Daha iyi hissetmeye bugün başlayın
Siz de 850 bin mutlu danışanımız gibi hayatınızın kontrolünü elinize alın.
Başlayın
Narsisizm Nedir?
Narsisizm, bireyin kendine olan aşırı hayranlığı ve öz sevgisiyle karakterize edilen bir kişilik özelliğidir. Türkçe’ye özseverlik olarak çevrilmiştir. Narsistik bireyler genellikle kendilerini diğerlerinden üstün görür, onay ve hayranlık arayışında olurlar. Bu kişiler, empati eksikliği yaşayabilir ve başkalarının duygularını anlama veya önemseme konusunda zorluk çekebilirler.1
Narsisizm, bir kişilik özelliği olduğu için kişilik bozukluğu olarak da tanımlanabilmektedir. Narsistik Kişilik Bozukluğu olarak bilinen bu durum, kişinin günlük yaşamını, ilişkilerini ve genel işleyişini olumsuz etkileyebilir. Eleştiriye karşı aşırı duyarlılık, başkalarını manipüle etme eğilimi, sürekli olarak onay arayış ve empati eksikliği narsisizmi anlamak için dikkat edilmesi gerek belli başlı özelliklerdendir2.
Gizli Narsisizm Nedir?
Gizli narsisizm, kişinin narsistik özellikler taşıdığı ancak bu özellikleri dışa vurmadığı veya daha az belirgin bir şekilde gösterdiği bir durumu ifade eder. Gizli narsistik bireyler, genellikle içsel bir üstünlük duygusuna sahip olabilirler, ancak bunu kendilerini sürekli öne çıkarmak veya başkalarına karşı bir üstünlük taslamak yerine daha üstü kapalı bir biçimde ifade ederler.3
Bu tür narsistik kişiler, duygusal olarak daha içe dönük olabilir ve kendilerini sık sık mağdur, yetersiz veya değersiz hissedebilirler. Bununla birlikte, bu duyguların altında yatan düşünce yapısı, başkalarının gözünde kendilerini özel ve benzersiz olarak görme isteğiyle ilgilidir.
Gizli narsistler, onay arayışında olsalar da bu ihtiyaçlarını daha dolaylı veya pasif yollarla ifade edebilirler. Örneğin, kişi, arkadaş grubunda sürekli olarak “Bence kimse benim kadar sıkı çalışmıyor. Bu kadar çaba gösteren başka biri olduğunu sanmıyorum ama kimse fark etmiyor.” gibi bir yorum yapabilir. Bu şekilde, doğrudan onay istemek yerine, başkalarının onu takdir etmediğini ima ederek ilgi ve onay arayışında bulunur.
Genel olarak narsist kişiler, başkalarını manipüle etme eğiliminde olurlar ve kendilerini diğerlerinden daha özel hissedebilirler. Bunun yanı sıra sürekli olarak onay ve takdir arayışı içerisindedirler, bu nedenle de eleştiriye karşı aşırı duyarlı davranırlar. Bu durum, bireyin sosyal ilişkilerini ve genel yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir, çünkü gizli narsistler genellikle ilişkilerinde derin bir bağ kurmakta zorlanabilirler.
Gizli Narsistlerin Özellikleri
Gizli narsisizm, bireyin narsistik eğilimler taşıdığı ancak bu özellikleri daha kapalı ve dolaylı bir şekilde ifade ettiği bir durumdur. Gizli narsistlerin üstünlük duygusu, onay arayışı, eleştiriye karşı aşırı duyarlılık, manipülatif davranışlar gibi birçok belirgin özellikleri vardır.
Gizli narsist birini tanımak, genellikle zor olabilir çünkü bu kişiler narsistik özelliklerini daha kapalı bir şekilde ifade ederler. Ancak bazı belirgin işaretler ve davranışlar, gizli narsisizm ile ilgili ipuçları olarak değerlendirilebilir.
