Depresyonda Mıyım? Kendi Kendinizi Değerlendirmenin Yolları

Üzüntü ile Depresyon Arasındaki Fark Nedir?

Dünyadaki milyonlarca insan hayatlarının bir kısmında üzüntü ve depresyonu deneyimlemektedir. Mutsuz hissetmek depresyonun ayrılmaz bir parçasıdır fakat depresyonda olmak ve mutsuz hissetmek asla aynı şey değildir. İnsanların kafasını en çok karıştıran soru “Depresyon mu yaşıyorum yoksa sadece üzgün müyüm?” sorusudur ve birçok insan dönemsel veya günlük mutsuzlukları depresyon olarak adlandırabilmektedir.

Depresyonda olup olmadığından emin olamayan insanın kendi kendine çözülebilen depresyon testleri ile fikir sahibi olabileceği gibi depresyonun tanı koşullarını, belirtilerini ve mutsuzluk ve depresyon arasındaki farkı öğrenerek de fikir sahibi olabilmektedir.

Mutsuzluk ve depresyon insanı birden vurabileceği gibi yavaşça ve zamanla da gelişebilmektedir. Hayattaki bir olay sebebiyle gerçekleşebileceği gibi sebepsiz şekilde de gerçekleşebilmektedir. İnsanlar için depresyon, üzüntü ve yası birbirinden ayırmak oldukça zordur çünkü bu üç deneyim birbirinden farklı olmadığı gibi birbirleriyle iç içe gelişebilmektedir(2).

Depresyonda Mıyım Yoksa Sadece Çok Mu Üzgünüm?

Depresyon ve mutsuzluk arasındaki en büyük fark mutsuzluk sürekli var olmaya devam eden bir duygu değil iken depresyon sürekli var olan bir durumdur. Yani mutsuzluk bir noktada azalırken depresyon süreci devam etmektedir⁴. Bu ve bunun gibi depresyon ile üzüntü arasındaki farkları bilmek, ne zaman yardım almak gerektiğini anlamak konusunda yardımcı bir etkendir.

Mutsuzluk temel bir insan duygusu olarak tüm insanlar tarafından hissedilen bir durumdur, fakat sürekli olarak mutsuz hissetmek insanın duygusal iyiliğinde bir sıkıntı olabileceğinin bir işareti olabilmektedir.

Üzgün hisseden insanlar bazen başka insanlarla iletişim kurarak, yaşanan zorlu olayları anlatarak, ağlayarak, kendini neşelendirerek veya kafa dağıtarak üzüntüyü rahatlatmanın yollarını bulabilmektedirler.

Mutsuz hissetmek her zaman depresyonda olmak anlamını taşımamaktadır çünkü mutsuzluk hayatta olup biten birçok olaya verilebilecek ortak insan tepkisidir. Üzüntü insanın uyum sağlamasına yardımcı olan ve mental sistemin bir parçası olan her insanda zaman zaman ortaya çıkan normal bir duygudur. Üzüntü insanın ortama, duruma ayak uydurmasına ve uyum sağlamasına yardımcı olmaktadır.

Bir insanın sürekli mutsuz hissetmesi, depresyonun birden fazla olan semptomlarından yalnızca biridir ve insanın “Depresyonda mıyım?”, “Depresyona mı girdim?” gibi sorularını oluşturan temel etkendir. Yani insana sorgulaması ve adım atması için işaret vericidir. Mutsuzluğun aksine depresyon sadece insani bir duygudan ibaret bir durum değil, ruhsal bir bozukluktur.

Majör Depresif Bozukluk Tanısı

Psikiyatrik birçok bozukluğun tanısının konulmasına yardımcı olmak adına oluşturulan ve sürekli güncellenen Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı-5 (DSM-5)’e göre bir insana major depresif bozukluğa sahip diyebilmek için kişinin karşılaması gereken tanı ölçütleri bulunmaktadır¹.

