Evcil Hayvanların Psikolojimiz Üzerindeki Etkileri

İnsanlar ve Hayvanların İlişkisi

Hayvanlar uygarlıkların başından beri insanların hayatlarında önemli bir yeri olan canlılardır. Türü fark etmeksizin birçok hayvan çeşitli konularda insan yaşamına dahil olmuş ve olmaya devam etmektedir. Günümüzde birçok insan hayatını evcil hayvanıyla geçirmekte ve onunla yaşlanmayı tercih etmektedir.

Hayvanlar insan hayatında çok uzun süredir var olsa da konumları zamanla değişmiştir. Geçmişte özellikle avlanmak, beslenmek, ısınmak ve güvenlik sağlamak gibi görevler için hayvanlarla ilişki kurulurken günümüzde bu ilişkinin amacı genişlemiş ve bazı türlerin insan hayatına etkileri farklılaşmıştır.

Günümüzde geniş aileler şeklinde yaşama alışkanlığı giderek azalmakta ve çekirdek aile kavramı toplumun geneline yayılmaktadır. İnsanlar çoğu zaman daha az sayıda çocuk sahibi olmayı veya hiç çocuk sahibi olmamayı tercih etmektedir. Daha az sayıda çocuk sahibi olan ailelerde çocuklarına arkadaş olsun diye evcil hayvan sahiplenme davranışı oldukça yaygındır.

Çocuk düşünmeyen veya evlenmemiş bireylerde ise yalnızlık gidermek adına evcil hayvan sahiplenme davranışı görülmektedir. Kentleşme sebebiyle birçok hayvan doğal yaşam alanını kaybetmekte ve buna göre evrimleşip evcilleşmektedir. Evcil hayvan sahiplenme sebeplerinden bir diğeri ise doğal ortamlarında olmayan hayvanlara yardım edip onlara sıcak bir yuva sunmaktır.

Hayvanlar insanların yaşadığı panik, korku, mutluluk, heyecan, sevgi, üzüntü ve sevinç gibi birçok duyguyu yaşamaktadırlar. Hayvanların bu duyguları yaşayabilmesi onların da insanlar gibi sosyalleşen canlılar olduğunu göstermektedir. Evcil hayvan sahiplenen kişiler, onları ailelerine katılan bir dostları ve ailenin bir üyesi olarak görmektedir.

Eğitim seviyesi arttıkça insanlar hayvan hakları gibi konularda daha bilgili ve bilinçli olmaktadır ve diğer canlılara daha duyarlı bir şekilde yaklaşmaktadırlar. Eğitim seviyesinin artmasıyla hayvan besleme isteğinde de artış görülmekte ve bu kişilerde hayvan besleme isteğinin sebebi daha çok sevgi, merhamet, iyilik ve yardım etme hissi olmaktadır.

Evcil Hayvanların Psikolojimiz Üzerindeki Etkileri

Araştırmalara bakıldığında insanların hayvan sahiplenirken belirli amaçlara sahip oldukları görülmüştür. Bazı insanlar yalnızlık hislerini azaltmak için, bazıları sadece hayvanlara yardım etmek için bazıları ise sosyal ihtiyaçlarını karşılamak için hayvan sahiplenmektedir.

Bu ve bunun gibi bulgular evcil hayvanların insanın sağlığına etkisi konusunu araştırmayı hızlandırmış ve arttırmıştır. Alanında uzman psikologların yaptığı araştırmalar sonucunda evcil hayvanların, mental sağlığa pozitif etkileri olduğu görülmüştür.

İnsanların aklına en çok takılan sorulardan biri ise “Evcil hayvan sahibi olmanın insan hayatına etkileri nelerdir?” sorusudur. Evcil hayvanlar yalnızlık hissinin azalması, empati becerisinin güçlenmesi, stres ve kaygının azalması, sosyalliğin artması ve depresif belirtilerin azalması üzerinde ciddi bir rol oynamaktadır.

1. Yalnızlığı Azaltır

Hayvanlar insanlara sosyal ve psikolojik destek sağlayarak insanlarla güçlü bağlar kurarlar ve bu sayede insanların yalnızlık duygularını azaltırlar. Evcil hayvan sahipleri, mutsuzluklarını ve mutluluklarını ailelerinden biri gibi gördükleri hayvanlarına anlattıkları için etrafta biri olmasa bile kendilerini yalnız hissetmezler.

Hayvanlarla kurulan dostluk ve arkadaşlık ilişkisinde karşılıklı ilgi ve sevgi bulunmaktadır. Birçok hayvan insanlarla bire bir iletişim kurmak konusunda oldukça yeteneklidir.

Sarılmak, okşamak, evcil hayvanın insanı öpmesi, açken haber vermesi, mutsuzken yanında durması, sahibi gittiğinde kaygılanması gibi davranışlar evcil hayvan ve insan ilişkisinde varolan davranışlardır. Bu davranışlar kişinin yalnızlık hissini oldukça azaltmaktadır çünkü evde sürekli kendisiyle iletişim kuran bir canlı vardır.