- İçsel Üstünlük Duygusu: Gizli narsistler, kendilerini başkalarından daha özel veya benzersiz hissetme eğilimindedir. Bu duyguyu dışa vurmazlar, ancak kendi içlerinde bu düşünceyi beslerler.
- Onay Arayışı: Bu bireyler, başkalarından sürekli onay ve takdir beklerler. Bu ihtiyaç, genellikle doğrudan değil, dolaylı yollarla ortaya çıkar. Örneğin, başkalarının dikkatini çekmek için alaycı veya kendine acıma dolu davranışlar sergileyebilirler.
- Eleştiriye Karşı Aşırı Duyarlılık: Gizli narsistler, eleştiriye karşı son derece hassas olabilirler. Küçük bir eleştiri bile derin bir savunmaya veya içsel bir krize yol açabilir. Başkalarının düşüncelerine fazlasıyla odaklanarak kendilerini değersiz hissedebilirler.
- Mağdur Rolü: Gizli narsistler, sık sık mağdur rolüne bürünerek dikkat çekme çabasındadır. Bu davranış, başkalarının sempatisini kazanmak ve kendilerini özel hissetmek için bir yol olarak kullanılır.
- Başkalarını Manipüle Etme Eğilimi: Başkalarını etkilemek veya manipüle etmek için dolaylı yollar kullanabilirler. Örneğin, başkalarını kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmeye teşvik edebilirler.
- Empati Eksikliği: Bu bireyler, başkalarının duygularını anlama veya önemseme konusunda zorluk yaşayabilirler. Duygusal bağlantılarda yüzeysel kalabilirler ve başkalarının ihtiyaçlarına duyarsız kalabilirler.
- Kendine Güvensizlik: Dışarıdan ne kadar güçlü görünseler de içsel olarak kendilerine güvensizlik hissedebilirler. Bu durum, başkalarına karşı kendilerini sürekli kanıtlama ihtiyacı hissetmelerine neden olabilir.
- İçsel Çatışma: Gizli narsistler, kendi içlerinde sürekli bir çatışma yaşayabilirler. Kendilerini özel hissetme arzusu ile dış dünyadaki yetersizlik hissi arasında sıkışmış hissedebilirler.
- İlişkilerde Yüzeysellik: Derin ve anlamlı ilişkiler kurmada zorluk yaşayabilirler. İlişkileri genellikle yüzeysel ve çıkar temellidir; bu durum, gerçek bir bağ kurma yeteneklerini engelleyebilir.
- Kendini Dışlama veya İçe Dönüklük: Sosyal ortamlarda kendilerini dışlama eğiliminde olabilirler. Başkalarının onlara karşı olumsuz bir tutum sergilemesinden korktukları için içe dönük davranışlar sergileyebilirler.
Bu belirtiler, gizli narsist birinin tanınmasına yardımcı olabilir, ancak herhangi bir kesinlik belirtmez. Her birey farklıdır ve bu özelliklerin bir arada bulunması şart değildir. Kişinin dinamiklerini anlamak için dikkatli gözlemler yapmak önemlidir.
Gizli Narsisizm Açık Narsisizmden Nasıl Ayrılır?
Açık veya gizli olması fark etmeksizin her ikisi de narsistik özellikler taşımakla birlikte, ifade biçimleri ve davranış kalıpları açısından önemli farklılıklar vardır. Bu iki tür narsisizmin ayrımını sağlayan temel noktalar şu şekilde sınıflandırılabilir.