Bir kişiye majör depresyon tanısı konulabilmesi için kişinin olası belirtileri en az 2 hafta boyunca düzenli olarak yaşaması gerekmektedir. Kişinin teşhis için aşağıda listelenen belirtilerden en az 5’ini en az 2 hafta boyunca yaşaması gerekmektedir.

1. Neredeyse her gün ve günün büyük bölümü depresif hissetme
2. Neredeyse her gün ve günün büyük bölümünde aktivitelerin tamamına ya da tamamına
yakınına karşı ilgi kaybı gösterme veya zevk alamama
3. İstemsiz bir şekilde kilo verme ya da kilo alma, iştahta azalma ya da artma
4. Psikomotor ajitasyon (gerilim ve kaygıdan dolayı aşırı huzursuzluk, aşırı tepkililik) ve retardasyon (kişinin zihinsel ve motor faliyetlerinde zayıflama)
5. Neredeyse her gün yorgun hissetme veya enerji kaybı yaşama
6. Neredeyse her gün değersiz hissetme ya da yersiz ve haddinden fazla suçlu hissetme
7. Neredeyse her gün odaklanma ya da düşünme kabiliyetinde eksilme veya kararsızlık
8. Ölümle ilgili tekrarlayıcı düşünceler, bir plan olmayan ancak tekrarlayan intihar düşünceleri, intihar girişiminde bulunma veya plan yapma

Tanıyı koyabilmek için kişinin klinik düzeyde sıkıntılı hissetmesi ve hayatında önemli noktalarda bu semptomlar sebebiyle bozulmalar yaşaması da gerekmektedir. Bu belirtilerin madde kullanımı, depresyon dışındaki başka bir tıbbi sebep ya da zihinsel bozukluk durumuyla alakası olmaması gerekmektedir. Yine depresyon tanısı konulabilmesi için kişinin çökkün duygudurum ve istek kaybı semptomlarından mutlaka birinin saptanması gerekmektedir¹.

Bu belirtiler insanların kendi kendine tanı koymaları için değil, yalnızca bir sorun olup olmadığını fark etmeleri için paylaşılmaktadır. Mental bozuklukların tanıları yalnızca bu konuda uzmanlıklarını tamamlamış psikiyatristler yani hekimler tarafından konulabilmektedir.

Majör Depresyon Bozukluğun Belirtileri

Depresyonun belirli semptomları olsa da bu duyguları ve semptomları yaşamak kişiden kişiye farklılık gösterebilmektedir. İnsanların aynı deneyimleri farklı şekillerde yaşayabilmesinin sebebi her insanın benzersiz ve eşsiz olmasıdır. Bu sebeple depresyondaki kişiler de birçok farklı belirti gösterebilir ve bu belirtileri farklı şekillerde tanımlayabilirler. Buna rağmen ortak depresyon belirtileri bulunmaktadır.

Majör depresif bozuklukta olan kişilerin sıkça yaşadığı belirtiler çökkün duygudurum, istek kaybı, enerji kaybı, özgüven azalması, motor faaliyetlerde azalma, uyku bozuklukları, iştah değişimleri, intihar ve ölüm düşünceleri ve son olarak diğer belirtiler olarak sıralanabilmektedir⁵.

1. Çökkün Duygudurum

Depresyonda en önde gelen ve kendini en net şekilde belli eden belirti üzüntü ve mutsuzluktur. Her üzüntü depresyon anlamına gelmemektedir. Depresyon üzüntü duygusunun daha yoğun, ağır ve süreklilik gösteren halidir. Depresif üzüntü normal üzüntüden farklı olarak kişide kendini kötü bir insan olarak görmesini ve bu durumun asla değişmeyeceğine dair karamsarlığı da içermektedir.

Depresif insanlar geleceğe dair umutsuz hissetmektedir. Kişi mizah duygusunu ve neşesini yitirmekte, hiçbir işe yaramadığını, yük olduğunu, yaptığı çoğu şeyin hata olduğunu düşünmekte ve gelecekte yapacaklarına dair de karamsar olmaktadır.

