılmaz ve katı gören kız çocukları yetişkinlik hayatında güvensiz bağlanma geliştirebilir ve bu durumun etkileri “daddy issues” olarak adlandırılıyor olabilir.

Baba-Kız İlişkisinin Önemi

“Babalarıyla sorunları olan kızlar” stereotipi çok yaygın olsa da babaların kızlarının hayatındaki önemi, bu ikili arasındaki ilişkinin dinamikleri ve yetişkinlik hayatında bu ilişkinin nasıl değiştiği konuları hala birçok soru işareti barındırmakta⁴. Yine de literatürde babaların çocuklarının hayatlarındaki önemi konusunda var olan araştırmaların bazılarına birlikte bakalım.

Çocuklar her bir ebeveynle kurdukları ilişki üzerinden yakın ilişkilere dair beklentiler ve şemalar geliştirir ve genel bir yakın ilişkiler modelini içselleştirir.

İletişim, çatışma çözme yöntemleri ve duygu düzenleme gibi çeşitli beceri ve kapasiteleri de bu ilişkiler içinde öğrenirler. Bu içselleştirilmiş yakın ilişki modeli, kişinin daha sonra kurduğu romantik ilişkilerde kendisini gösterebilir⁵.

Baba-Kız İlişkisinin Önemini Gösteren Bilimsel Araştırmalar

Aile içerisindeki dinamiklerin kalitesinin cinsellik, yetişkin bağlanma stilleri ve sosyal bilişler gibi bireyin hayatındaki önemli noktalar ile ilişkili olduğunu gösteren birçok çalışma bulunmaktadır⁶.

Babanın davranışlarının çocukların gelişimi üzerindeki etkileri hesaba katılarak ailede hakim olan iklimi belirlemede önemli bir rolü olduğu düşünülmektedir.

Babanın bir sebeple olmadığı evlerde büyüyen kız çocuklarının anksiyete ve depresyon gibi duyguyla ilişkili mental sağlık sorunlarına, oğlan çocuklarının ise dürtüsellik, madde kullanımı ve bağımlılık gibi davranışsal sorunlara daha meyillidir.

Gelişimsel literatür ayrıca, babanın çocuğun sosyal yönlerini güçlendirmede ve bireyselleşmesini ve farklılaşmasını teşvik etmede önemli bir rol oynadığını ileri sürer⁵.

Babaların çocukların cinsiyete dayalı rollerini annelerden daha fazla desteklediği, çocuğa disiplin, özerklik ve bireyselleşmeyi öğrettiği ve sıklıkla oyun arkadaşı rolünde olduğunu gösteren araştırmalar bulunmaktadır⁵.

Kız çocuklarının, babalarının maskülen davranışları karşısında, onları tamamlayacak şekilde feminen davranışları öğrendiklerini öne süren araştırmalar mevcuttur. Buna göre babayla kurulan ilişkinin, romantik ilişkiler de dahil olmak üzere, kız çocukları için erkeklerle kurdukları ilişkinin bir prototipi olabileceği savunulur⁵.

Babasıyla arasında duygusal destek ve tutarlılık ile karakterize edilen daha sıcak ilişkiler olan kız çocuklarının gelişimine bakıldığında bu çocukların daha geç yaşta flört etmeye ve seks yapmaya başladığını gösteren araştırmalar da var.

Bu sonuçlar, baba-çocuk etkileşiminin doğasının ve kalitesinin, psikososyal stres faktörlerine verilen tepkiler üzerinde uzun süreli bir etkiye sahip olabileceğini gösterir nitelikte.

Olumlu Baba-Kız İlişkileri

Bebeklikten yetişkinliğe sıcak, yakın ve duyarlı bir baba-kız ilişkisinin, özellikle kız çocuklarının uyum sağlama becerileri üzerinde çok çeşitli ciddi etkileri bulunmaktadır⁷. Olumlu baba-çocuk ilişkisi ve babanın çocuğun gelişim sürecine daha çok dahil olması ile ergenlik döneminde aşağıdakilerin arasında ilişki olduğu bilinmektedir.

• Yüksek öz-saygı ve öz-güven
• Okula daha iyi uyum sağlama
• Depresyon eğiliminin azalması
• Madde kullanımına meyilin azalması
• Psikolojik iyi oluşun artması
• Duygusal ve davranışsal sorunların azalması

Yetişkinlik döneminde ise babayla kurulan olumlu ilişki, aşağıdakilerle yakından ilişkilidir:

• Yüksek akademik başarı
• Mesleki başarı
• Partnerle güvenli bağlanma ihtimalinin artması
• Yüksek ilişki memnuniyeti
• Yüksek öz-saygı ve öz-güven
• Sağlıklı cinsel kararlar alma
• Düşük depresyon seviyesi
• Düşük kaygı
• Düşük stres
• Yeme bozukluklarının azalması

Olumlu baba-kız ilişkisinin etkilerinin hayatın birçok alanında belirleyici olduğu göz önüne alınırsa çocuklar için bu ilişkinin kalitesinin önemi görülmektedir.

