Duygular Beynin Hangi Bölgesindedir? Limbik Sistem ve Duyguların Nörobiyolojisi

Limbik Sistem Nedir?

Limbik sistem, beyin içinde duygusal deneyimlerin, hafızanın ve motivasyonun karmaşıklığını yöneten bir ağdır. Limbik sistemde yer alan yapılar genellikle serebral hemisfer (yarı küre) ve beyincik sınırlarında, talamusun lateralinde, serebral korteksin altında, ancak beyincik üstünde bulunan genel bir bölgededir.

Bununla birlikte nörobilimdeki ilerlemeler ile limbik sisteme dahil edilen yapılar birçok kez yeniden tanımlanmıştır. Bu bölgenin duygusal, bellek ve motivasyonel süreçlerle bağlantılı olduğu ve beynin diğer bölgelerine bağlandığı anlaşılmıştır¹.

Limbik sistem başlangıçta duyguları düzenlemede rol alan tek nörolojik sistem olarak önerilmiş olsa da şu anda iç organları, otonom süreçleri düzenlemede rol oynayan beyin bileşenlerinden biri olarak kabul edilmektedir.

Genel olarak, limbik sistem bilişsel süreçlere yardımcı olur. bunlar arasında mekansal bellek, öğrenme, motivasyon, duygusal işleme ve sosyal işleme bulunur.

Duygular Beynin Hangi Bölgesinde Yer Alır? 7 Temel Duygu

Duygular beyinde belirli bir bölgede yer almaz, çeşitli bölgelerde bulunan karmaşık bir ağ tarafından kontrol edilir. Ancak, özellikle limbik sistem olarak adlandırılan beyin yapıları, duygusal işlemlerde önemli bir rol oynar. Psikolog Paul Ekman yedi temel duygu önerisinde bulunmuştur: korku, öfke, sevinç, üzüntü, aşağılama, tiksinme ve şaşırma. Daha sonra bu tanımını altı temel duygu olarak değiştirmiştir: korku, öfke, sevinç, üzüntü, tiksinme ve şaşırma ^{2, 3}.

• Sevinç: Mutluluk, neşe ve memnuniyet hissi
• Şaşkınlık: Sürpriz, hayret ve şaşkınlık duyguları
• Korku: Tehlike veya tehlikeye karşı tepki olarak ortaya çıkan duygu
• Öfke: Haksızlık, saldırı veya engellemeye karşı tepki olarak ortaya çıkan duygu
• Üzüntü: Kayıp, acı veya hayal kırıklığı hissi
• Tiksinme: Hoşlanmama, iğrenme veya nefret hissi
• Şaşkınlık: Bilgi veya anlayış karşısında şaşkınlık, hayret hissi

Günümüzde ise 4 temel duygu olarak sınıflandırılması önerilmiştir²:

1. Mutluluk
2. Üzüntü
3. Korku
4. Öfke

Bu duygular, üç temel etkiyle farklı şekillerde ilişkilidir: ödül (mutluluk), ceza (üzüntü) ve stres (korku ve öfke).

Korku ve Limbik Sistem İlişkisi

Korku tepkileri, hipotalamus ve amigdalanın uyarılmasıyla ortaya çıkar. Amigdalanın tahrip edilmesi, korkuyu ve otonom ve endokrin tepkilerini ortadan kaldırır. Amigdala aynı zamanda korku öğreniminde de rol oynar⁴.

Öfke ve Limbik Sistem İlişkisi

Sağlam serebral korteks olan hayvanlarda, özellikle ventromedial hipotalamik çekirdekler ve septal çekirdeklerin tahrip edilmesi, öfkeye neden olabilmektedir. Bu bölgelerdeki hasar, hayvanın öfkeli tepkiler vermesine yol açabilir.

Öfke aynı zamanda lateral hipotalamustan orta beyin gri maddenin merkezine kadar uzanan bir bölgenin uyarılmasıyla da ortaya çıkabilir. Beyin bu bölgeleri etkinleştirdiğinde, hayvanın öfkeli davranışlarda bulunma olasılığı artar.