2. İstek Kaybı / Zevk Alamama

Depresyonun ikinci önemli belirtisi ise kişinin daha önce zevkle yaptığı faaliyetlerden artık zevk almaması ve bu faaliyetlere karşı ilgi ve isteğinin kaybolmasıdır. Depresyondaki insan için duş almak, diş fırçalamak, pijamalarını çıkarıp günlük kıyafetler giymek gibi her insan için çok normal, gerekli ve basit faaliyetler bile oldukça zorlaşır ve zamanla bu faaliyetler de yapılmamaya başlanır⁵.

Eskiden her insan gibi kitap okuyan, dizi izleyen, yemek hazırlayan, evini temizleyen, işe giden veya duş alan kişi depresyonda iken bunların hiçbirini yapmak istemez, yapmayı azaltır veya tamamen keser.

3. Enerji Kaybı / Yorgunluk

Depresif insanlarda çok sık görülen bir diğer belirti ise bedensel güçsüzlük, enerjide azalma ve kolay yorulmadır. Depresyondaki insan kendinde en ufak etkinliği yapabilecek bir enerji bulamaz, kendini zorladığında ise çabucak yorulmaktadır.

4. Öz Güven ve Öz Saygının Azalması

Depresyondaki insanlar günlük yaşamla ilgili basit olaylarda bile karar vermekte zorlanmakta, kendi seçimlerine, başarısına ve yargısına güvenmemektedir. Depresyonda olan insanların kendi hayatlarına dair bakış açıları daralmakta, başarılarını ve hayatlarında giden iyi durumları görmekte zorlanmaktadırlar.

Depresyonda kişi geçmişte yaşanan olayları düşünüp makul olmayan şekillerde suçluluk ve pişmanlık yaşayabilmektedir. Bu durum ilerlediği taktirde kişi kendini kötü ve yaşamayı hak etmeyen biri olarak görebilmektedir.

5. Motor Faaliyetlerde Azalma

Depresif insanların mental işlevlerinde azalma ve yavaşlama görülmektedir. Bu kişiler durgun, heves ve enerjisi azalmış, az konuşan, az hareket eden ve kolay yorulan kişilerdir. Konuşmaları ve ses tonları yavaşlamaktadır. Bu durumun sebebi depresyon sayesinde kişinin motor faaliyetlerinde yavaşlama ve azalmaların görülmesidir.

Nöbet şeklinde ağlamalar gerçekleşmekte bazı durumlarda ise öfke patlamaları yaşanmaktadır. Çoğu zaman ise çok kötü hissetmelerine rağmen ağlayamamaktan yakınmaktadırlar. Bu kişilerde dikkat toplamada zorluk ve unutkanlıklar da yaşanmaktadır.

6. Uyku Bozuklukları

Depresyondaki insanlarda uyku bozukluklarının her türlüsü görülmektedir. Kişi fazla uyuyabildiği gibi, uykusuzluk da çekebilmektedir. Uyku sorunları kendini uykuya dalmada sorunlar, uykuyu devam ettirmede sorunlar, sabahın çok erken saatinde birden kaygı ve mutsuzluk ile uyanma veya gecenin bir saati birden uykudan kalkma olarak da gösterebilmektedir.

7. İştah Değişimleri

Depresyondaki insanlarda iştah değişimi kendini çoğu zaman iştahta azalma, yemek yemeği unutma ve zayıflama olarak göstermektedir. Çoğu zaman söylenmediği sürece yemek yemek unutulmakta veya istenmemektedir. Bazı kişilerde ise depresyon kendini aşırı yemek yeme veya kilo alımı olarak da gösterebilmektedir.

