Çocuklarda Hayali Arkadaşlar: Nedenleri ve Etkileri

Hayali Arkadaş Nedir?

Hayali arkadaş konusunu ilk ele alan bilim insanlarından olan Svendsen’e göre çocukların en azından birkaç ay boyunca oynadığı, nesnel bir temeli olmayan görünmez karakterlere hayali arkadaş denir.¹. Hayali arkadaşların çoğu insan olmakla birlikte bazıları hayvan da olabilir. Kimisi sürekli görünürken kimisi ara ara görünür ve oyun bölgesinde ya da oyun zamanında ortaya çıkar.

Hayali arkadaşların kaç yaşlarında ortaya çıktığı ile ilgili farklı bulgular vardır. Ancak 3 ila 7 yaş arasındaki çocukların yaklaşık %25 ile %45'inde bu durumun görüldüğünden bahsedilir². Ayrıca kız çocuklarında, ailenin ilk doğan çocuklarında ve kardeşi olmayan tek çocuklarda bu durumun daha yaygın olduğu bilgisi verilir.

Hayali arkadaşlar çocuklarda ve ergenlerde oldukça yaygın bir şekilde görülür ancak ebeveynlerde çocuğun hayali arkadaşlarının olması kaygı uyandırabilir. Bu durumdan korkan anne babalar, Çocuklarda hayali arkadaşlar normal mi? ya da Çocuğumun gerçek olmayan arkadaşları var. Doktora götürmeli miyim? gibi soruların cevabını merak eder. Gelin hayali arkadaşların neden normal olduğuna birlikte bakalım.

Çocukların Neden Hayali Arkadaşı Olur?

Bu sorunun pek çok geçerli nedeni olabileceğini söylemek mümkün. Çocuklar kendilerini yalnız hissedebilir ve beraber oynayacakları bir arkadaşa gereksinim duyabilirler. Bu arkadaşlar yargılanmadan dinlenme ve destek görme ihtiyaçlarını karşılayabilir. Kendilerinin isteyip de yapamadıkları şeyleri bu arkadaşlarında gerçekleştirebilirler.

Sosyallik

Hayali arkadaşa sahip olan çocukların yalnız ve asosyal olabileceği düşünülse de araştırmalar bu durumun aksini gösteriyor. Bu arkadaşlara sahip çocukların daha fazla gülen, daha az utangaç, empati kurmada daha başarılı çocuklar olduğu görülüyor.

Bu çocuklar sosyal düşünmenin bir göstergesi olan, başlanan bir hikayeyi tamamlama gibi görevlerde daha yaratıcı oluyorlar. Çocuklar tek başına zaman geçirme imkanı bulup sosyalleşmek istedikleri ölçüde hayali arkadaş kurmaya yatkın olabiliyorlar. Kaç kardeşleri olduğu ve doğum sırasında kaçıncı kardeş oldukları ise nispeten ikinci planda kalıyor.

Cinsiyet

Konuyla ilgili cinsiyet farkına göre hayali arkadaşların özelliklerini inceleyen bir araştırma yaşları yaklaşık 3 ile 6 arasında değişen 20 kız ve 20 erkek anaokulu öğrencisini karşılaştırıyor³.

Çalışmada erkek çocuklarının kendilerinden daha yetkin hayali arkadaşa sahip olduğu görülürken kız çocuklarının belirgin olarak kendilerinden daha az yetkin hayali arkadaşa sahip oldukları görülüyor. Bu durum, cinsiyet faktörünün hayali arkadaşların yapısında etkili olduğunu gösteriyor.

Birçok anlamda konuya ışık tutan 222 anaokulu öğrencisinin incelendiği bir diğer çalışmada ise çocukların 63’ünün (%28) bir veya daha fazla hayali arkadaşı olduğu bulunuyor⁴. Cinsiyetler arasında farklar burda da kendini gösteriyor. Kızlarda nispeten daha yüksek bir oranda hayali arkadaş görülüyor. Bununla birlikte erkekler 3.5 kat olarak kendi cinslerini hayal ederken bu oran kızlarda daha dengeli olarak 1.3 şeklinde kalıyor.

Hayali Arkadaşların İçeriği

Hayali arkadaşların kişi mi yoksa hayvan gibi insan dışı mı olduğuna baktığımızda bu arkadaşların %89’unun bir insanı temsil ettiği görülüyor. Erkeklerin insan dışı arkadaş hayal etme oranı kızlardan daha fazla. Hayali arkadaşlara verilen isimlere baktığımızda bunların yarısının arkadaş isimleri başta olmak üzere televizyon, kitap ve oyunlardan öğrenilen isimlerden oluştuğu görülüyor.

