Daha iyi hissetmeye bugün başlayın
Siz de 850 bin mutlu danışanımız gibi hayatınızın kontrolünü elinize alın.
Başlayın
İmposter Sendromu Nedir?
İmposter Sendromu, kişinin başarılarının şans eseri oluştuğuna inanması ve yetenekleri, yetkinlikleri veya zekasından şüphe etmesi olarak tanımlanabilir3, 4. İmposter (Sahtekarlık) Sendromu yaşayan bireyler, başarılarının kendi yeterliliklerinden olduğunu düşünmez, şans gibi dış etkenlere bağlı olduğuna inanırlar5. Bu sebeple okulda veya işte başarılı olduklarında ve belli bir konuma geldiklerinde orayı hak etmediklerini düşünerek kendilerini herkesi kandıran bir “sahtekar” gibi hissedebilirler. Fakat kendi becerilerinden şüphe eden ve yetersizlik hissi duyan kişiler için iyi bir haberimiz var: İmposter sendromu hakkında bilgi sahibi olmak bile rahatlamanıza yardımcı olabilir. 3.
Klinik Ortamda İmposter Sendromu
İmposter Sendromunun ne olduğunu belirtilerini ve nedenlerini ele almadan önce gelin bir klinisyenin gözlüğünden bu sendromdan muzdarip Jesse'nin tarifini dinleyelim.
Jesse, Manchaster’daki kliniğime geldiğinde tepeden tırnağa başarılı bir kadın gibi görünüyordu. 42 yaşında, uluslararası bir firmanın üst düzey yöneticisiydi. Maaşı, primleri ve arabası ile başarmış dedirtmekteydi.
Peki neden kliniğime gelmişti? Rahat koltuğa çöküp sorunu açıklamaya başladığında hali, tavrı ciddi bir değişim geçirdi. Omuzları düşmeye, sesi ve dizleri titremeye, konuşurken parmakları birbirine dolanmaya başladı. Tüm bunların sahte olduğunu itiraf ederken güvenli tavrı gözlerimin önünde parçalanmaktaydı. Bütün başarısı şans eseri oluşmuştu, aslında işinde gerçekten kötüydü. Foyası meydana çıkmadan işinden ayrılarak asıl becerilerine daha uygun bir şeyler yapması gerektiğini hissediyordu1.
Bu hikaye belki size tanıdık gelmiş olabilir ve bu duruma benzer hisleri daha önce deneyimlemiş olabilirsiniz. Konfor alanımızın dışına çıkmanın önündeki en büyük engellerden biri, belki de yapmayı hedeflediğimiz bir şeyi yapabilmek için yeterli olmadığımız korkusudur. Bu korku aslında çoğumuzu İmposter Sendromuna götürebilir.2.
İmposter Sendromunun Belirleyicileri Nelerdir?
İmposter sendromu kavramından ilk defa bahseden Clance ve Imes tarafından sendromun 3 belirleyicisi olduğu fikri ortaya atılmıştır1:
- Kişi, başkalarının kendisinin becerilerine yönelik abartılı bir görüşe sahip olduğuna yönelik inanca sahip olabilir.
- Kişi, başkaları tarafından sahteliğinin (yani başarılarının şans eseri oluştuğunun anlaşılması) ortaya çıkarılmasına yönelik korku duyabilir.
- Kişi başarılarını ısrarlı ve tekrarlayan bir biçimde şans gibi dışsal unsurlara bağlayabilir.
İmposter Sendromu Neden Olur?
İmposter Sendromunun ortaya çıkmasında etkili olan tek bir neden yoktur ancak birden fazla faktör bir araya gelerek sahtekarlık hislerini tetikleyebilir. İmposter Sendromunun ortaya çıkışında etkili olması muhtemel nedenlere göz atalım1:
- Ebeveynlik Stilleri ve Çocukluk Deneyimleri
- Geçiş Dönemleri ve Rol Değişiklikleri
- Kişilik Özellikleri
Ebeveynlik Stilleri ve Çocukluk Deneyimleri
İmposter Sendromunun ortaya çıkışında aile dinamikleri ve yetiştirilme tarzı etkili olabilir. Kontrolcü ve aşırı koruyucu ebeveynler çocukta sahtekarlık sendromunun gelişiminde rol oynayabilir. Örneğin; başarının aşırı değer gördüğü, hataların sert bir şekilde eleştirildiği, sürekli kardeşinizle veya akranlarınızla kıyaslandığınız bir ailede yetişmiş olabilirsiniz
Geçiş Dönemleri ve Rol Değişiklikleri
Yeni bir rol edinmenin İmposter Sendromunu tetikleyebileceği bilinmektedir.1. Geçiş sürecinde başarılı olma baskısı deneyim eksikliği ile birleştiğinde yeni rolde ve ortamda yetersizlik hissi tetiklenebilir. Örneğin iş yerinde terfi almak, kişinin hak etmediği bir pozisyona geldiği ve bunun başkaları tarafından anlaşılacağı düşüncesini güçlendirebilir ve kaygılanmasına yol açabilir1. Benzer şekilde üniversiteye yeni geçen biri, oraya ait olmadığını ve okulun gerekliliklerini karşılayamayacağını düşünebilir.
