Ebeveyn Tutumlarının Sınav Kaygısına Etkileri

Ebeveyn Tutumları

Anne ve babalar çocuklar daha doğmadan çocukların nasıl olacağına dair hayaller ve planlar kurmaktadırlar. Bu plan ve beklentilerin içinde çocuğun eğitim hayatı, mesleği, ilgileneceği spor, yetenekleri, başarıları ve davranışı gibi birçok konu bulunmaktadır.

Anne ve baba doğmamış çocukla ilgili beklentilerini çocuk doğduktan sonra da devam ettirir. Özellikle kendi hayatlarında eksik olan parçaları, belirli sebeplerden ötürü gerçekleştiremedikleri hayalleri ve başarı için gerekli olduğunu düşündükleri davranışları çocuklarından bekleyebilirler. Ancak bu beklentiler çocukların sınava hazırlanma süreçlerinde yaşadıkları sınav kaygısını arttırabilir.

Anne babaların genel olarak çocuklarından en büyük beklentisi eğitim hayatlarıyla ilgili olur. Dolayısıyla eğitime dair ailenin tutum ve davranışları bu beklentileriyle şekillenir.

Anne ve babalar beklentilerini şekillendirirken çocuklarını iyi tanımalı ve onların eğitim hayatındaki başarıları, başarısızlıkları iyi bilmelidirler. Çocuktan beklenti çocuğun yeteneklerine göre şekillenmezse bu durum çocuğun eğitim hayatına negatif olarak yansır ve aileler bunu fark edemezler. Bu sebeple ailelerin tutumu çocukların eğitim hayatında oldukça önemlidir.

Ebeveyn Tutumları Türleri

Altı adet ebeveyn tutumu bulunmaktadır ve her biri çocuğun davranışında oldukça etkilidir:

• Demokratik
• Mükemmeliyetçi
• İlgisiz
• Koruyucu
• Dengesiz
• Otoriter

Demokratik Ebeveynler

Çocuklarının ihtiyaç, ilgi ve isteklerine karşı hassas davranırlar. Çocukların ilgi alanlarını ve davranışlarını severek isteyerek gözlemlerler ve çocuklarının ilgi alanlarına, davranışlarına saygı duyarlar.

Bu tip ebeveynler çocuklarının özgürlüklerine ve özerkliklerine saygı gösterirler. Demokratik ebeveynler çocuklarını kısıtlamaz baskı kullanmaktan kaçınır ve çocuklara mantık ile yaklaşır. Bu tutuma sahip ebeveynlerin çocukları gerekli sevgi ve alakayı gördüklerinden güven duyguları artmış ve özgüvenleri gelişmiştir.

Mükemmeliyetçi Ebeveynler

Çocukları bağımsız olmak ve arkadaşlık kurmakta oldukça zorlanırlar bu durum da öğrencinin okul hayatını negatif yönde etkiler. Mükemmeliyetçi ebeveynlerin çocukları bütün çabalarına rağmen ailelerinin standartlarına uymakta zorlanırlar ve genellikle sınav ve eğitim kaygısı yaşarlar. Bu ebeveynler çocuklarından hep daha iyisini bekler ve bu durum çocukta baskı oluşturur.

İlgisiz Ebeveynler

Kayıtsız ebeveynler çocukların her türlü beklentisini denetlemeden onaylarlar. Bu şekilde büyüyen çocuklarda sınır, dürtü, duygu ve istek kontrolünde sıkıntılar görülür. İhmalkar yetişen çocuklarda özgüven, özsaygı eksiklikleri ve problemli yaşamlar görülür.

Koruyucu Ebeveynler

Gereğinden fazla kontrol ve özen vardır bu sebeple bu ailelerin çocukları insanlara aşırı bağımlı olurlar ve özgüven sorunları yaşarlar. Bu şekilde yetişen çocuklar tek başlarına bir şey yapamayacaklarını düşünürler ve bu durum akademik hayatlarına yansır.

Dengesiz Ebeveynler

Kararsız ebeveynlerde görüş farklılıkları mevcuttur. Anne ve babanın davranışları aynı olmadığı için dengesiz ve kararsız tutumlar görülür. Bu tarz çocuklar görüşlerini ifade etmekte zorlanırlar çünkü görecekleri tepkilerden emin olamazlar.

Otoriter Ebeveynler

Aşırı baskıcı ebeveyn tutumunda çocuk baskı altında kalıp ebeveynlerinden korkar. Bu şekilde yetişen çocuklar özgüven sorunu yaşarlar. Ceza yöntemi ile yetişen çocuklar başarabilecekleri şeyleri başaramayacaklarını düşünürler ve akademik hayatları negatif şekilde etkilenir.

Ebeveyn Tutumlarının Sınav Dönemlerine Etkisi

Sert, disiplinli, fazla baskıcı, kuralcı ebeveynlere sahip çocukların sınav kaygısı oluşturma ihtimali oldukça yüksektir. Eleştirel ailelerde çocuklar kendilerini baskı altında hissederler ve asla başarılı olamayacaklarını düşünürler. Çocuklar ailelerinin beklediği yüksek başarılara ulaşmak için çabalarken ciddi kaygı yaşarlar ve bu durum onların başarısız olmalarına sebep olur.

Aşırı korumacı ebeveynlerin çocuklarının ise sosyal kaygı geliştirdiği ve bu durumun akademik başarılarına etki ettiği bilinmektedir. İlgisiz ailelerin çocukları ise ailenin bir beklentisi olmadığı için başaramayacaklarını hisseder ve düşünürler.

İlgisiz, baskıcı ve korumacı ailelerin çocuklarında güvensizlik, umutsuzluk, çaresizlik ve kaygı durumları görülmektedir. Bütün bu kötü duygular gençlerin akademik başarısını oldukça kötü etkiler.

Sınav Döneminde Ebeveynin Tutumu Nasıl Olmalıdır?

• Ebeveynlerin çocuklarından belirli bir beklentisi olmalıdır çünkü bu durum çocuklarda başarabilecekleri ve ailelerinin onlara güvendiği duygusunu oluşturur.
• Oluşan beklenti çocuğun başarıları ve kişiliği yönünde mantıklı şekilde kurulmalıdır.
• Çocuklara mutlaka demokratik ebeveyn tarzında yaklaşılmalıdır.
• Çocuklara destek ve güven duygusu verilmelidir.
• Çocukları diğer arkadaşlarıyla karşılaştırmak oldukça yanlıştır bu durum çocuğu umutsuzluğa iter.
• Çocuğun yeteneklerine inanıp bunun belli edilmesi gerekmektedir.
• Çocuğun zekasını bu sınav belirleyecek gibi davranılmamalıdır.
• Çocuğun ders çalışma sürecinde ona güvenilmeli ve kendi plan ve programını oluşturmasına izin verilmelidir.
• Bu süreçte çocuk sorumluluğunun farkında değilse baskı yapmadan ders çalışması için motive edilmelidir.

Sınav kaygısı belli bir seviyeye kadar performans için faydalı olsa da aşırıya kaçtığında kişinin potansiyelini ortaya çıkarmasına engel olabilir. Uzman ve yetkin psikologlardan sınav kaygısı terapisi ve psikolojik destek ile sınavlarda başarıya kolayca ulaşabilirsiniz.