8. İntihar ve Ölüm Düşünceleri

Depresyonun en ciddi ve sonuçları en kritik belirtisi intihar ve ölüm düşünceleri belirtisidir. Depresyondaki kişilerde ölüm düşünceleri, ölüm isteği ya da intihar girişimi görülebilmektedir. Depresyon sebebiyle insanın yaşamının önemli alanlarında sorunlar yaşanmaya başlamakta ve bu durum kötüleştikçe kişi gelecekle ilgili tamamen umutsuzlaşmaktadır ve ölümün şuanki kötü duygu ve durumların tek çözümü olduğu düşünülmektedir⁵.

9. Diğer Belirtiler

Her insanın eşsiz olması sebebiyle depresyondaki her insanın yaşamadığı fakat depresyon yaşayan bazı insanlarda görülen belirtiler de vardır. Organik sebebi açıklanamayan bedensel ağrılar, cinsel istekte azalma, iradede güçsüzlük, beden imgesini kötü görme, kendini kötü görme, değer verilen kişiler ile olan bağın azalması gibi belirtiler de depresyondaki insanlarda görülebilmektedir⁵.

Majör Depresif Bozukluk Nasıl Hissettirir?

En sık bilinen depresyon hissi uzun süre ile mutsuz veya düşük hissetmek olsa da depresyondaki insanların hissettiği başka belirtiler de bulunmaktadır. Depresyonda kişinin yaşadığı bu belirtiler:

1. Sürekli olarak mutsuz, boş, umutsuz, bıkkın, irite veya pesimist hissetmek
2. İştahta istemsiz değişimler
3. Uyku sürecinde değişimler
4. Sürekli yorgun ve enerjisiz hissetmek
5. Eskiden çok sevilen aktivitelere isteksiz olmak
6. Hatırlamakta ve konsantrasyonda zorlanmak
7. Suçlu, değersiz, yetersiz ve yalnız hissetmek
8. Bunalmış hissetmek
9. En ufak zorlukla baş edememek ve yardım isteyememek
10. Kişisel bakımı bırakmak, duş almamak, diş fırçalamamak, kişisel hijyeni umursamamak
11. Sosyalleşmeyi kendi isteğiyle bırakmak
12. Sık sık ağlama isteği ve dolu hissetmek
13. Çoğu zaman yalnızca yatmak, uzanmak istemek³.

Bir insanda depresyon varlığından söz edilebilmesi için bahsedilen belirtilerin neredeyse tamamına sahip olması ve bu belirtilerin en az 15 gün boyunca günün neredeyse her anında görülmesi gerekmektedir. Bu sebeple bir süre üzgün kalan insanın depresyonda olduğunu düşünmesi gerçekçi bir düşünce değildir.

“Depresyonla Başa Çıkmak İçin Tavsiyeler“ başlıklı yazımızı okumak için tıklayın.

Depresyondaki kişilerin yaşamsal işlevlerinde ciddi bir bozulma meydana gelmektedir, üzüntülü kişiler hayatını devam ettirebilirken depresyondaki kişiler hayatını devam ettirmekte oldukça zorlanmaktadırlar ve hatta devam ettirememektedirler. Depresyondaki insanlar işi bırakmak ve davranışlarının sonuçlarını umursamamak derecesinde isteksiz hissetmektedir oysa yalnızca mutsuzluk bir kaç saatte, bazen bir kaç günde veya bir haftada geçip gitmekte veya azalmaktadır.

Depresyonda olup olmamakla ilgili kişinin kendi kendini değerlendirmesi oldukça normalken, kendi kendine tanı koymak hiç bir zaman yapılmaması gereken bir şeydir. Depresyonda olduğunu düşünen kişiler için belirli depresyon testleri bulunmaktadır. Bu testlerden ve bu gibi bilgilendirici yazılardan sonra depresyonda olabileceğine dair güçlü düşüncelere ve belirtilere sahip olan insanların mutlaka bir uzman psikolog ve psikiyatrist ile görüşmesi gerekmekte, iyileşme sürecine başlaması gerekmektedir.