Ergenlik Sürecini Anlamak: Ebeveynler için Yol Rehberi

Ergenlik Dönemi Nedir?

Ergenlik dönemi, bir çocuğun psikolojik ve sosyal olarak genç yetişkin kimliğine bürünmesini amaçlayan bir süreçtir ⁵. Bu sebeple de ergenlik yılları, çocukluk ile yetişkinlik arasında köprüyü oluşturan kritik bir büyüme evresi olarak görülür. Bu dönem, genellikle önemli kararlar ve büyük değişimlerle tanımlanır ve genç bireylerde strese yol açabilir. Bu stresin ergenlik çağında hızla değişen fizyolojik gelişim, akademik baskılar ve sosyal ilişkiler gibi pek çok kaynağı bulunmaktadır ⁹.

Ergenlik Döneminde Hangi Değişimler Görülür?

Ergenlik, bilişsel becerilerin halen gelişiminin tamamlanmadığı, fakat duygusal-sosyal ağın çok hızlı bir şekilde geliştiği bir dönemdir. Daha çok prefrontal kortekste yoğunlaşan bilişsel kontrol ağı, bu dönemde daha yavaş geliştiği için ergenlerde duygusal-sosyal ağın daha baskın olması onların karar süreçlerini etkileyebilir. (Prefrontal korteks dikkat, karar verme, problem çözme, planlama ve davranışları düzenleme gibi bilişsel işlevleri içerir. bkz: Ergenlik Döneminde Beyinde Neler Oluyor? ) Bu durum, ergenlik çağındaki birey için yenilik arayışını kontrolsüz bir şekilde tetikler ve duyusal deneyim arayışına yol açar.

Örneğin, bir yetişkin için kendi arkadaş grubunda herkesin sigara içmesinden etkilenip sigaraya başlaması daha düşük bir ihtimalken, bir ergenin bundan etkilenip sigaraya başlaması daha muhtemeldir. Çünkü ergenlik döneminde kişi kararlarını daha çok sosyal ağında onay görme ihtiyacına yönelik alırken; yetişkinlikte, kişi kendi değer ve mantığına uygun şekilde kararlar almaya daha yatkındır ⁶.

Ergenlik döneminde kişinin zihni yoğunlukla sevgi, onay ve aidiyete dair bazı temel sorularla doludur ⁴. Bunlardan bazıları:

• Ben kimim?
• Hangi yere aitim? Nereye uyum sağlıyorum? Veya uyum sağlamak istiyor muyum?
• Arkadaşlarım kimler?
• Benim için değerli olan şeyler neler? Neye önem veriyorum?
• Nasıl bir insan olmak istiyorum?
• Kendim ve çevremdeki dünya hakkında ne hissediyorum?

Ergenlik Döneminde Stres

APA adına Harris Interactive Inc. tarafından yetişkinler ve ergenler üzerinde çevrimiçi olarak yapılan bir araştırmada, ergenler, okul yılı boyunca stres seviyelerinin sağlıklı olarak kabul ettikleri ortalamadan çok daha yüksek olduğunu belirtmişlerdir (10 üzerinden 5.8 ortalamasına karşı 3.9) ². Ve bu, yetişkinlerin bildirdiği ortalama stres seviyelerinden de (Yetişkinler için 10 üzerinden 5.1 ortalama sayılmakta) yüksek bir seviyede görülmüştür ².

Ergenlik döneminde yaşanan stresin kaynaklarına baktığımızda ise, bunlar arasında olumsuz yaşam olayları, akran baskısı ve kimlik geliştirme sürecinde yaşanan zorluklar yer alır. Medyanın etkisi ve toplumsal cinsiyet normları, ergenlerin gerçek yaşam deneyimleri ile beklentileri ya da öz algıları arasındaki uyumsuzluğu daha da derinleştirebilir.

Özellikle de gençler arasında aşırı sosyal medya kullanımı, depresyon, kaygı, uyku bozuklukları, düşük öz saygı ve zayıf beden algısı gibi birçok ruhsal sorun ile ilişkilendirilmektedir ¹⁰. Gençlerde aşırı sosyal medya kullanımı, başkalarının idealize edilmiş hayatlarını sunarak gerçekçi olmayan karşılaştırmalara ve kaçırma korkusuna (FOMO) yol açar, stresi yükseltir ve uyku düzenini bozarak depresyon ve kendine zarar verme eğilimlerini artırabilir.

