Yüzler Arasında Kaybolmak: Fregoli Sendromu ve Nörolojisi

Fregoli Sendromu, psikiyatri literatüründe nadir görülen ilginç bir görme yanılsaması bozukluğudur. Bu sendromda, hastaları takip eden ve sürekli olarak görünümlerini değiştiren tanıdık kişilerle ilgili yoğun bir yanlış inanç vardır. Bu yazımızda, Fregoli Sendromu'nun tanımı, belirtileri, nedenleri ve tedavisi gibi konuları ele alıyoruz.

Delüzyonel Yanlış Tanılama Sendromları

Delüzyonel Yanlış Tanılama Sendromları, psikiyatrik bir bozukluk grubunu ifade eder. Bu nadir sendromlarda, bireyler tanıdık kişileri yanlış tanıma ve onların gerçek kimliklerini değiştirebilme eğilimindedirler. Örneğin, kişi ailesinin veya arkadaşlarının aslında onlar olmadığına ve yerlerine sahtekarların geçtiğine inanabilir. Bu sendromlar arasında en yaygın olanları Capgras sendromu ve Fregoli sendromudur. Bu sendromlar, gerçeklik algısının bozulmasına ve bazen ciddi duygusal rahatsızlıklara neden olabilir².

Fregoli Sendromu Nedir?

Fregoli Sendromu, gerçeklik algısının bozulmasına ve tanıdık kişilerin kimliklerinin yanlış algılanmasına neden olan bir tür delüzyonel yanlış tanılama sendromudur¹. Bu sendromda, hastalar bir veya birkaç tanıdık kişinin, sürekli olarak görünümlerini değiştirerek kendilerini takip ettiğine ve zulmettiğine inanırlar. Örneğin, kişi sürekli olarak farklı kıyafetler giyen birisini farklı yerlerde gördüğünü ve bu kişinin kendisini izlediğini düşünebilir.

Fregoli sendromu, kişinin tanıdık insanları yanlış tanıma ve onların gerçek kimliklerini değiştirebilme özelliğiyle dikkat çeker¹. Bu durum, kişinin gerçekliği yanlış algılamasına ve yanlış inançlar geliştirmesine yol açar. Örneğin, birinin eşi veya arkadaşı olduğunu düşündüğü bir kişinin gerçekte bir yabancı olduğuna inanabilirler.

Fregoli Sendromu Adını Nereden Alır?

Courbon ve Fail'in Fregoli sendromu ilk vakayı tanımlamadan önce, bilinmeyen kişilerin tanınmış kişilerle karıştırılması psikiyatristler için uzun zamandır bilinen bir belirtiydi. Bu sonraki belirtiyi, "sıradan veya yaygın türden" olanından ayıran şey, hastanın zulmedenlerin İtalyan aktör Fregoli gibi tekrar tekrar görünümlerini değiştirdiğine inandığıydı. Ayrıca, yanlış tanımlanan ve orijinal kişiler arasında fiziksel bir benzerlik gözlemlenmedi. Bu iki özellik, daha sonraki bazı yazarların tanımlarına dahil edilmiştir.

Diğer yandan, bazı yazarlar daha geniş bir tanım benimsemiş ve hastanın "başka bir kişinin psikolojik kimliğinin korunduğuna, ancak fiziksel kimliğin değiştiğine yanılsal olarak inandığı" tüm vakaları içine alan bir tanımı tercih etmişlerdir¹. Bu sendroma sahip bireyin, çevredeki kişilerin hızlı bir şekilde kılık değiştirebilen aynı kişiler olduğunu düşünmesi nedeniyle, Türkçede "binbir surat" adıyla literatürümüze girmiştir.

Fregoli Sendromu Yanılsamaları

Fregoli sendromu olan birey genellikle tanıdık kişilerin, genellikle bir veya birkaç kişinin, sürekli olarak görünümlerini değiştiren sahtekârlar tarafından takip edildiğine inanır. Örneğin, hasta ailesinin veya yakın arkadaşlarının farklı kostümler giyerek ve farklı rollerde sürekli olarak kendisini takip ettiğine inanabilir. Fregoli sendromu yaşayan kişiler genellikle tanıdık kişilerin sürekli olarak değişen ve farklılaşan görünümlerine odaklanır ve bu kişilerin aslında kendilerini takip eden sahtekârlar olduğuna inanırlar.

Fregoli Sendromu Belirtileri

Fregoli sendromunun belirtileri çeşitli unsurlardan oluşur. Bunlar arasında sanrılar, görsel bellek eksikliği, kendini izlemede eksiklik, kendi farkındalığında eksiklik ve halüsinasyonlar yer alır. Ayrıca, bireylerde yürütme fonksiyonlarında eksiklik, bilişsel esneklikte eksiklik, nöbet aktivitesi öyküsü ve epileptojenik aktivite de bulunabilir. Bu belirtiler, Fregoli sendromunun tanımlanmasına ve teşhis edilmesine yardımcı olur.