Olumsuz Baba-Kız İlişkileri

Nasıl ki sağlıklı baba-kız ilişkisinin birçok olumlu etkisi varsa sağlıksız baba-kız ilişkisinin de bireyin psikolojik sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olabilir^{8, 9}:

Yeme bozuklukları arasında yer alan Bulimia Nervoza tanısı olan kadınların babaları ile olan ilişkilerini tanımlarken yetersiz ilgi veya aşırı korumacılık gördüklerinden bahsettikleri bulunmuştur.

Sağlıklı baba-kız ilişkisi duygusal ve davranışsal sorunların yokluğu ile güçlü bir şekilde ilişkiliyken babayla kız arasındaki ilişkinin zayıf olması ise düşük öz-saygı ile yakından ilişkilidir.

Gelişim sürecinde babasıyla çatışmalar yaşayan, çok talepkar veya çok katı bir babası olan kız çocuklarının kendilerine olan inançları zayıflayabilir.

Kendine inancı zarar gören biri, hedefleri doğrultusunda risk almaktan kaçınabilir ve harekete geçmekte zorlanabilir. Çünkü kişinin hedeflerine ulaşabileceğine ve kendi değerine dair şüpheleri vardır. Babası olmayan veya ilgisiz babaları olan kız çocuklarının okulda düşük performans gösterdiklerini ve bilişsel gelişimlerinin zarar gördüğünü bulan birçok çalışma mevcuttur.

Erkeklerle problemli ilişkiler kurma ve depresif semptomlar gösterme genellikle babanın olmayışının, ilgisizliğinin ve uzaklığının etkileri olarak ortaya çıkar.

Ergenlik döneminde babalarına yakın hissederek büyüyen çocukların, sağlıklı ve tatmin edici yetişkin ilişkileri geliştirme olasılıkları daha yüksektir.

Baba, çocuğunu değersiz veya zayıf hissettirmek yerine elinden gelenin en iyisi yapması için teşvik ettiğinde çocuğun öz-saygısı gelişir. Yaptıkları konusunda cesaretlendirilmeyen ve desteklenmeyen, “aptalca” oyunlar oynadığı söylenerek dalga geçilen bir kız çocuğu suçluluk hissi ile büyüyebilir. Beceri ve yeteneklerine büyük bir şüpheyle yaklaşabilir, kendi değerinden şüphe edebilir ve bu soru işaretleri yaşamı boyunca ona eşlik edebilir.

Babanızla Sorunlu Bir İlişkiniz Olabileceğini Gösteren İşaretler

“Baba meseleleri” kavramı depresyon, anksiyete veya yeme bozukluklukları gibi klinik bir tanı olmadığı için daddy issues belirtileri veya daddy issues işaretleri diyerek bir listeleme yapmak çok mümkün değil. Ancak kaynaklara göre babanızla sağlıksız bir ilişki kurmuş olabileceğinizi veya bağlanma ile ilişkili sorunlarınız olabileceğini gösteren bazı işaretler mevcut¹⁰:

• Aşırı Sahiplenici Olma
• Aşırı Sevgi Talebi
• Yalnız Kalma Korkusu
• Sağlıksız İlişkilere Çekilme
• Karmaşık Cinsellik Algısı
• Yaşça Büyük Kişilere İlgi Duyma

1) Aşırı Sahiplenici Olma

Yalnız kalmakla ilgili endişeleriniz ilişki içinde fazla sahiplenici davranmanıza veya partnerinizden sürekli ilgi beklemenize neden olabilir. İlişkinizin gidişatı hakkında geçmeyen soru işaretleriniz bulunabilir ve partnerinizden sık sık her şeyin yolunda olduğuna dair güvence bekleyebilirsiniz.

2) Aşırı Sevgi Talebi

Güvence ve sevgi ihtiyacına olan talebiniz karşılanmayarak büyüdüyseniz yetişkin ilişkilerinizde çocukluğunuzda eksik olan bu şeyi arıyor olabilirsiniz. Aşırı sevgi talebine partneri bunaltma, kendini başkalarıyla kıyaslama veya ortada bir işaret olmamasına rağmen terk edileceğini düşünme davranışları eşlik edebilir.