| Açık Narsisizm | Kapalı Narsisizm | |
|---|---|---|
| Davranış Biçimi | Genellikle kendine güvenen, kendini öne çıkaran, dikkat çekmek için doğrudan ve iddialı davranışlar sergilerler. Başkalarını küçümseyebilir ve sürekli takdir beklerler. | Dışarıdan daha içe dönük, alçakgönüllü veya çekingen bir tutum sergilerler. Ancak içsel olarak kendilerini özel ve benzersiz hissetme arzusu taşırlar. |
| Empati Düzeyi | Empati eksikliği belirgindir. Başkalarının duygularını genellikle önemsemezler ve bu durum çoğu zaman açıkça kendini gösterir. | Dışarıdan daha içe dönük, alçakgönüllü veya çekingen bir tutum sergilerler. Ancak içsel olarak kendilerini özel ve benzersiz hissetme arzusu taşırlar. |
| Eleştiriye Tepki | Eleştiriyi açıkça reddederler, karşı saldırıya geçer veya daha agresif tepkiler verir. | Eleştiriler karşısında içsel bir kriz yaşayabilir, derin bir savunma mekanizması geliştirebilir veya kendilerini daha fazla mağdur olarak görerek geri çekilebilirler. |
| Sosyal İlişkiler | İlişkilerde baskın bir rol oynamayı tercih ederler. Başkalarını manipüle etme eğilimindedirler. | İlişkilerde daha pasif veya kurban rolünde olabilirler. Başkalarını dolaylı yollarla etkilemeye çalışabilirler. |
| Onay Arayışı | Takdir ve onay almak için doğrudan yüceltilmeye çalışırlar. Kendilerini sürekli olarak öne çıkarmaya çalışırlar. | Onay arayışları daha dolaylıdır. Kendine acıma veya alaycı bir dil kullanarak başkalarının dikkatini çekmeye çalışabilirler. |
| Kendine Güvensizlik | Kendine güvenli bir duruş sergilerler. Kendi başarılarını yüceltmekte bir sakınca görmezler. | Dışarıdan güçlü görünseler de içsel güvensizlik ve yetersizlik hissi taşıyabilirler. Bu durum, kendilerini kanıtlama ihtiyacı doğurabilir. |
| Duygusal Tepkiler | Duygusal tepkileri genellikle belirgindir ve aşırıya kaçabilir. | Duygusal tepkileri daha içe dönük ve kontrol altında olabilir; ancak içsel olarak kaygı ve huzursuzluk hissedebilirler. |
Gizli Narsisizm ile Başa Çıkmak
Gizli narsistlerle başa çıkmak karmaşık ve zorlayıcı olabilir, ancak sağlıklı sınırlar koyarak, doğru iletişim kurarak ve duygusal manipülasyonlardan kaçınarak bu tür kişileri etkili bir şekilde yönetmek mümkündür. Duygusal olarak mesafeli olmak, manipülasyonlara karşı direnç geliştirmek ve gerektiğinde profesyonel destek almak, bu süreçte yardımcı olacaktır.
1. Farkındalık Geliştirmek
Gizli narsistlerin davranışlarını doğru anlamak ve fark etmek önemlidir. Bu kişiler genellikle dışarıya karşı içedönük, duyarlı veya çekingen olabilir. Ancak daha derinlemesine incelendiğinde, kendilerine duydukları aşırı hayranlık ve başkalarından sürekli onay bekledikleri görülebilir. Farkındalık kazanmak, gizli narsistlerle ilişkilerde birinci adımdır. Davranışlarının ne kadar manipülatif ya da zararlı olabileceğini anlamak, doğru adımlar atmanıza yardımcı olur.
Fark etmeniz gereken bazı ipuçları:
- Sürekli ilgi ve takdir beklerler, ama bunu dolaylı yollarla dile getirirler.
- Kendilerine aşırı hayranlık gösterilmediğinde kırılgan hale gelirler veya sessizce uzaklaşırlar.
- Başkalarının duygusal ihtiyaçlarına duyarsız olabilirler veya başkalarının acılarına kayıtsız kalabilirler.
- Gerçekten başkalarının iyiliğini istemek yerine, çoğu zaman ilişkileri kendi çıkarlarına yönelik kullanabilirler.