Kişilik Özellikleri
Bazı kişilik özellikleri İmposter Sendromu için riski artırabilir. Kişinin mükemmeliyetçi eğilimlerinin olması, düşük öz-yeterlik hissi ve yüksek nevrotiklik seviyesi Sahtekarlık Sendromu ile ilişkisi olduğu düşünülen kişilik özellikleri arasındadır. Öz-yeterlik, kişinin herhangi bir durumda başarı olacağına dair inancını ifade eder. Nevrotiklik ise yüksek kaygı, güvensizlik ve gerginlik ile karakterize bir kişilik özelliğidir.
İmposter Sendromunda Cinsiyet, Yaş, Irk ve Etnisite Etkisi
Bahsedilen faktörlerin yanı sıra bireyin cinsiyeti, yaşı ve etnik kökeni gibi unsurlar da İmposter Sendromunun hangi düzeyde yaşanacağı üzerinde etkili olabilir.
Cinsiyetin Etkisi
Bir çalışmada otuz üç farklı araştırma incelenmiş ve cinsiyetlere göre İmposter Sendromunun oranları karşılaştırmıştır. Sonuçlara göre 16 araştırmada kadınların erkeklere oranla daha yüksek oranda İmposter Sendromu yaşadıkları görülmektedir ancak diğer 17 araştırmada böyle bir fark bulunmamıştır. Son zamanlarda yapılan çalışmalar, sendromun farklı arka planları, cinsiyetleri ve yaşları olan insanlarda ortaya çıkabileceğini göstermektedir6.
Yaşın Etkisi
Altı farklı araştırmanın incelendiği bir çalışmada İmposter Sendromunun deneyimlenme oranı yaşlara göre kıyaslanmıştır. İki araştırmada yaşın artmasıyla birlikte İmposter Sendromunun azaldığı görülürken üç çalışmada ise yaşın İmposter Sendromu deneyimi ile ilişkili olmadığına ulaşılmıştır6.
Irk/Etnisite ve İmposter Sendromu
Yapılan araştırmalar, İmposter Sendromunun Afrikalı, Asyalı ve Latin/Amerikalı üniversite öğrencileri arasında yaygın olduğunu göstermektedir. Bunun yanı sıra bu öğrencilerde görülen sahtekarlık hislerinin, psikolojik iyi oluşun kötüye gitmesi, depresyon ve kaygının artması ile önemli ölçüde ilişkili olduğu bulunmuştur7.
Azınlık öğrencilerin diğerlerinden daha fazla stres yaşamalarında ve İmposter Sendromuna daha yatkın hale gelmelerinde etkili olan faktörler:7, 8, 9.
İmposter Sendromu ve Ruh Sağlığı
Yüksek düzeyde İmposter Sendromu deneyimleyen kişiler yüksek düzeyde depresyon, kaygı, korku, şüphe ve psikosomatik belirtiler de deneyimleyebilirler. Bu bireylerin daha içe dönük, değerlendirilmeye karşı daha hassas davrandıkları ve hata yapmaktan ciddi şekilde korku duydukları bilinmektedir.
Çalışmalarda bireyin kendisine dair şüphelerinin olmasının gösterebileceği en iyi performansı göstermesinin önünde engel oluşturduğu görülmüştür. Bu sebeple sahtekarlık hislerinin varlığını, kişinin kendisini ve performansını sabote etmesi olarak yorumlayabiliriz. Ek olarak İmposter Sendromu deneyimleyen bireylerin günlük yaşamda karşılaştıkları problemleri ve psikolojik sıkıntıları çözme yeteneklerinin daha az olduğu bilinmektedir10.