Fregoli sendromu, yaşayan kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilenir. Bu sendrom, sosyal izolasyon, duygusal stres, güven sorunları, iş ve eğitim performansında düşüş gibi bir dizi zorluğa neden olabilir. Gerçek kişilerin kimliklerini yanlış algılamak, hastaların sağlıklı ilişkiler kurma ve sürdürme yeteneğini etkileyebilir. Tedaviye ulaşmak ve destek almak, bu zorluklarla başa çıkmada önemli bir adım olabilir.

Fregoli Sendromunun Nedenleri

Fregoli sendromunun kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genellikle nörolojik faktörler, kimyasal dengesizlikler, beyin hasarı veya travma, psikososyal stres ve travmalar, genetik yatkınlık ve psikiyatrik bozukluklar gibi faktörler ve bu faktörlerin kombinasyonu nedenler arasında bulunabilir¹.

Fregoli Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?

Fregoli sendromu teşhisi, kişinin semptomlarına dayanarak bir psikiyatrist veya uzman bir hekim tarafından yapılır. Teşhis süreci, genellikle detaylı bir görüşme ve değerlendirme içerir. Kişinin semptomları, yanlış tanılamaları ve sahtekarlık inançlarını içeren belirtileri gözlemlemek için dikkatlice incelenir. Fregoli sendromunun teşhisi, diğer benzer yanılsama bozukluklarından ayırt edilmesi gerekebilir ve bu nedenle doğru tanı konulması için uzman bir değerlendirme gereklidir.

Fregoli sendromu nadir görülen bir yanılsama bozukluğudur ve kesin yaygınlığı hakkında net veriler bulunmamaktadır. Ancak literatürde, Fregoli sendromu vakalarının oldukça nadir olduğu belirtilmektedir. Bu nedenle, genel nüfusa oranla oldukça az görülen bir durumdur³

Fregoli sendromu genellikle yetişkinlerde görülür, ancak çocukluk çağında da nadiren rapor edilebilir. Hangi yaş grubunda daha sık görüldüğüne dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak literatürde çoğunlukla orta yaşlı veya yaşlı bireylerde bildirilen vakalar vardır. Bu sendromun yaşlılıkla ilişkili olabileceğine dair bazı göstergeler olsa da genç yaşlarda da nadiren görülebilir^1,2.

Fregoli Sendromu ile Başa Çıkmak

Fregoli sendromu, bireyler için zorlayıcı bir süreç olabilir ancak belirli stratejiler ve desteklerle yönetilebilir. Öncelikle, bir uzmandan yardım almak önemlidir. Bir psikiyatrist veya terapist, kişinin semptomlarını değerlendirerek uygun başa çıkma planını oluşturabilir. Bir hekim tarafından ilaç önerisi semptomların hafifletilmesine ve kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. Ayrıca, bilinçli farkındalık ve gerçeklik kontrolü teknikleri, kişinin gerçeklik ile yanılsamalar arasında ayrım yapmasına yardımcı olabilir. Stres yönetimi ve rahatlama teknikleri, semptomların yönetimine katkıda bulunabilir.

Sosyal destek de bu sendrom ile başa çıkmada oldukça önemlidir. Aile, arkadaşlar ve destek grupları, duygusal destek sağlayabilir ve bireyin semptomlarla başa çıkmasına yardımcı olabilir. Son olarak, sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri yapmak, düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme ve yeterli uyku almak semptomların yönetimine katkıda bulunabilir.

Her birey farklıdır, bu nedenle başa çıkma stratejileri kişisel ihtiyaçlara ve semptomların şiddetine göre değişebilir. En etkili başa çıkma yöntemlerini belirlemek için profesyonel bir sağlık uzmanından destek almak önemlidir.

Fregolinin Nörobiyolojisi

Bazı araştırmalar, Fregoli sendromu gibi yanılsama bozukluklarının, beyindeki bilişsel işleme, gerçeklik algısı ve yüz tanıma gibi süreçlerle ilişkili olduğunu öne sürmektedir. Örneğin, yüz tanıma süreçlerinin bozulması, tanıdık kişilerin yanlış tanınmasına ve sahtekarların algılanmasına neden olabilir. Bazı beyin görüntüleme çalışmaları, Fregoli Sendromu yaşayan kişilerin beyinlerindeki belirli bölgelerde aktivite değişiklikleri olduğunu göstermiştir. Özellikle, temporal lob, frontal lob ve parietal lob gibi bölgelerdeki anormallikler bu sendromun nöral temelleriyle ilişkilendirilmiştir ve beyindeki karmaşık bilişsel süreçlerdeki bozukluklarla ilişkili olduğu düşünülmektedir³.

Limbik sistem, duygularımızı yöneten beyin bölgesi olarak bilinir ve aynı zamanda insan yüzlerini tanıma konusunda da rol oynar. Fregoli sendromunda, limbik sistemin aşırı derecede bağlantı kurması sonucu herkesi aynı kişi olarak algıladığı düşünülmektedir. Bu durum beyinde oluşan lezyonlara da bağlanabilir. Nadirliği nedeniyle, bu konudaki araştırmalar oldukça sınırlıdır. Yoğun duygular yaşayan, cinsel istismara uğrayan, duygusal sorunları olan veya epilepsi veya şizofreni gibi durumları olan kişilerin bu sendromu geliştirme riskinin daha yüksek olduğu bulunmuştur⁵.

