En Büyük Kız Çocuk Sendromu (Eldest Daughter Syndrome) Nedir?

“En Büyük Kız Çocuk Sendromu” Nedir?

En Büyük Kız Çocuk Sendromu, ailedeki en büyük kız çocuğunun küçüklüğünden itibaren kendisinden küçük kardeşlerine baktığı, karmaşık aile yapısını idare etmeye çalıştığı ve anne-babasının arkasındaki 3. kişi olarak aldığı sorumlulukların yarattığı durumu anlatır. Ailede bir kriz veya sorun varsa en büyük kız çocuk bu sorunu çözmek ve iyi oluşu sağlamak için harekete geçmektedir¹.

Özellikle Covid-19 salgını döneminde uzaktan çalışmaya geçen ebeveynler, masa başında çalışırken en büyük kız çocuk evin kalan işleri ve küçük kardeşleri ile daha çok ilgilenmek zorunda kalmış olsa gerek. En büyük çocuklar aslında ailenin sınırları zorlandığında en çok güvendikleri bakıcılardır. Bu çocukları, uzun bir okul gününün ardından ebeveynlerine bakıcılık yapan genç çocuklar olarak tanımlamak yanlış olmaz¹

Bu tarz yardım talepleri durumunda erkek çocuklarına kıyasla kız çocuklarının çağrılması daha olasıdır. Kız çocukları, toplumsal cinsiyet rollerinin etkisiyle ebeveynleri tarafından kendilerine verilen görevleri üstlenmektedirler. Ailesinin ona yüklediği sorumlulukları yerine getiren kız çocuğu çevresi tarafından “iyi kız” olarak nitelendirilir ve ileride de bu davranışları tekrarlama eğiliminde olabilir. Bu davranışları sürdürmek istemese de üzerinde baskı hissedebilir².

Sosyal Medyada En Büyük Kız Çocuğu (Eldest Daughter Syndrome) Akımı

Sosyal medyada TikTok dahil pek çok uygulamada öne çıkan paylaşımlardan birinde, bir kadının yorgun suratını ve video üzerindeki şu yazıyı görüyoruz: “En büyük kızsındır ve az önce kız kardeşin, annen ve baban arasındaki tartışmada aracılık yapmışsındır.” Başka bir videoda şu yazıyı okuyoruz: “Yani en büyük kızların ailenin takdir edilmeyen omurgası olduğunu zaten kabul ettik?"

Bunlar gibi pek çok video, milyonlarca izlenme alarak “En Büyük Kız Çocuk Sendromu” kavramını gündemimize getirdi. Ailenin en büyük kız çocukları, evde otorite olmak ve her şeyi organize etmekten sorumlu olmak gibi bir takım klişelerle ünlüdür. Ancak ailede bu kişi olmanın getirdiği ciddi zorluk ve dezavantajlar da vardır.

Sosyal medya kullanıcıları dünyanın dört bir yanından en büyük kız çocuk olmanın nasıl bir his olduğuna dair deneyimlerini ve yakınmalarını diğer kullanıcılarla paylaşıyorlar. Bu konu yalnızca ailedeki en büyük çocuk olmakla ilgili değil. Ayrıca toplumda “kadın” olmakla ilgili sorumlulukları ve toplumsal rolleri de temel alıyor.

Bu kavram, bir kadın olarak ailenin en büyük çocuğu olduğunuzda aile içerisinde üstlendiğiniz ağır sorumlulukları eleştiren videolarda karşımıza çıkıyor. Peki son dönemlerde sıklıkla duyduğumuz ve TikTok başta olmak üzere diğer sosyal medya platformlarında da karşımıza çıkan En Büyük Kız Çocuk Sendromu (Eldest Daughter Syndrome) tam olarak nedir? Kız çocukları neden şikayet ediyorlar? Bu sendromun üstesinden nasıl gelebiliriz ve nasıl bilinçlenebiliriz?

Alfred Adler ve Doğum Sırası Teorisi

Doğum Sırası Teorisi’ni geliştiren Psikolog Alfred Adler bir çocuğun kardeşleri arasında doğduğu sıranın, o çocuğun gelişimini ve kişiliğini şekillendireceğini savunur. Adler’e göre en büyük çocuklar ailede lider olarak görülür, ayrıca aile çocuk sahibi olmayı ilk kez deneyimlediği için en büyük çocuk hep en katı kurallarla büyüyen çocuktur¹.

Ailelerin en büyük kız çocuklarının kendileri ile beraber getirdikleri bir baskı söz konusudur. Bu baskı çoğu kişide kaygı ve stres olarak ortaya çıkmaktadır. Aşırı durumlarda ise travma sonrası stres bozukluğu gibi ciddi psikiyatrik sonuçları da olabilir. Bu durumların en uç versiyonunu ele aldığımızda ise karşımıza “küçük ebeveynler” veya “ebeveynleşmiş çocuk” diyebileceğimiz çocuklar çıkar. Bu çocuklar ailelerinin üstlenemedikleri sorumlulukları ve rolleri üstlenirler ve adeta küçük birer ebeveyn olurlar.