Eşlik Eden Psikolojik Sıkıntılar
Çalışmalar İmposter Sendromuna depresyon, kaygı, düşük öz-güven, somatik semptomlar ve sosyal işlev bozuklukları gibi birçok psikolojik sıkıntının eşlik edebileceğini öne sürmüştür. Bu sebeple İmposter Sendromunu deneyimleyen biri ile terapi sürecinde bu durumu ele almanın yanı sıra, eşlik eden psikolojik sıkıntılar için de dikkatli bir değerlendirme süreci önerilmektedir6.
Ayrıca yapılan çalışmalar, sağlık profesyonelleri de dahil olmak üzere çeşitli çalışan popülasyonlar arasında İmposter Sendromunun deneyimlenmesi ile kişinin iş performansı, iş tatmini ve tükenmişlik yaşaması arasındaki zararlı ilişkiyi gösteren sonuçlar sunmaktadır6.
Öte yandan İmposter Sendromu, Amerikan Psikiyatri Birliği'nin Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı 5. Baskısında (DSM-5) veya Uluslararası Hastalık Sınıflandırması, Onuncu Revizyonunda (ICD-10) yer almamaktadır. Yani İmposter Sendromu tanımlanmış bir ruhsal/psikolojik bozukluk olarak ele alınmamaktadır7.
İmposter Sendromu Yaşayan Ünlüler
- Üç Grammy ödülü kazanarak Pulitzer ve Tony ödüllerine aday gösterilen Amerikalı yazar ve şair Maya Angelou, şu sözleriyle İmposter Sendromuna örnek olabilir.
11 kitap yazdım. Fakat her seferinde eyvahlar olsun, bu sefer anlayacaklar diye düşünürüm. Herkese bir oyun oynadım, foyamı meydana çıkaracaklar artık.
- Birçok kez Oscar’a aday gösterilmiş ve birçok ödül almış olan Michelle Pfeiffer röpartajlarında
Bir sahtekar (imposter) olduğuma ve bunun anlaşılacağına dair sürekli bir korku duyuyorum.
veHala insanların o kadar yetenekli olmadığımı ortaya çıkaracağını düşünüyorum. Aslında çok da iyi değilim. Hepsi koca bir yalandı.
şeklinde konuşmalar yapmıştır. - Facebook’ta operasyon direktörü olan Sherly Sandberg ise
Bazı günler bir sahtekar olduğum hissi ile uyanıyorum, bulunduğum yerde olmalı mıydım, bilemiyorum.
demiştir. - 70’in üzerinde dizi ve filmde aktörlük yapmış ve iki Oscar ödülü olan Tom Hanks:
Aslında sahtekar olduğumu ne zaman ortaya çıkarıp her şeyimi elimden alacaklar acaba?
şeklinde bir konuşma yapmıştır.
Bu gibi örnekler iyi yerlere gelmiş ve tanıdığımız isimlerin de imposter sendromunu deneyimlediklerini göstermektedir.
İmposter Sendromu Nasıl Aşılır?
- Öncelikle kendinizden şüphe duymanıza sebep olan şeyin ne olduğunu belirleyerek başlayabilirsiniz3, 13. Alanınızda diğerlerine kıyasla daha az deneyime sahip olmanız yetkin olmadığınız anlamına gelmez3>/sup>.
- Acemi olmanın yararlı yönlerine odaklanabilirsiniz. Belirli bir alanda uzmanlaşmadan önce alanınızla ilgili daha önce diğerlerinin aklına gelmemiş sorular sorabilirsiniz veya diğerlerinden daha farklı bakış açıları ile olaya yaklaşabilirsiniz2.
- Kendinize veya şüphe duyduğunuz konulara odaklanmak yerine sunmakta olduğunuz şeylere daha fazla odaklanmaya çalışabilirsiniz3, 14. Bir başka deyişle nasıl performans gösterdiğinizi düşünmek yerine öğrendiklerinize odaklanmak size daha iyi hissettirebilir2. Yaptığınız işlerle ilgili şüphelerinizi aşmak için yaptıklarınıza ara sıra dönüp bakmalı ve güvenilirliğini kabul etmeye başlamalısınız3.
- Hatalarınızı başarısızlıklarınızın bir kanıtı olarak görmek yerine öğrenme sürecinin herkes için kaçınılmaz olduğunu düşünebilirsiniz2.