Diğer bir bulgu ise çocukların %93’ünün diğer arkadaşları yanındayken hayali arkadaşlarıyla etkileşime girmediği yönünde. Bu duruma getirilen açıklama ise çocukların halihazırda sosyalleştikleri zamanlarda böyle bir ihtiyaca gereksinim duymadıkları şeklinde. Her ne kadar sayısal veriler araştırmadan araştırmaya değişiklik gösterse de genel durumu anlamamıza yardımcı oluyorlar.

Hayali Arkadaş Normal mi?

Çocuğumun hayali arkadaşı varsa ne yapmalıyım? Aslında yapmanız gereken bir şey yok. Hayali arkadaşını tanımaya çalışarak çocuğunuzun ilgi alanları, istekleri, korku ve endişeleri hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz. Unutmayın ki çocuğunuz o arkadaşı belli bir amaç doğrultusunda hayal etti. Çocuğunuzun kendini dışa vurduğu bu özel durumu kucaklayarak ona değer verdiğinizi ve onunla ilgilendiğinizi gösterebilirsiniz.

Hayali arkadaşlığı çocuğun gelişimi için olumlu yönde kullanmak da mümkün. Mesela, çocuğunuz sizden hayali arkadaşı için kahve fincanı hazırlayıp onun yatağını yapmanız gibi sorumluluk gerektiren davranışları yapmanızı isteyebilir. Bu gibi durumları kendiniz yapmaktansa çocuğun yapmasına teşvik etmeniz sorumluluk alma yeteneğinin gelişmesine yardımcı olacaktır.

Çocuğunuz istenmeyen bir davranışı için hayali arkadaşını suçlayabilir. Bu durumda hayali arkadaşının bu davranışı yapamayacağını ona uygun bir şekilde açıklamanız ve yapmış olduğu davranışın sorumluluğunu alması konusunda onu teşvik etmeniz kişiliğini güçlendirecektir. Çocuğunuz sürekli olarak hayali arkadaşına danışma gereği duyabilir. Böyle bir durumda çocuğunuzdan kendisinin ne istediğini sormanız benlik algısını güçlendirebilir.

Hayali Arkadaşın Faydaları Nelerdir?

Hayali arkadaşlar zararlı ve korkulacak bir durum olmaktan öte çocuklar için faydalı olabilir. Çocuklukta hayali arkadaşa sahip olmanın faydaları arasında şunlar yer alır:

• Hayali arkadaşlar, çocuğun hayal gücünün gelişmesine destek olur.
• Hayali arkadaşıyla oyun oynayan çocuğun hikaye geliştirme, farklı senaryolar yazma ve yaratıcı düşünme becerisi gelişir.
• Hayali arkadaşıyla kurduğu iletişim çocuğun duygusal becerilerinin gelişmesine destek olabilir. Çocuk, başka insanlara anlatmadıklarını hayali arkadaşı ile paylaşabilir. Bu sayede kendi duygusal dünyasını ifade etmeyi öğrenir.
• Hayali arkadaş, çocuğun kendisini yalnız hissettiği dönemlerde ona destek olur. Hayali arkadaşıyla vakit geçirmek, çocuğun yalnızlık hissinin azalmasını sağlar.
• Hayali arkadaşıyla oynadığı oyunlar ve ettii sohbetler çocuğun sosyal becerilerinin gelişmesine yardımcı olur. Bu oyun ortamında edindiği becerileri gerçek arkadaşlarıyla oynarken kullanabilir.

Hayali Arkadaş Konusunda Yardım Almalı Mısınız?

Hayali arkadaş ne zaman tehlikelidir? Çocuğunuzun hayali arkadaşının bir travma sonrası ortaya çıktığını, kötü bir hayali arkadaşa sahip olduğunu düşünüyorsanız ve çocuğunuz 7 yaşından büyükse bir uzmana danışmanız önerilir.

Bunun yanı sıra çocuğunuz hayali arkadaşı ve gerçek dünyadaki arkadaşları arasında bir ayrım yapamıyorsa, gerçek dünyadaki arkadaşlarından uzaklaşmaya başladıysa, hayali arkadaşının kendisini olumsuz davranışlara ittiğini söylüyorsa (başkalarına saldırmak gibi) bir uzman görüşüne başvurabilirsiniz.

Bunun dışında hayali arkadaşlığın çocukluk döneminde gayet doğal bir durum olduğunu, patolojik bir rahatsızlık olmadığını bilmelisiniz. Çocuğunuz temelde sosyal etkileşimini artırmak amacıyla bu yola başvuruyor ve bu sayede sosyal becerilerini ve hayal gücünü geliştirme fırsatı yakalıyor.