Genç yetişkinlik dönemine girilmesi ile birlikte bu kız çocukları aslında çocuklukları boyunca idare etmek ve taşımak zorunda kaldıkları yükler ile yüzleşirler. Bu yüzleşme kendisini travma sonrası stres bozukluğu, kaygı veya depresyon ile gösterebilmektedir. Çocuklukları boyunca devam eden mücadeleleri yetişkinlik yaşamlarına da taşınır ve aslında kendi çocukları dünyaya geldiğinde bu döngü yeniden başlar.

Bu konuda sosyal medyada paylaşım yapan genç bir kullanıcının paylaşımı ile ailenin en büyük kız çocuğu olmanın psikolojik iyi oluş üzerindeki etkisini daha iyi görebiliriz.

“Benim kültürümde aile her zaman ön planda tutulmalıdır ve yaşlandıkça daha fazla sorumluluk sahibi olursun. Ailenin ilk kızı ve ilk torunu olarak bana etrafımdaki herkese bakmam gerektiği öğretildi. Ben de öyleydim. Herkesin bana saygı duyduğunu ve ailede bir rol model olduğum için mükemmel olmam gerektiğini öğrendim. Deneyimlerime göre bu oldukça zorlayıcı, özellikle de akıl sağlığım için. Sanki herkes hata yapabilir, ben hariç."

En Büyük Kız Çocuk Sendromu’nun Nedenleri Nelerdir?

Ebeveynlerin sorumluluklarını en büyük kız çocuğa yıkmalarının altında pek çok sebep yer alıyor olabilir. Bunlardan bazıları:

• Ebeveynlerin sağlık sorunları
• Ebeveynlerin alkol veya madde kullanımları
• Ailenin maddi sıkıntı yaşıyor olması
• Ebeveynin aileye bakma yeteneğini engelleyici bir istismar yaşamış olması

En büyük kız çocuğu ebeveynleştirme bazı kültürlerde daha yaygın olabilir. Ebeveynlerin ölmesi veya ailenin göç etmesi gibi faktörler de bu sendromun gelişmesindeki risk faktörleri olarak ele alınabilir³.

En Büyük Kız Çocuk Sendromu Yaşadığınızın 8 Belirtisi

Ailedeki en büyük kız çocuk olmanın hem iyi hem kötü yanları vardır. Aileden görülen sevgi, ilgi, şefkat, para, bolca oyuncak gibi pek çok iyi özelliğin yanı sıra bazı zorluklar da beraberinde gelir. En büyük kız çocuğu sendromu yaşadığınızı anlamanın 8 işareti şunlar olabilir⁴:

• Sağlıksız düzeyde rekabetçi tutumda olmak
• Oldukça yüksek benlik saygısına sahip olmak
• Liderlik etmeye yönelik arzu duymak
• Kusursuz olmakla ilgili takıntılı düşüncelere sahip olmak
• Sizden küçük kardeşlerinizin ebeveyni gibi davranmak
• Obsesif yani takıntılı düşünmeye başlamak
• Aşırı kontrollü olmak
• Diğer kardeşlerinize rol model olmanız için ebeveynleriniz tarafından baskı gördüğünüzü hissetmek

En Büyük Kız Çocuk Sendromu’ndan Nasıl Kurtulabiliriz?

Genç yaşta fazla sorumluluk sahibi olmanın uzun vadeli sonuçları olabilir. Ebeveynlerinin sorumluluklarını üstlenen kız çocuklarının kendi duygularını görmezden gelme ihtimalleri yüksektir. Kız çocuk bu noktada devamlı anne ve babasının taleplerini yerine getirerek kendi isteklerini ve duygularını bastırır. Bu davranış örüntülerini sürdüren çocuk, duygularını hem yönetme hem de ifade etme konusunda sıkıntı yaşayabilir. Bu durum da psikolojik rahatsızlıklar açısından bir risk faktörü olabilir³.

1. Çocukluk deneyimlerinizi bir yetişkin perspektifinden değerlendirmeye çalışın.

Bu deneyimlerden geçtiyseniz ve en büyük kız çocuk sendromunu yaşadıysanız bunun etkilerinden kurtulmak için öncelikle geçmişte yaşadıklarınızı, ebeveynlerinizin yani bir yetişkinin bakış açısıyla görmeye çalışmak olacaktır. Aslında uyumlu davranarak isteneni yaptığınızı bilmek bu noktada önemlidir.

2. Ebeveynlere yönelik öfkeyi bir kabullenişe çevirin.

İkinci adımda ise ebeveynleştirilmiş çocuk deneyiminizden dolayı ebeveynlerinize kızmak yerine geçmişte yaşadıklarınızı ve ailenizi affetmeye çalışmak size yardımcı olacaktır.

