İlişkilerde Sınır Koymak

Coğrafi bir terim olarak da kullanılan sınır kavramı birbirine komşu devletlerin sahip olduğu toprakları net şekilde birbirinden ayıran çizgi anlamına gelmektedir.

Tanıma göre her iki tarafın da kendi alanı ve limitleri bellidir. Bu tanımdan yola çıkarak baktığımızda insan ilişkilerinde de sınırlar benzer özellikler gösterir.

Sınır Koymak Ne Demektir?

İlişkiler söz konusu olduğunda sınırlar coğrafi tanımlamada olduğu gibi somut ve net şekilde belirtilmemiş olsa da kişi ve bir diğeri arasında belli bir mesafe, ayrım oluşturmasıyla anlamsal olarak paralellik gösterir.

Bu anlamda koyduğumuz sınırlar, girdiğimiz ilişkiler içerisinde, fiziksel ve psikolojik ihtiyaçlarımızı farkında olmamız sonucunda, farklı roller ve bağlamlarda bir diğeriyle aramıza çektiğimiz soyut çizgiler anlamına gelebilir¹.

İlişkiler içerisinde sınırlarımızın olması aslında aynı bir toprak parçası gibi kendimize ait bir alanımız olması demektir. Bu alanda bize dair bir şeyler vardır.

Bir iletişim içine girdiğimiz her durumda kendi kişisel alanımız, karşımızdakinin kişisel alanı ve var olan iletişim sonucu buluştuğumuz ortak bir alan vardır. Dolayısı ile insan ilişkilerinde sınırlar aynı zamanda bireyin bir diğeri ile girdiği ilişkide kendi alanının nerede başlayıp nerede bittiğini de betimlemektedir^{1, 2}.

Sınır Koymanın Bir Sınırı Var Mı?

Hayatın içinde, insanın bir diğeriyle ilişki içinde olduğu her durumda sınırların da varlığından bahsetmek mümkündür³. Bu sınırlar fiziksel, duygusal, maddi, cinsel, entelektüel, çevresel vb. birçok alanda kendini gösterebilir. Dolayısıyla sınır koymak kavramı çok geniş bir çerçevede değerlendirilmektedir.

Sınırlar kişiye özeldir ve değişim gösterebilirler. Nerede başlayıp nerede bittikleri kişiden kişiye göre değişebilir. Farklı ilişkiler içerisinde, farklı rollerde (ebeveynlik, arkadaşlık, partnerlik vb.) farklı durumlarda ve bağlamlarda bu sınırları keşfedebilmemiz, kendi kişisel sınırlarımızı ortaya koyabilmemiz veya bu sınırları zamanla yeniden düzenleyebilmemiz her zaman mümkündür.

Sağlıklı Sınırlar

Sınırlarımızı gözden geçirdiğimizde karşılaştığımız manzara çok sert ve esnemeyen bir kurallar bütünü olabilir. Ya da tam tersi olarak sınırlarımız geçirgen ve çokta net olmayan çizgilerle belirlenmiş olabilir.

Sağlıklı sınırlar söz konusu olduğunda ise ortada, dengede bir yerden bahsetmiş oluruz. Bu noktada ortaya koyduğumuz sınırlar ne çok katı ne de belirsizdir. Sınırlar bu pozisyonda gerektiğinde esneyebilmekte ve gerektiğinde kendini ortaya net bir şekilde koyabilmektedir².

Bu anlamda ilişkiler içerisinde konulan bazı sağlıklı sınırların örnekleri şu şekilde verilmiştir:

• Kendi ihtiyaçlarımız, sorunlarımız, sorumluluklarımız ve zamanımızı önceliklendirmek.
• Yapabileceğimizden fazlasını üstlenmemek.
• İhtiyaç ve taleplerimizi karşımızdaki kişiye iletiyor olmak.
• Kişisel sınırları ortaya koyarken suçlu hissetmemek. İlişkiler içerisinde farklı türlerde sınırlar koyuyor olmanın gerekliliğini farkında olmak.
• İstemediğimiz şeyler söz konusu olduğunda Hayır. cevabını vermek.

