Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu İlaçları Nelerdir?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu İlaçları Nedir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ilaçları, genellikle iki ana grupta toplanır: uyarıcılar ve uyarıcı olmayanlar. Bu ilaçlar, DEHB belirtilerini kontrol etmeye yardımcı olmak için kullanılır.

Özellikle metilfenidat içeren ilaçlar DEHB tedavisinde sıkça kullanılan türlerdir. Bu ilaçlar, DEHB üzerinde etkili temel nörotransmitterler olan dopamin ve norepinefrinin iletimini düzenleyerek etki gösterirler.

Kısa süreli tedavilerde psikostimülan ilaçların DEHB belirtilerini azalttığı birçok araştırma ile gösterilmiştir. Örneğin, büyük ölçekli bir analiz metilfenidatın ve amfetaminlerin DEHB tedavisinde etkili olduğunu göstermiştir. Ayrıca metilfenidatın yetişkinlerde de işe yaradığı ve semptomlarda azalmaya yol açtığı bulunmuştur.

Dikkat Dağınıklığı İlaçları İşe Yarıyor mu?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) genellikle dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi belirtilerle kendini gösteren bir nörobiyolojik bozukluktur.

Bu bozukluğun tedavisi için kullanılan ilaçlar, bilimsel çalışmalar ve uzun vadeli gözlemlerle desteklenen etkili bir tedavi seçeneği olarak kabul edilir. İlaçların etkisi genellikle hızlıdır ve kişinin yaşam kalitesini artırabilir.

Ancak dikkat dağınıklığı ilaçlarının etkisi kişiden kişiye değişebilir. Her birey farklıdır ve bazıları belirli bir ilaca daha iyi yanıt verirken diğerleri için farklı bir ilaç daha etkili olabilir. Bu nedenle ilaç tedavisi başlanmadan önce dikkatlice değerlendirilmeli ve ilaç seçimi uzman bir doktor tarafından yapılmalıdır.

Dikkat Eksikliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

DEHB'li bireyler genellikle odaklanmak, talimatları takip etmek, görevleri düzenlemek ve zamanı etkili bir şekilde yönetmek konusunda güçlük yaşarlar. Ayrıca düşünmeden hareket edebilirler, başkalarının konuşmasını kesebilir veya dürtüsel kararlar alabilirler. DEHB, yaş fark etmeksizin herkesi etkileyebilir ancak genellikle çocukluk döneminde tanı konur.

DEHB tedavi edilmezse çeşitli alanlarda sorunlara yol açabilir:

1. Akademik Performans

DEHB'li çocuklar dersler, ev ödevleri veya sınavlarla başa çıkmakta zorluk yaşabilirler. Sınıfta dikkatlerini toplamak, ödevleri tamamlamak veya talimatları izlemekte güçlük çekebilirler. Ayrıca materyallerini kaybedebilir, teslim tarihlerini kaçırabilir veya dikkatsizlikten kaynaklanan hataları daha sık yapabilirler.

Bu sıkıntılar düşük öz saygı, hayal kırıklığı, kaygı veya depresyon gibi duygusal sorunlara yol açabilir. Eğer uygun destek alınmazsa DEHB'li çocuklar yaşıtlarının gerisinde kalabilir, okulu bırakabilir veya öğrenme güçlükleri yaşayabilirler.

2. Sosyal İlişkiler

DEHB'li bireyler, arkadaşlık kurmak, arkadaşlıkları sürdürmek, etkili iletişim kurmak veya sosyal ipuçlarını yakalamakta zorluk yaşayabilirler. Diğer insanlar tarafından kaba, negatif veya duyarsız olarak algılanabilirler.

Aynı zamanda çatışma çözme, empati veya iş birliği yapma konusunda sıkıntı yaşayabilirler. Bu zorluklar sosyal izolasyon, reddedilme, zorbalık veya yalnızlık gibi sorunlara yol açabilir. Yeterli destek olmadan DEHB'li bireyler sosyal becerilerini geliştirmekte güçlük çekebilir, zayıf benlik algısı veya sosyal kaygı geliştirebilirler.

3. İş Performansı

DEHB'li yetişkinler iş bulma, işi sürdürme, iş beklentilerini karşılama veya sorumlulukları yönetme konularında zorluklar yaşayabilirler. Görevlere odaklanmak, düzenli olmak veya öncelikleri belirlemekte güçlük çekebilirler.

Ayrıca dürtüsel kararlar alabilirler, teslim tarihlerini kaçırabilirler veya detaylara dikkat etmekte sorun yaşayabilirler. Bu sorunlar üretkenliklerini, verimliliklerini veya iş kalitelerini etkileyebilir. Eğer uygun başa çıkma stratejileri geliştirilmez ve yardım alınmazsa DEHB'li yetişkinler iş tatminsizliği, stres, tükenmişlik veya işsizlik gibi sorunlarla karşılaşabilirler.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu İlaçları Türleri

1. Uyarıcılar

Amfetaminler

DEHB tedavisinde sıkça kullanılan uyarıcı ilaçlardır.

• Amfetamin
• Deksamfetamin
• Lizdeksamfetamin

Bu ilaçlar hemen etki gösteren ve etkisi uzun süren tablet veya kapsül şeklinde bulunur.