Amigdalanın Öfke ve Sakinlik İle İlişkisi

İlginç bir şekilde, amigdala adı verilen bir beyin bölgesinin çift taraflı olarak tahrip edilmesi sükûnetle sonuçlanır. Bu durumda hayvanlar daha sakin ve dengeli bir davranış sergiler ⁴.

Ancak, amigdalanın tahrip edilmesinden sonra ventromedial çekirdek tahrip edildiğinde, bu sakinlik durumu öfkeye dönüştürülebilir. Yani, bu iki bölgenin etkileşimi, hayvanın duygusal tepkilerini belirleyen önemli bir faktördür.

Limbik Sistemin Görevleri

Limbik sistemin fonksiyonları arasında koku alma, uyku ve rüyalar, duygusal yanıtlar, cinsel davranış, hafıza ve sosyal kognisyon yer almaktadır. Limbik sistemin bazı önemli bileşenlerinin fonksiyonları şunlardır:

• Singulat Girus: Duygusal işlevler, sosyal davranışlar, öz farkındalık, öğrenme, hafıza ve motivasyon süreçlerinde önemli bir rol oynar.
• Parahipokampal Girus: Beyindeki limbik sistemle bağlantılıdır ve özellikle mekansal bellek, nesne tanıma ve duygusal işleme işlevlerini düzenler. Aynı zamanda, öğrenme süreçlerinde ve çevresel bilgilerin entegrasyonunda önemli bir rol oynar.
• Hipokampüs: Kısa süreli belleği uzun süreli belleğe dönüştürme, mekansal navigasyon, duygusal işleme ve bilgi transferi gibi önemli işlevlere sahiptir.
• Amigdala: Amigdala, duygusal tepkilerin düzenlenmesinde ve stresli deneyimlerin anılarının oluşturulmasında rol oynar.
• Hipotalamus: Hormon üretimi ve salınımı aracılığıyla otonom sinir sistemi düzenler. İkincil olarak kan basıncını, kalp atış hızını, açlık, susuzluk, cinsel uyarılmayı ve sirkadiyen ritim uyku/uyanıklık döngüsünü etkiler ve düzenler.
• Mammillari cisimciği: Hafıza, öğrenme ve duygusal tepkilerin düzenlenmesinde önemli bir rol oynar.
• Akumbens çekirdeği: Ödül sistemi ile bağlantılı olarak motivasyon, öğrenme, zevk algısı ve bağımlılık süreçlerini düzenler; ayrıca davranışsal yanıtların şekillendirilmesinde ve ödül odaklı öğrenme süreçlerinde önemli bir rol oynar.

Limbik Sistemin Bölümleri

Limbik sistemi oluşturan yapıların toplu listesi konusunda evrensel bir anlaşma olmasa da limbik sistemi oluşturan beyin bölgelerinden bahsedilirken duyguları kontrol etmek için karmaşık bir ağ oluşan yapılar kastedilmektedir:

1. Limbik Lob

Limbik lob, corpus callosum adı verilen sinir ağları bütününü çevreleyen, aynı merkezi paylaşan ve birbirine benzer biçimde halka şeklinde düzenlenmiş iki girus adı verilen beynin kabuksal kıvrımlı ve tırtıklı kısımlarını içeren bölgedir².

2. Hipokampal Formasyon

Hipokampal formasyon temporal lobda bulunur ve üç ayrı bölgeye sahiptir: dentat girus, hipokampusun kendisi ve subikulum. Amigdaladan başlayarak corpus callosum'un spleniumuna yaklaşan arka ucuna kadar tüm hipokampal formasyon yaklaşık 5 cm uzunluğundadır.

3. Amigdala

Amigdala, temporal lobun derinliklerinde bulunan badem şeklinde bir yapıdır ve bir çekirdek koleksiyonudur. Hipokampal formasyonun ön ucunda bulunur. Duygusal tepkilerimiz, genellikle amigdala üzerinde şekillenir. Amigdala, heyecan, öfke, endişe ve diğer duygularımızın kontrol merkezi olarak görev yapar.