2. Duygusal Sınırlar Koymak
Gizli narsistlerle başa çıkmanın en kritik adımlarından biri de duygusal sınırlar koymaktır. Bu kişiler, başkalarının duygusal sınırlarını sıkça ihlal edebilirler çünkü kendi ihtiyaçları her zaman ön planda gelir. Bu sınırları korumak, kendinizi manipülasyona karşı savunmada tutmanıza yardımcı olur.
Duygusal sınırlar koymanın yolları:
- Net ve belirgin sınırlar oluşturun. Kendi duygusal ve kişisel ihtiyaçlarınızı savunmak için net bir şekilde neyin kabul edilebilir olduğunu belirtin.
- Hayır deyin. Gizli narsistler, çoğunlukla başkalarının yardımına ihtiyaç duyarlar ve bunu manipülasyon yoluyla elde etmeye çalışabilirler. "Hayır" demek, onlara karşı net bir sınır koymanıza yardımcı olur.
- Duygusal manipülasyona karşı direnç geliştirin. Narsistlerin duygusal manipülasyonları (suçluluk duygusu yaratma, aşırı dramatize etme, kurban rolüne girme vb.) karşısında sakin kalmak ve kendi duygusal tepkilerinizi kontrol etmek önemlidir.
3. İletişimde Sade ve Doğrudan Olmak
Gizli narsistler, başkalarını manipüle etmek için dolaylı iletişim yolları kullanabilirler. Bu kişilerin sürekli dikkat ve onay beklentileri, zaman zaman kafa karıştırıcı olabilir. Onlara karşı net ve doğrudan bir dil kullanmak, manipülasyonlarının etkisini zayıflatabilir.
Doğrudan iletişim için ipuçları:
- Net ve açık olun. İletişimde karışıklık yaratmaktan kaçının. Duygusal ya da manipülatif söylemlerden kaçının.
- Kendinizle barışık olun. Onların size yansıttığı eleştiriler ya da suçlamalar karşısında duygusal bir tepki vermek yerine, kendinize güvenin ve sakin bir şekilde yanıt verin.
- Duygusal tepkilerinizi yönetin. Duygusal olarak etkilenmeden, nesnel ve sakin bir şekilde düşüncelerinizi ifade edin. Gizli narsistler genellikle başkalarını duygusal olarak manipüle etmeye çalıştıkları için sakin kalmak önemlidir.
4. Başka İnsanları Kullanarak Manipülasyonu Zayıflatmak
Gizli narsistler, genellikle etraflarındaki insanları kendi çıkarları doğrultusunda kullanma eğilimindedirler. Eğer bir gizli narsist bir arkadaş veya aile üyesiyle ilişki kuruyorsa, bu kişi de çoğu zaman narsistin çıkarlarına hizmet eden bir yardımcıya dönüşebilir.
Bunu aşmak için yapabileceğiniz şeyler:
- Kendi destek ağınızı oluşturun. Gizli narsistle olan ilişkilerinizi başkalarıyla tartışın ve farklı bakış açılarını değerlendirin. Güçlü ve sağlıklı sosyal bağlar kurarak yalnız kalmaktan kaçının.
- Birlikte iletişim kurun. Narsistin başkalarına karşı gösterdiği manipülatif davranışları tartışmak, başkalarının da bu durumu fark etmesini sağlayabilir ve narsistin etkisini zayıflatabilir.
- Açık ve dürüst geri bildirimde bulunun. Eğer gizli narsist bir kişiye, onun davranışlarının size nasıl hissettirdiğini doğrudan belirtmek mümkünse, bunu açıkça yapın. Bu, onu durdurmayabilir ancak manipülatif eğilimleri sınırlayabilir.
5. Empatiyi Kısıtlamak ve Şefkatli Olmak
Gizli narsistlerle başa çıkarken, empati göstermek cazip olabilir çünkü genellikle kırılgan ve savunmasız gibi görünürler. Ancak, empatik tepkiler bazen onları daha da güçlendirir ve manipülasyonlarını artırır. Empatiyi doğru şekilde sınırlandırmak önemlidir.