2. Özel Bir Bağ Kurulur

İnsan doğası gereği yaşamının ilk anlarından itibaren bağ kurmaya ihtiyaç duyar ve bu bağ kurma süreci bir ömür boyu devam etmektedir. İnsanlar sosyal canlılardır ve yaşamak için diğer insanlara ve canlılara ihtiyaç duymaktadırlar. Yaşam boyu kurdukları bu bağlar insanların sosyalliğini ve yaşam kalitesini arttırmaktadır.

Yapılan araştırmalar insanların yalnızca insanlara değil evcil hayvanlara da bağlandığını göstermektedir.

İnsanların bağlandıkları kişilerden ayrı kaldıklarında endişe, hüzün ve kaygı gibi duygular yaşadığı bilinmektedir. Aynı şekilde duygusal bir şekilde bağlandıkları evcil hayvanlarıyla ayrıldıklarında da hüzün, kaygı ve endişe hissederler. Bu da bağlanmanın yalnızca insanlar arasında olmadığını insanlar ve hayvanlar arasında da olabildiğinin göstergelerinden biridir.

Evcil hayvanlar için de benzer bir durum geçerlidir. Köpeklerin çoğu insanlarda olduğu gibi sahiplerinden ayrılınca kaygı ve hüzün duymaktadırlar. İnsan ve evcil hayvan arasında kurulan bu bağlanma ilişkisi karşılıklı ihtiyaca dayalı ve tamamlayıcı niteliktedir.

Evcil hayvanlarla kurulan bu bağ, yaşam kalitesini arttıran, huzur ve arkadaşlık sağlayan aynı zamanda yer yer başka bir insan ile bağlanmanın yerine geçebilecek kadar güçlü bir bağlanma örneğidir.

3. Empati Yeteneğini Geliştirir

İnsan kendinden farklı türlerle de empati kurabilir. Hayvanların kendilerini sözel olarak ifade edememesi insanları onları anlamak için farklı beceriler geliştirmeye itmiştir. Empati yeteneği gelişmemiş insanların hayvan ihtiyaç ve isteklerini anlaması oldukça zor olacaktır.

İnsanlar hayvan sahiplendikten sonra evcil hayvanıyla iletişim kurmak ve onun isteklerini anlamak için çabalar. Bu çaba kişinin empati yeteneğinin gelişmesine sebep olmaktadır. Evdeki canlıya empatiyle yaklaşan insanın tüm canlılara empatiyle yaklaşma ihtimali artacaktır.

Yapılan araştırmalar sonucunda çocukların hayvanlarla kurduğu bağların duygusal gelişimi desteklediği görülmüştür. Çocukların hayvanlarla kurdukları bu bağ, empati yeteneklerinin gelişiminde önemli rol oynamaktadır.

4. Stres ve Kaygıyı Azaltır

Stres ve kaygı insan hayatında oldukça sık görülen duygudurumlardır. Bu sıkça görülen durumlardan kurtulmak için çözüm ararken birçok insan “evcil hayvan psikolojiye iyi gelir mi, evcil hayvanlar stresi azaltır mı, kedi beslemek anksiyeteye iyi gelir mi” gibi soruları da kafasından geçirmektedir.

Stresi ve kaygıyı azaltmaya yardımcı olacak birçok faktör olsa da evcil hayvanlarla etkileşim halinde olmanın stres ve kaygıyı ciddi derecede azalttığı bilinmektedir. Araştırmalar, evcil hayvanları okşamanın en hayvan sevmeyen insanlar için bile kaygı ve stres azaltıcı bir faktör olduğunu ortaya koymaktadır.

Bunun en önemli sebebi olarak hayvanları okşayan insanlarda oksitosin hormonu seviyesindeki değişiklik gösterilmektedir. Oksitosin insan bedeninde birçok olumlu etkiye sebep olan bir hormondur. Bu etkilerden bazıları rahatlamış ve huzurlu hissetmek, diğer canlılara karşı yakın hissetmek ve stresin azalmasıdır.

Bilinenin aksine bir evcil hayvanın insana pozitif etki etmesi için insanın kendi evcil hayvan ile etkileşim halinde olması gerekmez. Tanınmayan bir evcil hayvan da insanlarda aynı etkileri göstermektedir.

Evcil hayvanlarla etkileşim içinde olmanın aynı zamanda kalp hızını yavaşlattığı da bilinmektedir. Etkileşim anının ilk dakikalarında yavaşlayan kalp atışı ile birlikte oksitosin hormonu da artmaya başlamaktadır.

5. Sosyalliği Artırır

Özellikle köpek sahiplenmek, kişinin fiziksel aktivite miktarını oldukça arttırmaktadır. Bu artışın sebebi ise günlük rutin ve planlı yürüyüşlerdir. Bu yürüyüşler sırasında insanlar birçok başka evcil hayvan sahibiyle tanışmakta ve sosyalleşmektedir. Köpeğini parkta gezdiren kişiler her gün aynı saatte aynı insanlarla karşılaştıkları için yakın sosyal ilişkiler kurma şansına sahip olurlar.