Ayrıca, amigdala, hipokampus ile etkileşime geçerek hatıralara duygusal içerik ekler. Amigdaloid kompleksi yapısal olarak çeşitlidir ve yaklaşık olarak 13 çekirdekten oluşur. Bu çekirdekler 5 grupta verilebilir:

1. Bazolateral çekirdekler
2. Korteks benzeri çekirdekler
3. Centromedial çekirdekler
4. Diğer amigdaloid çekirdekler
5. Genişletilmiş Amigdala

4. Septal Bölge

Septal alan, beynin gri madde yapısını oluşturan bir bölgedir. Bu bölge, ön komissürün hemen üstünde bulunur. İlginç bir özelliği, hippocampus denilen bir başka beyin bölgesi ile kapsamlı bir şekilde bağlantılı olmasıdır. Bu bağlantılar forniks adlı bir yapı aracılığıyla gerçekleşir. Septal alan ayrıca stria medullaris thalami ve anterior hipotalamus adlı diğer bölgelere bağlanarak habenula çekirdeklerine bilgi göndererek beyinde farklı bölgelerle iletişim kurar.

5. Hipotalamus

Hipotalamus, limbik sistemin merkezinde yer alır ve birçok sinir yolu birleşim noktasındadır. Hormon salgılanması, nefes almak, sindirim, kalbin atması, tükürük, terleme gibi kontrolümüz dışındaki yaşamsal fonksiyonlar dolayısıyle de otonom sinir sistemini ve uyku döngüsünü düzenler. Temel görevleri arasında beslenme, cinsellik, vücut ısısı ve biyolojik saatin düzenlenmesi bulunmaktadır.

Hipotalamus önden arka yöne doğru üç bölgeye ayrılır: supraoptik bölge, tuberal bölge ve mammiller bölge. Bu üç bölge, fornix tarafından her bir tarafında medial ve lateral bölgelere ayrılmıştır⁴.

Supraoptik Bölge

• Supraoptik çekirdek
• Lateral çekirdek
• Paraventriküler çekirdek
• Ön çekirdek
• Suprakiazmatik çekirdek

Tuberal Bölge

• Dorsomedial çekirdek
• Lateral çekirdek
• Ventromedial çekirdek
• Lateral tuberal çekirdek
• Arkuat çekirdek

Mamiller Bölge

1. Mamiller cisim posterior çekirdek
2. Lateral çekirdek

Limbik Sistem İle İlişkili Bozukluklar

Beyinde duygusal tepkilerin düzenlenmesinden sorumlu bu kompleks yapı, duyguları algılamak, işleyerek ve bu duygulara uygun tepkiler oluşturarak davranışlarımızı yönlendirir. Limbik sistemle ilişkili bazı bozukluklar ise duygusal ve davranışsal bazı bozukluklara yol açabilir. Limbik sistemin bölümlerinde meydana gelen bozuklukların sebep olabileceği bazı rahatsızlıklar şunlardır:

• Epilepsi
• Limbik Ensefalit
• Demans
• Anksiyete Bozuklukları
• Şizofreni
• Duygudurum Bozuklukları
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
• Kluver-Bucy Sendromu
• Korsakoff Psikozu
• Otizm Spektrum Bozukluğu

Kapatırken

Limbik sistem hipotalamus, amigdala, hipokampus ve diğer yapıları içerir. Bu yapılar birbirleriyle karmaşık bir etkileşim içindedirler. Duygularımızın, anılarımızın ve hatta motivasyonumuzun arka planındaki mimariyi oluşturan limbik sistem, kişiler arasındaki duygusal bağlar ve sosyal etkileşimlerin temelini atar. Limbik sistem, insan zihninin derinliklerinde duyguların karmaşıklığını çözmeye yönelik yapılan bu keşifler, beyin ve davranış bilimine önemli katkılarda bulunmaktadır.