- Şefkatli olun ama duygusal olarak mesafeli kalın. Gizli narsistlere yardımcı olmak için şefkatli bir yaklaşım benimsemek; ancak duygusal anlamda mesafeli olmak, onlarla sağlıklı sınırlar koymanıza yardımcı olabilir.
- Onları "kurtarmaya" çalışmayın. Narsistler, sürekli olarak kurtarılmayı ve ilgi görmeyi beklerler. Bu yüzden, onların duygusal ihtiyaçlarını sürekli olarak karşılamak, manipülasyonlarını teşvik eder.
- Duygusal sorumluluk almayın. Narsistlerin duygusal durumlarına dair sorumluluk almak, duygusal yükünüzü artırır. Kendi duygusal sorumluluğunuzu bilin ve onlara karşı aşırı empatik yaklaşmaktan kaçının.
6. Profesyonel Yardım Almak
Gizli narsistlerle başa çıkmak tek başına zor olabilir ve bazen profesyonel destek gerekebilir. Özellikle aile, partner, arkadaş gibi yakın ilişkilerde bu tür kişilerle etkileşim, kişisel sağlığınızı ve duygusal iyiliğinizi tehlikeye atabilir.
Uzman bir psikolog, gizli narsisizmle başa çıkma konusunda size etkili stratejiler ve teknikler sunabilir. Ek olarak, psikoterapi, bu tür bir kişiyle olan ilişkinizin dinamiklerini anlamanızı ve daha sağlıklı bir şekilde başa çıkmanızı sağlayabilir. Hiwell’in uzman kadrosu ile psikoterapi yolculuğunuza başlayabilirsiniz.
7. Kendinize Zaman Ayırmak
Gizli narsistler, sık sık başkalarının enerjilerini ve duygusal kaynaklarını tüketebilirler. Bu nedenle, kendinize zaman ayırmak ve kişisel bakımı ihmal etmemek oldukça önemlidir. Bu kişilerle sık sık etkileşimde bulunduğunuzda, kendinizi tükenmiş ve duygusal olarak yorulmuş hissedebilirsiniz. Dolayısıyla, kendi ihtiyaçlarınızı ön planda tutarak, sağlıklı sınırlar koymanız gerekebilir.
Gizli narsisizm, bireylerin ilişkilerini karmaşık hale getirebilir ve duygusal zorluklara yol açabilir. Bu durumla başa çıkarken sınırlar koymak, empati göstermek ve açık iletişim kurmak büyük önem taşır. Kendinizi koruyarak, sağlıklı bir denge oluşturabilir ve duygusal sağlığınızı sürdürebilirsiniz. Unutulmamalıdır ki, gerektiğinde profesyonel destek almak da bu süreçte faydalı olabilir. Çünkü bu sayede gizli narsisizmin yarattığı zorluklarla daha etkin bir şekilde başa çıkmak mümkün hale gelir. “Narsisizmi Şema Kuramıyla Anlamak” başlıklı yazımızı okumak için tıklayın.
Kaynakça
- Karaaziz, M., & Atak, İ. E. (2013). Narsisizm ve narsisizmle ilgili araştırmalar üzerine bir gözden geçirme. Nesne Psikoloji Dergisi, 1(2), 44-59.
- Saltoǧlu, S., & Irak, D. U. (2020). Kişiliğin karanlık üçlüsü: Narsisizm, Makyavelizm ve psikopati. Türk Psikoloji Yazıları, 23(45), 42-62.
- Miller, J. D., Back, M. D., Lynam, D. R., & Wright, A. G. (2021). Narcissism today: What we know and what we need to learn. Current Directions in Psychological Science, 30(6), 519-525.
- Fernie, B. A., Fung, A., & Nikčević, A. V. (2016). Different coping strategies amongst individuals with grandiose and vulnerable narcissistic traits. Journal of affective disorders, 205, 301-305.