- İmposter Sendromu yaşadığınızı düşünüyorsanız diğerlerinin de aynı şekilde hissetme olasılığını unutmayın2! Bu konuyu meslektaşlarınız veya yöneticileriniz ile paylaştığınızda aynı konudan muzdarip başka insanları keşfedebilirsiniz. Bu durum, kendinize dair şüphe duyduğunuz veya yetersiz hissettiğiniz konuların yersiz olabileceğini size gösterebilir. İmposter Sendromunu aşmak için en çok işe yarayan deneyimlerden biri bu konu hakkında konuşmak olabilir3.
- İmposter Sendromunun ele alınabilmesi için çalışanlara terapi ve psikolojik destek hizmeti sağlamak ve bu konuda kaynaklar sunmak, çalışan popülasyon arasında deneyimlenen İmposter Sendromunun yaygınlığını azaltmak için önemli bir adım olabilir6.
- Tüm bunlara ek olarak işverenler veya profesörler, çalışanlardan ve öğrencilerden beklentilerini daha sağlıklı bir çizgiye çekmeye özen gösterebilirler. Çalışanların yaptıkları hataları başarısızlık olarak yorumlamak yerine hataların öğrenme sürecinin bir parçası olduğunu hatırlatarak ve başarıları takdir ederek İmposter Sendromunun azalmasında etkili olacak bir çalışma kültürü oluşturabilirler6.
Kaynakça
- Mann, S. (2020). İmposter Sendromu. Kuraldışı Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Ltd Şti.
- Molinsky, A. (2016). Everyone suffers from impostor syndrome-here's how to handle it. Harvard Business Review. Available online at: https://hbr. org/product/everyone-suffers-from-impostor-syndrome--heres-how-to-handle-it/H02ZSC-PDF-ENG (accessed October 25, 2018).
- Tiefenthaler, I. (2018). Conquering imposter syndrome. University of Montana Journal of Early Childhood Scholarship and Innovative Practice, 2(1), 4.
- Young, V., Ed.D. (2011). The Secret Thoughts of Successful Women Why Capable People Suffer from the Impostor Syndrome and How to Thrive in Spite of It. New York, NY: Crown Business.
- Clance, P. R., & Imes, S. A. (1978). The imposter phenomenon in high achieving women: Dynamics and therapeutic intervention. Psychotherapy: Theory, research & practice, 15(3), 241.
- Bravata, D. M., Watts, S. A., Keefer, A. L., Madhusudhan, D. K., Taylor, K. T., Clark, D. M., ... & Hagg, H. K. (2020). Prevalence, predictors, and treatment of impostor syndrome: a systematic review. Journal of General Internal Medicine, 35(4), 1252-1275.
- Bravata, D. M., Madhusudhan, D. K., Boroff, M., & Cokley, K. O. (2020). Commentary: Prevalence, predictors, and treatment of imposter syndrome: A systematic review. Journal of Mental Health & Clinical Psychology, 4(3).
- Ewing K, Richardson T, James-Myers L, et al. The relationship between racial identity attitudes, worldview, and African American graduate students’ experience of the imposter phenomenon. J Black Psychol. 1996; 22(1): 53-66. 75.
- Cokley K, McClain S, Enciso A, et al. An examination of the impact of minority status stress and impostor feelings on the mental health of diverse ethnic minority college students. J Multicult Couns Dev. 2013; 41(2): 82-95.
- Kananifar, N., Seghatoleslam, T., Atashpour, S. H., Hoseini, M., Habil, M. H. B., & Danaee, M. (2015). The relationships between imposter phenomenon and mental health in Isfahan universities students. International Medical Journal, 22(3), 144-146.
- Imes, S. A., & Clance, P. R. (1984). Treatment of the impostor phenomenon in high achieving women. Women working with women, 75-88.
- Thompson, T., Foreman, P., & Martin, F. (2000). Impostor fears and perfectionistic concern over mistakes. Personality and Individual differences, 29(4), 629-647.
- Vengoechea, X. (2015, May 21). How to Banish Imposter Syndrome and Embrace Everything You Deserve. Retrieved January 11, 2018.
- Molinsky, A., Andersen, E., Davey, L., & Valcour, M. (2016, September 14). Everyone Suffers from Impostor Syndrome - Here's How to Handle It. Retrieved January 11, 2018.
