Erotomani Nedir? Karşılıksız Aşk Sendromu Nasıl Anlaşılır?

Karşılıksız Aşkın Görünmez Zincirleri: Erotomani

“Aşk” kadar tarihin ve hayatın her alanına temas eden bir duygu söz konusu olduğunda, çok eskilere gitmemek elde değil. Gelin, Antik Yunan’a doğru bir yolculuk yaparak başlayalım: Sanatçı Gian Lorenzo Bernini imzalı “Apollon ve Daphne” heykelinin esin kaynağı olan Yunan mitolojisinden bir hikâye anlatalım.

Müziğin ve sanatın tanrısı olarak anılmasıyla birlikte iyi de bir okçu olan Apollon, bir gün Aşk tanrısı Eros ile alay eder ve onu kızdırır. Bu nedenle, Eros tarafından cezalandırılır. Eros, hazırladığı iki oktan âşık eden altın oku Apollon’un kalbine, nefret ettiren kurşun oku ise güzeller güzeli su perisi Daphne’nin kalbine atar. Apollon, yoğun şekilde âşık olduğu Daphne’nin peşinden koşarken Daphne de kaçar durur¹. Ortada çok kuvvetli bir aşk vardır, karşılıksız bir aşk. Rivayete göre, Daphne kurtulma yakarışları ile bir defne ağacına dönüşür.

Yürek burkan bu hikayeden sonra, karşılıksız aşkın gerçek hayattaki yeri üzerine düşünme ihtiyacı hissetmiş olabiliriz. Aşk kadar acısı ve tatlısıyla derinden yaşanan ve sağlıklı olması hâlinde ruhumuzu besleyen bu duygunun da hem kendi hayatımıza hem de çevremize zarar verebileceği durumlar var mıdır?

Karşılıklı olması kadar karşılıksız olması da oldukça doğal olan aşk deneyimi nasıl bir çerçevede ruhsal bir sorunla ilişkili olabilir? İşte, bu yazıda tam da bunu anlatan bir sendrom olan erotomaniden bahsedeceğiz. Peki, halk arasında Eros hastalığı ya da karşılıksız aşk sendromu olarak da bilinen Erotomani ne demektir?

Erotomani Nedir?

De Clérambault Sendromu olarak da bilinen Erotomani, kişinin diğer bir kişinin kendisine yoğun bir aşk beslediği düşüncesine saplanıp kalmayla ortaya çıkan ve nadir görülen bir ruh sağlığı sorunudur². Erotomani bir tür sanrıdır. Delüzyon ya da hezeyan olarak da bilinen sanrı psikolojide, aksine dair kanıtlar sunulduğunda bile değişmeyen katı inançlar anlamına gelir³. Yeni Erotomani sanılanın aksine herkese aşık olma hastalığı değildir. Benzer bir şekilde sürekli aşık olma anlamına da gelmemektedir.

Erotomanik Kişinin Penceresinden Genel Bakış

Erotomanik birey sevdikleri kişi tarafından uzaktan sevildiğine dair sanrısal bir inanç geliştirir. Genellikle daha yüksek bir sosyal sınıfa ait olarak algılanan ve ulaşılmaz görünen nesnenin, aşkını ilk ilan eden kişi olduğuna inanılır⁴. Nesne çoğu zaman halka açık bir şahsiyet, ünlü bir kişi veya daha yüksek bir statüye sahip olduğu düşünülen biri olmakla birlikte herhangi bir kişi de olabilir³.

Erotomanik kişi, diğer kişinin kendisine gizli mesajlar göndermeye çalıştığına ve bunun haber-bilgi veya düşüncelerle (telepati yoluyla) gerçekleştiğine inanabilir. Oysa kendisine âşık olduğunu düşündüğü kişi, onun varlığından bile haberdar olmayabilir².

Bunlarla birlikte, erotomanik kişi, aşık olduğu kimsenin duygulanımlarına dair zoraki-abartılı kanıtlar sunabilir ve paradoksal bir şekilde, reddedilmesi gibi pek çok karşı kanıtı aşkın gizli beyanları olarak yorumlayabilir⁴. Diğeri tarafından sevilme konusundaki bu saplantı, elbette ki gerçeğe dayanmamaktadır. Çoğu durumda, erotomanik kişi takılı kaldığı kişiyle tanışmamış bile olabilir².

Erotomanik vakaların çoğunlukla kadın olsa da adli alanda (mahkemelerde, hapishanelerde, korumalı hastanelerde) erotomaninin erkeklerde daha çok görüldüğü de söylenebilir⁴.

