Müzik ve Bellek Arasındaki İlişki

Müzik ve Bellek

Müzik ile bellek arasındaki bağ o kadar güçlüdür ki, bir şarkı dinlediğinizde en güçlü duygularınızın uyandığını fark edebilirsiniz ve tamamen aklınızdan çıkmış anılar arasında kendinizi bulabilirsiniz. Hatta, bir müzik türünü dinlediğinizde bilgileri daha kolay aklınızda tutabildiğinizi ve ezber yapabildiğinizi fark etmiş olabilirsiniz.

Ayrıca müzik, stresinizin azalmasına ve dikkatinizi toplamanıza yardımcı olabilir. Üstelik müzik, psikoterapi yöntemi olarak günümüzde kullanılmaktadır. Müziğin duygular ve düşünceler hakkındaki olumlu etkilerini Müzik, Duygular ve Düşünceler başlıklı yazımızdan okuyabilirsiniz.

Müzik ve Bellek Arasındaki İlişki

Müzik ve bellek arasındaki ilişkiyi somutlaştırmak için psikoloji camiasında sıklıkla ele alınan Martha Curtis isimli vakayı burada anlatmak faydalı olacaktır. Martha, 9 yaşında keman çalan bir epilepsi hastasıdır. Hastalığından dolayı belleğin depolandığı beyin bölgesi olarak bilinen hipokampüsü de içinde barındıran sağ temporal lobunun neredeyse tamamı ameliyatla alınmıştır.

Ameliyattan sonra keman çalma performansında bir problem olmamasının yanı sıra yeteneği pratik yaptıkça gelişmeye devam etmiştir. Bu durum, küçük yaşlardan itibaren enstrüman çalmasının beynin esneklik (plastisite) kapasitesini geliştirdiğini ve işlevini sürdüremeyen beyin bölgelerinin işlevlerinin kompanse edildiğini göstermektedir. Martha Curtis vakasından da anlaşılacağı gibi müzik, beyin plastisitesini arttırmakta ve belleğin gelişmesine katkı sağlamaktadır.

Müziğin bellek kapasitesini ve beyin esnekliğini arttırmasının yanı sıra, insanların şarkıları ezberlemekte veya müzikal enstrüman öğrenme de gösterdikleri olağanüstü yetenek müzik ve bellek ilişkisinin bilim dünyasında sorgulanmaya devam etmesine öncülük etmiştir.

Yapılan araştırmalarda bellekte bozulmaya sebep olan Alzheimer, Demans gibi hastalıkları deneyimleyen insanların müzik ile ilgili belleklerinin etkilenmediği görülmüştür ve Müzikal Bellek Alanı olarak adlandırılan bir bölge olduğu ve bellekten sorumlu diğer bölgeler hasar alsa bile müzik ile ilgili belleğin sağlam kaldığını beyin görüntüleme çalışmaları sonucunda göstermişlerdir¹. Peki müzik beyinde böylesine önemli bir yer tutarken diğer bellek türleri üzerinde nasıl bir etkisi vardır?

Müzik ve Farklı Bellek Türleri

Müzik; ritim, ses örüntüsü ve melodi gibi birçok alt bileşeni içinde barındıran karmaşık bir kavramdır. Müziğe ait karmaşık kavramların tek tek algılanması, birleştirilmesi ve işlemden geçirilmesi çalışan bellek ile ilgilidir. Üstelik araştırmalar göstermektedir ki sözlü müzik ve çalışan bellek arasında bir ilişki vardır².

Bunun yanı sıra müzisyen olan kişiler ve olmayanlar arasında yapılan bir araştırmaya göre müzisyenlerin frontal kortekslerinde çalışan bellek ilgili kısım daha fazla gelişmiştir³.

Uzun süreli bellek, belleğinizin büyük bir kısmını oluşturur ve uzun süreli bellekte bilgilerin depolanması için algılamak ve dikkat etmek yeterli değildir. Bunun için bilgilerle bağlantı kurmak gerekmektedir.

Groussard ve ekip arkadaşları 2010 yılında uzun süreli bellek görevi sırasında müzikal uzmanlığın beyin plastisitesi / esnekliği üzerine etkisini araştırmışlardır. Araştırma sonucuna göre müzisyenlerin beyninde sol hipokampüste aktivite ve gri madde yoğunluğu görülmüştür⁴.

Uzun süreli belleğin bir diğer özelliği açık ve örtük bellek olmak üzere ikiye ayrılmasıdır. Açık bellek, dikkat ve farkındalık gereken bilgilerin depolanması ile ilgiliyken örtük bellek bilinçdışı ve otomatik gerçekleşen olaylarla ilgilidir. Dolayısıyla, bir müzik aleti çalmayı öğrenmek ve bu konuda profesyonelleşmek ya da bir şarkı mırıldanıldığında başka bir anıyı hatırlamak uzun süreli örtük bellek ile ilgilidir. Pasif olarak arka fonda çalan müzikler bile örtük bellek oluşmasına katkı sağlayabilirler. Hatta örtük bellekte depolanan şarkılar, müzik tercihinizin oluşmasına katkı sağlayabilirler⁵.

Müzik Terapi ve Bellek

Müzik ve bellek arasındaki bu faydalı etkileşim tedavi yöntemlerine de yansımıştır. Alzheimer Hastalığı gibi bellekte bozulmayla karakterize ağır bir nörolojik hastalıkta müzik terapisi kullanılmaktadır. Araştırmalara göre Alzheimer Hastalığı’nda müzik bilişsel, duygusal ve davranışsal bozulmaların iyileştirilmesinde önemli rol oynamaktadır⁶. Alzheimer hastalarının yanı sıra sağlıklı yetişkinlerin de bellek fonksiyonu ve bilişsel performanslarının geliştirilmesinde müzik terapinin önemli rol oynadığı araştırmalarla gösterilmiştir⁷.

Müzik ve bellek hakkında elde edilen tüm bilgilerden yola çıkarak müziği çocukluktan yetişkinlik yıllarına kadar hayatımızın bir parçası haline getirmek, enstrüman çalmak veya müzikle bağlantılı eğitimler almak; hem hayatınızın günlüğünü tutan belleğiniz hem bilişsel yetenekleriniz için faydalı olacaktır.

Referanslar

1. Foo, et al., 2017, Music: The Last Thing We Forget, Frontiers: Young Minds.
2. Schendel Z.A., et al., 2007, Suppression Effects on Musical and Verbal Memory, Memory & Cognition.
3. Sluming, V., et al., 2007, Broca's Area Supports Enhanced Visuospatial Cognition in Orchestral Musicians, The Journal of Neuroscience.
4. Groussard M., et al., 2010, When Music and Long-Term Memory Interact: Effects of Musical Expertise on Functional and Structural Plasticity in the Hippocampus, PLoS One.
5. Jakubowski et al., 2021, Music-Evoked AutobiographicalMemories in Everyday Life, Psychology of Music.
6. Garcia-Casares, N., et al., 2017, Music Therapy as a Non-Pharmacological Treatment in Alzheimer's Disease, Revista de Neurologia
7. Innes, K. E., et al., 2017, Meditation and Music Improve Memory and Cognitive Function in Adults with Subjective Cognitive Decline: A Pilot Randomized Controlled Trial. Journal of Alzheimer's Disease.