• Adderall XR
• Dexedrine
• Dyanavel XR
• Evekeo
• ProCentra
• Vyvanse

Metilfenidat

Metilfenidat, norepinefrin ve dopamin adlı hormonların beyinde daha fazla kalmasını sağlayarak işlev görür. Bu ilaçlar hemen etki eden, uzun süre etki gösteren ve kontrollü salınan tablet veya kapsül şeklinde bulunur. Ayrıca Daytrana adı altında yapıştırıcı yama formunda da mevcuttur.

• Aptensio XR
• Metadate ER
• Concerta
• Daytrana
• Ritalin
• Ritalin LA
• Methylin
• QuilliChew
• Quillivant
• Deksmetilfenidat

Bu ilaç, DEHB semptomlarına yardımcı olan bir başka metilfenidat türevidir ve Focalin markası altında bulunur.

2. Uyarıcı Olmayanlar

Atomoksetin (Strattera): DEHB tedavisi için kullanılan, uyarıcı olmayan ilaçtır.

Atomoksetin (Strattera)

DEHB tedavisi için kullanılan, uyarıcı olmayan ilaçtır. Beyinde norepinefrin seviyelerini artırarak dikkati artırabilir ve hiperaktiviteyi ve dürtüselliği azaltabilir. Genellikle günde bir veya iki kez kapsül şeklinde alınır.

Klonidin (Kapvay) ve Guanfasin (Intuniv)

İlk olarak yüksek tansiyon tedavisi için kullanılan bu ilaçlar, DEHB semptomlarını hafifletmekte yardımcı olabilir. Beyinde norepinefrin reseptörlerini etkileyerek çalışır. Dikkati artırabilir; hiperaktiviteyi, dürtüselliği ve ani duygusal tepkileri azaltabilirler. Genellikle günde bir kez, uzun süre etki eden tabletler şeklinde kullanılırlar.

Bupropion (Wellbutrin)

Başlangıçta depresyon tedavisi için kullanılan bu ilaç, DEHB belirtilerini hafifletmekte yardımcı olabilir. Beyinde dopamin ve norepinefrin seviyelerini artırarak çalışır. Genellikle günde bir veya iki kez uzun süre etki eden tabletler şeklinde alınır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu İlaçlarının Yan Etkileri Nelerdir?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bu yan etkiler ilacın türü, dozu ve tedavi süresine bağlı olarak değişebilir. Aşağıda DEHB tedavisinde yaygın olarak kullanılan ilaçların en sık görülen yan etkileri liste halinde sıralanmıştır:

Uyarıcı İlaçların Yan Etkileri

• İştah Kaybı
• Kilo Kaybı
• Uykusuzluk
• Baş Ağrısı
• Karın Ağrısı
• Bulantı
• Çarpıntı
• Tansiyon Yükselmesi
• Sinirlilik
• Anksiyete (Kaygı)
• Rebound Etkisi (İlaç etkisini kaybettiğinde belirtilerin tekrar artması)

Uyarıcı Olmayan İlaçların Yan Etkileri

• Baş Dönmesi
• Yorgunluk
• Baş Ağrısı
• Karın Ağrısı
• Bulantı
• Kabızlık
• İştah Artışı/ Azalması
• Kilo Alımı
• Uyku Bozuklukları
• Sinirlilik
• Anksiyete (Kaygı)
• Depresyon

İlaçların Yan Etkilerini Azaltmak İçin Alınabilecek 6 Önlem

1. Doktor Tavsiyesine Uyulmalıdır

İlaç tedavisine başlandığında veya doz değişikliği gerektiğinde doktorun önerilerine kesinlikle uyulmalıdır. İlacın dozu, alınma zamanı ve sıklığı gibi hususlar doktor tarafından belirlenmelidir, doktordan bağımsız olarak dozaj değişiklikleri yapmaktan kaçınılmalıdır.

2. İlaç Etkileşimleri Doktora Bildirilmelidir

DEHB ilaçlarıyla etkileşime girebilecek diğer ilaçlar, bitkisel takviyeler veya alkol tüketimi hakkında doktora bilgi verilmelidir. Bu, olası ilaç etkileşimlerini önceden değerlendirmek ve gereken önlemleri almak için önemlidir.

3. Yan Etkiler İzlenmelidir

İlaç kullanımı sırasında meydana gelen herhangi bir yan etki yakından takip edilmelidir. Eğer yan etkiler ciddi veya uzun süreli ise derhal doktora başvurulmalıdır. Yan etkilerin göz ardı edilmemesi tedavi sürecini daha güvenli ve sağlıklı hale getirir.

4. Doğru Alım Zamanı Öğrenilmelidir

Bazı DEHB ilaçları, yemekle birlikte alındığında etkisi azalabilir. Bu nedenle ilacın yemekten önce mi yoksa sonra mı alınması gerektiğini öğrenmek ve doktorun önerilerine uymak önemlidir.

5. Akşam Alımından Kaçınılmalıdır

Bazı DEHB ilaçları uykusuzluğa yol açabilir. Bu nedenle ilacın uyumadan hemen önce alınmamasına dikkat edilmelidir. Doktorun önerdiği şekilde ilacın sabah veya öğleden sonra kullanılması denenebilir.

6. Aniden Bırakılmamalıdır

İlaç tedavisini aniden sonlandırmaktan kaçınılmalıdır. Bazı ilaçlar yoksunluk belirtilerine yol açabilir. İlaç kullanımının sonlandırılması düşünülüyorsa bu süreç mutlaka doktora danışılarak planlanmalıdır.