3) Yalnız Kalma Korkusu

Gerçekçi ve derin bağlar kuramadan bir ilişkiden diğerine atlayan insanlar genellikle yalnız kalmaktan korkarlar. Yalnız kalmak öylesine korkutucu görünür ki size iyi gelmese bile sağlıksız ilişkiler içinde kalabilirsiniz. Gelgitli ve çatışmaların yoğun olduğu ilişkiler yaşayabilirsiniz ve devam eden bir endişeyle sürekli yeni bir partner aradığınızı fark edebilirsiniz.

4) Sağlıksız İlişkilere Çekilme

Kendinizi her defasında taciz, tehdit veya manipülasyon gibi davranışlar sergileyen istismarcı kişilerle ilişkide bulabilirsiniz. Bu durum, babanızla aranızdaki kopuk veya işlevsiz ilişkiyi onarma arzusundan kaynaklanabilir. Soğuk, uzak görünen veya sınırlarınızı ihlal eden kişilere ilgi duyabilirsiniz çünkü bu kişiler zihninizde memnun etmek istediğiniz babanızı temsil ediyor olabilir.

5) Karmaşık Cinsellik Algısı

Babasıyla sağlıksız ilişkileri olan kimi insanlar, cinselliği çocukluklarında görmedikleri sevginin yerine koyabilirler. Düzenli veya aşırı cinsel ilişkinin partnerlerinin kendilerini daha çok sevmelerinde etkili olacağına inanabilirler. Ayrıca bu kişiler cinselliği öz-saygılarını güçlendirmek ve kendileri hakkında iyi hissetmek için kullanabilirler.

6) Yaşça Büyük Kişilere İlgi Duyma

Toplumda belki de daddy issues ile en çok ilişkilendirilen durumlardan biri: kadınların kendilerinden yaşça büyük erkeklere çekilmesi. Baba figürünün olmadığı bir evde veya gerekli bakımı ve yeterli ilgiyi göstermeyen bir baba ile büyüdüyseniz sizi koruyacak, size “bakacak” biriyle birlikte olma arzusu duyabilirsiniz. Yaşça büyük birinin size -tıpkı çocukluğunuzda babanızdan almanız gerektiği gibi- ilgi, sevgi ve istikrarlı bir yaşam sunacağına inanırsınız.

Daddy Issues Kavramı Neden Problemli?

Cinselliğe fazla anlam yükleyen veya yüklemeyen, ilişkisinde bağlılık isteyen veya istemeyen, iletişim kurmayı tercih eden veya etmeyen…

Kadınların herhangi bir ilişkilenme biçiminde gösterdikleri herhangi bir davranış için “daddy issues” etiketi kullanılabiliyor. Bu durum, kadınların ilişkiler içindeki ihtiyaçlarını babalarıyla yaşadıkları sorunlara atayarak taleplerine veya beklentilerine “sorunlu” bir şeymiş gibi yaklaşılmasına sebep olabiliyor.

Elbette bir kadının ilişkilerde sergilediği davranış örüntülerini fark etmesinin ve kendisini daha mutlu edecek ilişkiler kurmak amacıyla geçmiş deneyimlerinin etkileri üzerine düşünmesinin kendisini tanıması yönünde olumlu etkileri olacaktır.

Ancak toplumsal cinsiyet normlarının dışındaki herhangi bir beklenti veya talebi “daddy issues” diyerek etiketlemek ve bunun öznenin kendisinden ziyade öteki tarafından küçümser veya dalga geçer bir şekilde yapılması bu normları daha da güçlendirmekte ve kadınların kendilerini tanıdıkları, keşfettikleri ve kendileri olabildikleri ilişkiler kurmalarının önünde bir engel oluşturmakta, onları belli kalıplar içerisine sıkıştırmaya devam etmekte.

Bunun yanı sıra ebeveyn ile kurulan ilişki ve çocukluk deneyimleri herhangi bir insan için önemlidir. Bu ilişkilerin eksik veya zayıf yönleri her birimizin yetişkinlik hayatında karşısına çıkar.

Daddy issues kavramına yalnızca babaların kız çocukları üzerinde etkileri penceresinden bakmadığımızda herhangi bir insanın babasıyla kurduğu ilişkisinde sorunlar olabileceğini ve belki de hayatı boyunca bu ilişkinin izlerini taşıyabileceğini görebiliriz.

Burada kritik olan, kavramın yalnızca kadınlar için ve kadınların ilişkisel beklentilerini ve davranışlarını anlamaya çalışmaktan uzak, indirgemeci ve damgalayıcı bir şekilde kullanılabildiğinin farkında olmak.

Biyolojik cinsiyetiniz, cinsel kimliğiniz veya kendinizi nasıl tanımladığınızdan bağımsız olarak size bakım veren kişilerle kurduğunuz ilişkiler ve erken dönem çocukluk deneyimleriniz yetişkinlikte sergilediğiniz ilişki davranışları üzerinde etkili olabilir¹.