3. Bu deneyimin size kazandırdıklarına odaklanmaya çalışın.

Üçüncü adımda ise yaşanan bu deneyimin sadece olumsuz ve yıkıcı taraflarına odaklanmak yerine sizi geliştirdiği noktalara bakmayı deneyebilirsiniz. Bağımsız olma ve işleri halledebilme konusunda kazandığınız beceriler hayatınız boyunca size yardımcı olabilir³.

Bu konuda sıkıntı yaşıyorsanız ve konfor alanınızdan çıkıp yardım arama ihtiyacınızı geri plana atıyorsanız kendinizi motive edebilirsiniz. Zorlandığınız konularda bir uzmandan yardım almak duygularınızı ve yaşadıklarınızı hafifletmede size yardımcı olacaktır. Bunun yanı sıra bireysel terapi konusunda kendinizi rahat hissetmiyorsanız grup terapileri veya destek gruplarına katılarak psikolojik iyi oluşunuz için önemli bir adım atabilirsiniz.

En Büyük Kız Çocuk Sendromu Konusunda Nasıl Bilinçleniriz?

Ev içinde bakım konusundaki roller toplumsal anlamda her zaman bir tartışma konusu olarak varlığını sürdürmektedir. Ne yazık ki bilincinde olmadan toplumsal dinamikleri tekrarlama ve sürdürme eğilimde oluyoruz. Toplumda bize dayatılan bu rolleri fark etmeli ve resmi daha geniş çerçeveden görmeye çalışmalıyız.

Bir kadının parçaları eksik ve tamamlanması imkansız bir yapbozu tamamlamasını bekleniyor gibi davranmak zarar vericidir. Örneğin bir ebeveynseniz farkında olmadan kız çocuğunuza fazlaca sorumluluk yüklüyor olabilirsiniz. Bu noktada öncelikli olarak bilinçlenmemiz gereken şey şudur; kız çocuklarından mükemmeli bekleme baskısı hem onlar hem anne-babalar için zararlıdır¹.

Evin en büyük kız çocuğuysanız ve bu durumu deneyimliyorsanız veya evin en büyük kız çocuğu olarak büyümüş bir yetişkinseniz bu konuda düşünmeniz ve beklentilerinizi değerlendirmeniz için bir fırsatınız var demektir. Hayatınızın ilerleyen dönemlerinde bir çocuğunuz olduğunda veya şu anda bir çocuğunuz var ise çocuklarınıza ev ile ilgili sorumlulukları hassas bir şekilde vermek konusunda daha dikkatli davranabilirsiniz.

Kendi çocukluğunuzda yaşadığınız bu döngüyü kırabilirsiniz. Kız çocuğunuza fazla yüklendiğinizi hissettiğiniz noktada şu soruyu kendinize sorabilirsiniz: “Annemin/Babamın neyi farklı yapmasını isterdim?”. Bu soruya vereceğiniz yanıtla birlikte kendi çocuğunuza yönelik davranışlarınızı ve tutumlarınızı gözden geçirebilirsiniz. Ayrıca ailenizin size yapmamış olmasını dilediğiniz davranışları kendi kızınıza uygulamamak konusunda farkındalık kazanabilirsiniz.

Ek olarak şu sorular üzerine düşünebiliriz: “Kız çocuklarına verdiğimiz ev içi sorumlulukları erkek çocuklarına da veriyor muyuz?” veya “Kız çocuklarından beklediklerimizin daha fazlasını erkek çocuklarından neden beklemiyoruz?” Belki de bu sorular üzerine kafa yormak, tutumlarımızı değiştirmek noktasında bize aracılık edecek olabilir¹.

Ailede en büyük kız çocuk olmanın getirdiği beklentiler oldukça hassas bir noktadadır. Bu noktada farkındalık sahibi olup tutumlarımızı değiştirmek toplumsal anlamda atacağımız büyük bir adım demektir.

Sonuç Olarak

Sonuç olarak, En Büyük Kız Çocuğu Sendromu dünyada sayısız kadın tarafından deneyimlenmektedir. Bu durum ne kadar erken yaşlarda fark edilirse toplumsal anlamda bu engelin üstesinden gelmek de bir o kadar kolaylaşacaktır.

Bu konuda kendi deneyimlerimizi fark etmek ve kız çocuğumuz varsa veya ilerleyen dönemde bir ebeveyn olacaksak farkındalık kazanmak bilinçli birer ebeveyn olmamız yolunda bize ışık tutabilir. Bu deneyimlerden geçtiyseniz ve bu sendromun yol açtığını düşündüğünüz zorlayıcı duygularla baş etmekte zorlanıyorsanız bir uzmandan yardım almaktan çekinmeyin.