Erotomaninin Türleri Nelerdir?

Klinik uzmanlar erotomaniyi tipik olarak iki gruba ayırır³.

Birincil Erotomani

De Clérambault Sendromu olarak da bilinen birincil erotomani, sanrısal bozukluğun bir alt türüdür. Bu türe başka bir ruhsal bozukluk eşlik etmez, semptomlar hızlı başlar ve uzun süre devam edebilir.

İkincil Erotomani

Sanrısal bozukluk dışındaki ruhsal bozuklukların bir belirtisi olarak kabul edilir. Semptomlar yavaş ve kademeli olarak başlayıp epizotlarla ortaya çıkabilir.

Ayrıca, erotomani genellikle bipolar bozukluk ile ilişkilidir. Bununla birlikte, anksiyete bozukluğu, uyuşturucu veya alkol bağımlılığı, bulimia veya anoreksiya gibi yeme bozuklukları, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi sorunlarla da ilişkili olabilir².

Erotomani Şizofreni Yapar Mı?

Gerçeklikten kopuşun söz konusu olduğu bu sanrı türünün, halk arasında oldukça dile alınan –ne yazık ki genelde de yanlış kullanılan– şizofreni hastalığı ile bir bağlantısının olup olmadığı sorusu akla gelebilir. Bu noktada, erotomanik sanrının şizofrenin bir belirtisi olmasının mümkün olduğunu ancak bunun her zaman geçerli olmadığını da vurgulamak gerekir3. Erotomanisi olan bir kişi illa şizofreni hastası olmadığı gibi, şizofreni hastası olanın da erotomanik sanrıları olmayabilir.

Her ne kadar erotomani karşılıksız aşktan çok daha ileri, tedavi edilmesi gereken ciddi bir sorun olsa da, elbette ki hayatta “aşk” gibi karşılığını alamadığımız duygularımız veya arzularımız olabilir. Bunlar oldukça kabul edilir deneyimlerdir ve “doğal olarak” bize acı verseler bile “tek başlarına” şizofreni gibi biyolojik ayağı olan, komplike risk faktörlerinden oluşan bir hastalığa neden olamazlar. Bu gibi konularda doğru bilgi ve bir farkındalığa sahip olmak, oldukça zarar verici olan stigmatizasyon (damgalama) durumunu engelleyebilir.

Erotomaninin Belirtileri Nelerdir?

Erotomani nasıl anlaşılır? Erotomani, duygusal ve davranışsal belirtileriyle anlaşılabilir. Bu belirtiler¹:

Erotomaninin Duygusal Belirtileri

• Kendisine aşık olduğu sanılan kişiye duyulan arzu, hasret
• Yalnızlık ve boşluk hisleri
• Düşük benlik saygısı
• Suçluluk ve utanç duyguları
• Reddetme veya ilgisizlik ifadelerinin inkâr edilmesi
• “Hayır” cevabını alamayacakmış gibi hissetmek

Erotomaninin Davranışsal Belirtileri

• Kendisine inanmayan insanlara öfkelenmek
• İş, ev veya okul hayatını olumsuz etkilese bile sanrıya zaman harcamak
• Diğer kişinin kendisiyle iletişim kurmaya çalıştığına ikna olmak
• Tekrar tekrar aramak, sürekli yazmak (mektup, e- posta göndermek) veya mesaj atmak
• Çevrimiçi veya yüz yüze gizlice yaklaşmak
• Diğer kişiye ulaşmasının önüne geçenlere zarar vermek
• Diğer kişiye karşı saldırgan davranışlar sergilemek (daha çok erkeklerde)
• Medya, fotoğraf alt yazısı/yazılar, giyim, duruş, şarkı sözleri vs. ile kendisine yöneltildiğini düşündüğü gizli mesajların şifresini çözmeye çalışmak

Tüm bunlarla birlikte, yaygın olarak görülen diğer semptomlar da şunlardır²:

• Sürekli olarak hediye göndermek
• Kendisine aşık olduğu düşünülen kişinin onu takip ettiği, “stalk” yaptığı veya temasa geçmeye çalıştığı özenle-detaylıca hazırlanmış olan asılsız durumlar yaratmak
• Diğer kişinin sadık olmayabileceği inancı nedeniyle kıskançlık hissetmek
• Kişiyi alenen taciz etmek; bazen hukuki yaptırım ile kınanma veya tutuklanma noktasına gelmek
• Diğer kişi hakkında konuşmak veya onunla ilgili şeyler yapmak dışındaki faaliyetlere karşı ilgiyi kaybetmek

Bazen Aşk Sadece Aşktır: Erotomani Ne Değildir?