Ebeveynler ve diğer yetişkinler, ergenlere stresle başa çıkmalarını öğretirken sağlıklı stres yönetimi alışkanlıklarını modelleyerek önemli bir rol oynayabilirler. Ergenlerle zaman geçirirken, onlara egzersiz yapmayı, sağlıklı beslenmeyi, yeterince uyumayı ve stresle başa çıkmada yardımcı olabilecek psikologlar gibi profesyonellerden destek almayı önererek, daha sağlıklı başa çıkma yöntemleri geliştirmelerine yardımcı olunabilir ².

Aynı zamanda, gençlerin sosyal medya kullanımını sağlıklı bir şekilde sürdürebilmesi için sınırlar belirlemek, olumlu ve faydalı içeriklere teşvik etmek, dijital okuryazarlık becerilerini güçlendirmek ve teknoloji kullanımında rol model olmak büyük önem taşır ¹⁰.

Ergenlikte Psikolojiyi Olumsuz Etkileyen Ek Faktörler ³

Ergenlikteki yaygın stres faktörlerinin yanı sıra, genç bireylerin deneyimleyebileceği zorlayıcı hayat olayları da bu dönemin daha stresli ve zorlu geçmesine neden olabilir. Ekonomik sıkıntılar, sosyal eşitsizlikler, cinsel şiddet, zorbalık, cinsel yöneliminden veya başka sebeplerden damgalanma ve dışlanma, üvey ailelerde veya tek ebeveynli ailelerde büyüme gibi faktörler ergenlik döneminin daha zor geçmesine sebep olabilir. Bu noktada, bir ebeveyn olarak bunların farkında olmanız ve çocuğunuzun sorunlarını, ihtiyaçlarını yargılamadan dinlemeye açık olduğunuzu göstermeniz kritik önem taşır.

Ergenlik Döneminde Ebeveynler Nasıl Yaklaşmalı?

Ebeveynler, çocuklar için genellikle ana bağlanma kaynaklarıdır ve ebeveynin kabulü ile reddi, çocukların zihinsel iyilikleri üzerinde oldukça belirleyici bir rol oynar. Özellikle, ebeveyn duygusal sıcaklığı gibi pozitif ebeveynlik yaklaşımları, ergenlerin psikolojisi üzerinde olumlu etkiler yaratırken; ebeveyn reddi gibi olumsuz ebeveynlik yaklaşımları, ergenlerin zihinsel iyiliğinde üzerinde kalıcı ve olumsuz etkiler bırakır ⁸.

Aile sistemleri teorisine göre, ebeveynin aşırı korumacılığı, ergenin kendi kararlarını verme ve öz değerlendirme yeteneğini azaltarak hiyerarşik bir ebeveyn-çocuk ilişkisine yol açabilir. Bu durum, ergenin değersizlik ve güvensizlik duygularını artırırken, öz saygıyı olumsuz etkileyerek mental sağlıklarını kötü yönde etkiler ⁸.

Ergenlik Döneminde Bireyselleşme Süreci Dengesi Nasıl Kurulur?

Ergenlik dönemi, kişinin kendi başına yetebilme, öz düzenleme gibi becerileri edinmesi açısından önemli bir geçiş dönemidir. Ergen, bu süreçte ebeveynlerini idealize etmeyi bırakmaya başlar ve kendi özerkliğini kazanmaya çalışır. Ebeveyn- ergen arasındaki çatışmaların önemli bir kısmı da bundan kaynaklanabilir.

Burada ebeveyn için önemli olan çocuğunun özerkleşmesine alan sağlarken aynı zamanda onun denetimini de sağlayabilmesidir. Belirli bir çerçevede disiplinin olması önemlidir ama aşırı kontrolcülük ergene zarar verir. Ergenlik dönemindeki çocuğunuz hayati kararları her zaman doğru alabilecek yetişkinlikte, olgunlukta değildir, fakat artık tamamen çocuk da değildir. Bu noktada, dengeyi ebeveyn olarak sağlayabilmek büyük önem taşır.