Fregoli Sendromu ve Nörotransmitterler

Fregoli sendromu, dopamin, serotonin ve glutamat gibi nörotransmitterlerin dengesizliği veya aktivitesindeki değişikliklerle ilişkili olabilir. Dopamin özellikle gerçeklik algısı, duygu durumu ve motivasyonla ilişkilendirilmiştir ve bu nedenle Fregoli sendromunda dopamin düzeylerindeki değişikliklerin etkisi olabileceği düşünülmektedir².

Fregoli Benzeri Sendromlar

Fregoli sendromuna biraz benzeyen iki başka yanlış tanılama fenomeni tanımlanmıştır: "Subjektif Fregoli", yani hastanın zihninin kopyalarının bilinmeyen kişilerin bedenlerine yerleştirildiğine inandığı durum ve "Ters Fregoli", yani hastanın aslında kendisinin gerçek benliğini yerine koyan bir sahtekar olduğuna inandığı durum¹.

Fregoli Sendromu ve Delüzyonel Yanlış Tanılama Sendromları (DYTS)

Fregoli sendromu, diğer Delüzyonel Yanlış Tanılama Sendromlarından belirli farklara sahiptir. Bu sendromda, hasta tanıdık kişilerin yerine geçen sahtekarların sürekli olarak görünümlerini değiştirdiğine inanır. Bu, gerçek kişilerin kimliklerini yanlış algılamasına ve yanlış inançlar geliştirmesine neden olur.

Capgras sendromu, genellikle tanıdık kişilerin yerine geçen sabit bir sahtekarın varlığına odaklanır. Fregoli Sendromu genellikle diğer sendromlarla birlikte görülmez, ancak bazı vakalarda aynı kişide birden fazla sendrom bulunabilir. Bu farklar, Fregoli sendromunun diğer Delüzyonel Yanlış Tanılama Sendromlarından nasıl ayırt edilebileceğine dair bir anlayış sağlar¹. Ayrıca DYTS arasında en yaygını Capgras iken en az görüleni Fregoli sendromudur.

Capgras Sendromu ve Fregoli Sendromu

Capgras Sendromunda, kişi tanıdık olan birisini gördüğünde, o kişiyi tanımıyormuş gibi hisseder. Yani, bir yakınının veya arkadaşının yabancı biri olduğunu düşünebilir. Bu sendromda, aşina olduğumuz kişilere karşı normalde hissettiğimiz bağlantı hissi azalır ya da tamamen kaybolabilir.

Fregoli Sendromda ise, kişi tanıdık olan kişileri sürekli olarak farklı kişiler olarak algılar. Yani, bir arkadaşını sürekli farklı kişiler olarak görebilir. Bu durumda, kişinin aşina olma duygusu aşırı derecede artmış gibi hissedebilir. Yani, Capgras sendromunda tanıdık bir kişiyi yabancı gibi hissederken, Fregoli'de tanıdık kişileri sürekli farklı kişiler olarak algılarlar.

Parkinson Hastalığı ve Fregoli Sendromu

Parkinson hastalığı, beyindeki dopamin üreten hücrelerde hasara neden olan nörodejeneratif bir bozukluktur. Levodopa, Parkinson hastalığı ve dopamin-duyarlı distoni gibi durumların tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Ancak, levodopa kullanımı görsel halüsinasyonlar ve sanrılara neden olabilir. Çoğu vakada, sanrılar halüsinasyonlardan daha belirgindir ve uzun süreli kullanımıyla hastaların dikkatini tamamen kaplayabilir. Deneyler, levodopa konsantrasyonunun azalmasıyla sanrı sayısının da azaldığını göstermektedir. Bu nedenle, antiparkinson ilaçlarına bağlı sanrılar, Fregoli sendromunun önde gelen nedenlerinden biridir⁶.

Dopamin düzeylerindeki değişikliklerin, bilişsel işlevlerde ve gerçeklik algısında bozulmalara neden olabileceği düşünülmektedir. Bu bozulmalar, kişinin tanıdık kişileri veya nesneleri yanlış algılamasına ve Fregoli sendromu gibi yanılsamalara yol açabilir. Ancak, Parkinson hastalığı olan herkesin Fregoli sendromu yaşadığı söylenemez ^4,6.

Kapatırken

Fregoli sendromunun incelenmesi, insan zihninin karmaşıklığını ve beyindeki nadir ancak etkileyici psikopatolojik fenomenleri anlamanın önemini vurgular. Bu sendrom, gerçeklik algısını ve kişiler arası ilişkileri etkilerken, beyin fonksiyonlarını daha derinlemesine anlamamıza yardımcı olur. Araştırmalar, genellikle nörolojik ve psikiyatrik faktörlerle ilişkilendirilen Fregoli sendromunun daha iyi anlaşılması ve etkili tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi için daha fazla çalışma gerektiğini göstermektedir. Umuyoruz ki bu yazımız, Fregoli sendromunun gizemini ve etkilerini daha iyi anlamamıza katkıda bulunmuştur.