Halk arasında karşılıksız aşk sendromu olarak da bilinen erotomaniyi, olağan “karşılıksız aşk” durumundan ayırmak önemlidir. Bahsedildiği üzere erotomani, ciddi boyutlara ulaşabilen ve müdahale edilmesi gereken bir sorundur.

Bununla birlikte, gözden kaçırılmaması gereken nokta şudur: Özellikle de gençler arasında bazen aşk, sadece aşktır. Şarkılarına bayıldığınız birini dünyanın en yakışıklısı-güzeli gibi görebilirsiniz, ona hediyeler vererek kendinizi unutulmaz kılmak isteyebilirsiniz ya da posterini/birlikte çekildiğiniz fotoğrafı odanıza asıp her gece ona İyi geceler. diyebilirsiniz. Bunlar oldukça anlaşılır hislerdir.

Onlarla yüz yüze tanıştığınızda eğer duygularınıza karşılık vermedilerse –doğal bir tepki olarak– incinmiş de hissedebilirsiniz, ancak yolunuza “devam edebilirsiniz”. Bu noktada araştırmalar, aşağıdaki durumlar dışında bunun bir erotomani vakası olmadığını öne sürüyor³:

• Reddedilmelere rağmen kişinin kendisine aşık olduğuna inanmak
• Diğer kişi hakkındaki bilgileri arayıp bulmayı hayatında bir öncelik haline getirmek
• Onlarla bağlantı kurmak için her yolu denemek

Karşılıksız Aşkın Zincirlerinden Kurtulmak: Erotomaninin Tedavisi

Erotomani birkaç saat veya birkaç gün sürebilmekle birlikte, altta yatan bir ruh sağlığı sorununun sonucuysa aylar veya yıllarca devam edebilir². Kişi buna açıksa, genellikle farklı yaklaşımların kombinasyonunu içeren bir profesyonel destek ile yönetilebilir³.

Psikoterapi, erotomaniyi yönetmek için sürecin ayrılmaz bir parçası olabilir. Eski araştırmalar, özellikle Bilişsel davranışçı Terapinin (BDT) etkili olabileceğini düşündürmektedir. Bu yöntem, inatçı kalıplar hakkında daha derin bir iç görü geliştirmeyi sağlarken, başa çıkma becerilerini güçlendirmeye ve davranışı yönlendiren ipuçlarını saptamaya yardımcı olabilir.

Araştırmalar, ilaçların bazı insanlar için sanrı belirtilerini azaltmada yardımcı olabileceğini göstermektedir. Bunun kişi için en iyi tedavi türü olup olmadığına yalnızca (medikal alanda uzmanlaşmış) bir ruh sağlığı uzmanı karar verebilir.

Bazı durumlarda, erotomanisi olan kişiler, kendilerine veya başkalarına zarar vermek istediklerini hissedebilirler (sanrılar nedeniyle bunun farkında olmayabilirler). Bu noktada, hastaneye yatış programı sürece yardımcı olabilir.

Görüldüğü üzere erotomani, bireyin zamanını nasıl kullandığından, kişiler arası ilişkilerinde nasıl göründüğüne kadar etkileyebilir, oysa sınırlı olan ömrümüz içinde çok daha fazlasını hak ediyoruz.

Hayatın akışında müdahale etmemizin mümkün olmadığı onca şey varken, ipleri elimize alabileceğimiz alanlardan vazgeçmeyip daha sağlıklı ve tatmin edici deneyimler için mücadele etmemiz gerekebilir. Apollon çok sevdiği aşkını kaybetmeden, Daphne ise kendinden vazgeçip defne ağacına dönüşmeden hemen şimdi, değişim arzusu ile zincirlerimizi kırıp özgürleşme zamanı.

Kaynakça

1. Toluyağ, D. (2020), Geçmişten Günümüze Heykel Sanatında Mitolojik İmgeler, İdil Sanat ve Dil Dergisi, 66: s. 267-282.
2. Healthline (Healthline Media). Retrieved from https://www.healthline.com/health/erotomania
3. Psych Central. Retrieved from https://psychcentral.com/disorders/erotomania-delusions-of-love
4. Psychology Today. Retrieved from https://www.psychologytoday.com/us/blog/psychiatry-and-society/202109/erotomania-and-delusional-love