Böyle bakıldığında bulunduğumuz ilişkiler içerisinde sağlıklı sınırlar koyuyor olmak kendimize verdiğimiz fiziksel, duygusal, psikolojik bir bakımdır demek çok da yanlış olmaz⁴.

Sınır Koymak Beni Bencil Biri Yapar Mı?

Net bir ifadeyle kişisel sınırlarımızın olması bizi bencil biri yapmamaktadır. Aksine ilişkilerin sağlıklı ve doyumlu ilerleyebilmesi adına gerekli ve pozitif bir etkiye sahiptir çünkü bir yanıyla kişinin hem kendi benliğine hem de ilişki içinde olduğu kişinin alanına özen göstermesi anlamını taşır.

İlişkilerimde Nasıl Sınır Koyabilirim?

Sınırlarımızı net bir şekilde belirlemek ve ortaya koymak her zaman çokta kolay olmayabilir. Neyse ki bu noktada kişinin ilişkiler içerisinde sınırlarını daha net bir biçimde belirleyebilmesi ve sürdürebilmesi adına bazı öneriler bulunmaktadır:

• Kişisel ihtiyaçlarımızı, önceliklerimizi ve değerlerimizi gözden geçirmek. İçsel farkındalığımızı arttırmak.
• Kişisel hak ve özgürlüklerimizin bilincinde olmaya başlamak.
• Neden sınırlara ihtiyacımız olduğunu kavramak.
• Bize iyi gelmediğini gözlemlediğimiz süreç ve davranışlar konusunda gözlem yapmak.
• Haklarımızın ve ihtiyaçlarımızın ihlal edildiği durumlara dair farkındalığı arttırmak ve bu anlarda Hayır. deme pratikleri yapmak.
• Gerekli olduğu takdirde psikolojik bir destek almaktan çekinmemek.

İlişkilerde Sınır Koymak Neden Önemlidir?

Sağlıklı ve mutlu olarak belirttiğimiz her türlü ilişkide kişisel sınırlar da bulunmaktadır⁴. Bu tarz ilişkilerde ilişki içerisinde olmanın bağlantısını sürdürürken bireysel olarak ihtiyaç ve isteklerimizi de göz ardı etmemişizdir.

Bunu gözeterek ve bu çerçevede sınırlarımızı koymuş ve mümkün olduğunca korumuşuzdur. Oluşturulan bu alanda, karşılıklı etkileşim içinde bir diğerinin ihtiyaç ve istekleri olabileceğini farkında olup, kabul ederken; kendi limitlerimiz de hala oradadır².

Bir yandan da kendi sınırlarımızı farkında olup, ortaya koyarken bulunduğumuz ilişki içerisinde nelere Evet. ve nelere Hayır. diyebileceğimizi de iletişimde olduğumuz kişiye net şekilde iletmiş oluruz.

Bu anlamda karşımızdakinin talep ve ihtiyaçları kendi ihtiyaçlarımız göz ardı edilmeden değerlendirilmiş olur. Bu sayede bir nevi kendimizi içinde bulunmak istemediğimiz her türlü durumdan da korumuş oluruz.

Aslında bir başkasıyla girdiğimiz her türlü ilişkide kendimizi daha yakından tanıma fırsatı da bulmuş oluruz. Dolayısıyla fiziksel ve psikolojik ihtiyaçlarımızı gözettiğimiz bir tutum, yani sınırlarımızı farkında olmak ve sınırlarımıza göre adımlar atıyor olmak içinde bulunduğumuz ilişki içinde de kendimizi gözlemlememize, kendimizi tanımaya devam etmemize ve geliştirmememize olanak sağlamaktadır. Bu önemli bir hediyedir.

Sınır koymak ve kişisel sınırlar diye bahsettiğimiz kavramlar anlaşıldığı üzere soyut kavramlardır. Elle tutulamamakta, gözle görülememektedir. Fakat bahsedilen özellikleri ile yaşadığımız hayatın içinde bireysel olarak doyumlu bir yaşam için ve içinde bulduğumuz ilişkilerin sağlıklı bir şekilde oluşması ve sürdürülebilmesi adına olmazsa olmazlar arasında olduğu net bir şekilde göze çarpmaktadır¹.