Eğer bu denge sağlanmazsa; örneğin, ergen tüm kararlarını kendi alır ve ebeveynleri tarafından hiç denetlenmezse, kendi hayatı için yanlış kararlar alabilir ve kötü sonuçlara yol açabilecek hatalar yapabilir. Bunun aksi örnekte ise, ebeveyn aşırı kontrolcü davranırsa ergen kendi kimliğini keşfetmeye ve yaşı için önem taşıyan akran bağlarını kurmaya alan bulamayabilir.

Bunlara ek olarak, ergenlik döneminde ebeveynlerle deneyimlenen hafif ve orta düzeydeki çatışmalar, ergenin kimlik ve bağımsızlık gelişimini destekleyebilir:

• Farklı görüşleri ifade edebilme ve bunları kabul edebilme yeteneklerini kazanmalarına yardımcı olur.
• Ebeveynlerin, ergenin değişen ihtiyaçları ve beklentileri hakkında daha fazla bilgi edinmelerini sağlar.
• Ergen ve ebeveyn arasındaki fikir ayrılıkları, ergenin ebeveyninden sağlıklı bir şekilde ayrışması için bir adım olarak görülebilir.

Ergenlik döneminde ergenin bağımsızlık isteğine rağmen; zorlu bir hayat olayı söz konusuysa ergenler daha sıkı bir kontrolü, bakımın bir göstergesi olarak daha kolay kabul edebilirler. Yani, ergenlik dönemindeki çocuğunuz kendi başına baş etmekte zorlandığı bir durumda sizden destek almaya daha gönüllü olacaktır. Eğer ergen, bu dönemde yaşadığı zorlayıcı bir hayat olayında ebeveynleri tarafından yalnız bırakılırsa veya reddedilirse ihmal edilmiş hissedebilir ve öz saygısı zedelenebilir ^{[6, 8]}.

Ebeveynler için Yol Rehberi: ​​Ergenlikte Sağlıklı İletişim İçin Neler Yapılabilir?

• Düzenli Olarak Konuşun ¹: Çocuğunuzun, ergenin ya da genç bir bireyin duygularını, bilgi düzeyini ve endişelerini anlamak için onlarla sık sık iletişim kurun. Sohbetlerinizi doğal ve samimi bir tonda yapmaya özen gösterin.
• Duygularını Kabul Edin: Hissettiklerinin normal ve anlaşılır olduğunu ifade eden cümleler kullanın. Örneğin, “Bunu hissetmen gayet normal.” ya da “Bu şekilde hissetmeni anlayabiliyorum.” diyerek duygularını onaylayın ve onlara alan açın.
• Sohbeti Onlara Bırakın: Konuşmanın yönünü onların belirlemesine izin verin.
• Odak Noktalarını Belirleyin: Onlara, kendilerini daha iyi hissettirecek veya başkalarına fayda sağlayacak yaratıcı fikirler üzerinde birlikte düşünmeyi teklif edin.
• Destek Almaya Teşvik Edin: Yardım istemenin doğal olduğunu vurgulayın ve ihtiyaç duyduklarında başvurabilecekleri kaynakları onlarla paylaşarak destek olun.
• Stresle Başa Çıkmayı Öğretin ²: Onlara stresleriyle nasıl başa çıkacaklarına dair örnek olun ve duygu regülasyonunu öğrenmeleri için destekleyici olun.

“Ergenlikte Karşıt Olma - Karşı Gelme Bozukluğu Nedir?” başlıklı yazımızı okumak için tıklayın.

Kapatırken

Ergenlik dönemi, bireyin fiziksel, zihinsel ve sosyal açıdan önemli değişiklikler yaşadığı, kendini keşfetmeye ve sosyal bağlar kurmaya odaklandığı bir dönemdir. Beden algısına aşırı odaklanma, akademik baskılar, zorbalık gibi pek çok stres faktörü ergenlik dönemi için zorlayıcı olabilir. Bu noktada, ergenlerin hayatlarının ilerleyen döneminde de ihtiyaç duyacakları duygu düzenleme becerilerini geliştiriyor olması önem taşır. Yetişkinlerin / ebeveynlerin gençlere yapabileceği en önemli katkı, onlara duygularını ve deneyimlerini işleyebilecekleri güvenli ve sağlam bir ortam sağlamaktır ⁴.