Yabancı kişilerle sohbet başlatmak bazı durumlarda oldukça kaygı verici ve zorlu olabilir fakat bir hayvan sahibi olmak bir sohbeti başlatmayı veya devam ettirmeyi oldukça kolaylaştırabilir.

Evcil hayvanlar aynı zamanda insanların sosyal ortamlardan izole olmasını engellemekte ve ilgiyi üstlerine çektikleri için sahiplerini sosyalliğe itmektedirler. Evcil hayvanlar, duygusal ve sosyal destek vererek kişinin yapmakta zorlandığı şeyleri daha kolay yapmasına yardımcı olmaktadır.

6. Depresyonu Azaltır

Yapılan araştırmalar evcil hayvan beslemenin depresyona iyi geldiğini ortaya koymaktadır. Evcil hayvan sahibi olmak beraberinde belirli sorumluluklar ve rutinler getirmektedir. Bu rutin ve sorumluluklar depresyonu olan kişiye hayatının bir amacı olduğunu hatırlatmaktadır.

Evde bir hayvan olması kişinin stresli ve negatif düşüncelerinden uzaklaşması için bir bahane yaratmakta ve daha az kötü düşünmeye itmektedir.

Aynı zamanda evcil hayvan sahibi olmanın anlamlı aktivitelere katılmayı arttırdığı, sosyal fonksiyonları geliştirdiği, mutluluğu arttırdığı, kendine bakışı pozitif yönde değiştirdiği bilinmektedir.

Kişinin hayatında kendisini koşulsuz şartsız bu derecede seven bir canlının olması depresyon anında oldukça işe yarayan ve iyi gelen bir durumdur. Evcil hayvan sahibi olmak ve onunla ilgileniyor olmak, hayata dair kontrol hissi kazandırmaktadır.

Bütün bu pozitif beceri ve düşünceler ise depresyon karşısında koruyucu rol oynamakta veya depresif belirtilerinin azalmasına yardımcı olmaktadır.

Evcil Hayvanların Terapi Sürecine Dahil Edilmesi (Pet Terapi)

Hayvan destekli terapi veya pet terapi, hayvanların, çoğunlukla köpeklerin, terapi sürecinde bireylerin duygusal ve fiziksel sağlıklarını desteklemek amacıyla kullanılmasıdır. Burada amaç kişinin sıkıntılarını hayvanlar ile birlikte azaltmaya çalışmaktır.

İnsan ve hayvan etkileşiminden kaynaklı ortaya çıkan psikolojik ve fizyolojik etkilerden faydalanarak gerçekleştirilir. Olumlu yönde değişimler sağlayan bu terapi yönteminde özellikle oksitosin seviyesinin artması ve stresin azalmasından faydalanılır.

Terapi sürecinde belli kriterleri karşılayan ve eğitimli hayvanlardan destek alınır. Kolay eğitilebilir oldukları için çoğu zaman köpekler pet terapide kullanılsa da atlar, tavşanlar ve kuşlardan da faydalanılabilir.

Türkiye'de hayvan destekli terapi yapılmasa da bu konuda yapılan araştırmalar sonucunda hayvan destekli terapilere ülkemizde oldukça sıcak bakıldığı tespit edilmiştir.

Evcil Hayvan Bakmanın Gereklilikleri

Hayvan beslemek depresyona iyi gelir cümlesi, depresyon hastası kişilerin mutlaka hayvan beslemesi gerekir anlamına gelmemektedir. Hayvan beslemenin çok ciddi sorumlulukları vardır ve bir hayvana bakabilmek maddi güç ve sabır gerektirir. Bu sebeple gerçekten bir hayvana gerekli koşulları ve kendisini iyi hissedeceği ortamı sunabileceğini düşünen kişiler hayvan sahiplenmelidir.

Hayvan beslemeyi düşünen insanların hayvanlarını eğitecek, besleyecek, gezdirebilecek, oynayabilecek ve bakımlarını yapabilecek zamana sahip olmaları oldukça önemlidir. Evcil hayvan eve geldikten sonra karşılıklı bir bağ kurulacağından belirli sebeplerle ayrılma düşüncesi iki taraf için de oldukça yıkıcı ve üzücü olacaktır.

Bu sebeple evcil hayvan sahiplenmeden önce tüy, koku, alerji, evin koşulları, hastalık durumları, veteriner masrafları ve genel maddiyat gibi konular iyice düşünülmelidir.

Evcil hayvanların depresyon, stres ve anksiyeteye iyi geldikleri bilinse de insan ve hayvan arasındaki etkileşim karşılıklıdır. Hayvanların insanlara ihtiyacı olduğu kadar insanların da hayvanlara ihtiyacı vardır.

Evcil hayvan sahiplenme sürecinde atılacak her adımda hem aile bireylerinin hem de hayvanın iyiliğinin düşünülmesi gerekmektedir. Mental sağlığa iyi gelmesi için atılan bu adımda bir terk etme durumunda iki tarafın da bu durumdan oldukça kötü etkileneceği asla unutulmamalıdır.