Orta Yaş Krizi Nedir? Orta Yaş Kriziyle Başa Çıkmak

Orta Yaş Krizi Nedir?

Orta yaş bunalımı, insanın toplumsal desteklerini ve içsel kaynaklarını gelişimsel durumlar tehdit etmeye başladığı an ortaya çıkan fiziksel ve psikolojik sıkıntıların bütünü olarak açıklanabilmektedir². Genellikle 40 ile 60 yaş arasında görülen bu durum yaşamın ortasında insanın yaşamını değerlendirmesi ve ölümlülükleri ile yüzleşmesi sebebiyle olmaktadır. Orta yaş krizi bazı insanlar için hayatlarını, ilişkilerini ve kariyerlerini etkileyen ciddi bir sendrom olmaktadır³.

Elliot Jacques “Ölüm ve Orta Yaş Krizi” adlı çalışmasında orta yaş kriziyle ilgili pek çok kavramı psikolojik kurama, psikanalitik düşünceye ve genel kültürün içine yerleştirmiştir. Bu teori pek çok sayıda sanatçının iş yaşamının analizleri ile oluşturulmuştur. Bu teori sanatçılarda orta yaşa ulaşıldığında çok bariz bir gelişmenin yaşandığını ortaya koymaktadır. Sanatçılar mutlu, iyimser bir hayat görüşünden Jacques’in heykel yapımcılığı olarak adlandırdığı bir görüşe dönmektedirler⁶.

Jacques’e göre oluşan bu değişimin temel nedeni ölüm algısının ve bilincinin ortaya çıkmasıdır. Bu ortaya çıkış sanatçıların ruhlarına ve eserlerine yansımaktadır. Eserler daha derin, daha anlamlı ve daha gerçekçi olmaktadır.

Orta yaş krizi kişinin kendiyle ilgili algısını ve öz güvenini etkileyebilmekte ve mod, davranış, duygu, kariyer ve ilişki değişimlerine sebep olabilmektedir. Bütün bu değişimler orta yaş krizi ile baş etmek için gerçekleşmektedir.

Yaşlanmanın insanı depresyona, endişeye ve pişmanlığa ittiği düşünülmektedir ve orta yaş krizi insanların hayatlarının yarısının bitmiş olduğu gerçeği kabullenmek için mücadele ettikleri bu süreçte kendilerini tekrar genç hissedebildikleri bir süreçtir. Fakat bazı insanların orta yaşlarında yaşadıkları duygusal kargaşa, her zaman yeniden genç olma arzusunu içeren büyük yaşam değişimlerine yol açmamaktadır. Aslında orta yaş krizi her zaman olumsuz olmamakta bazen olumlu bir sürece de dönüşebilmektedir³.

Toplumumuzda düşünülenin aksine orta yaş krizinin bir cinsiyeti yoktur. Kadınlar da erkekler de orta yaş krizine girebilmektedir.

Orta Yaş Krizi Gerçek Midir?

Bazı uzmanlara göre orta yaş krizi sosyal bir yapıdır ve insanların 40’lı yaşlarında bu krize gireceği inancı olduğundan bazı insanların hayatın mutsuz dönemlerinde orta yaş krizi geçirdiklerini söylemelerine neden olmaktadır.

Her insan orta yaş krizi yaşamamaktadır. Bu konuda yapılan araştırmalara göre orta yaş krizi dünyanın birçok bölgesinde görülmemekte ve yaşanmamaktadır. Amerika Birleşik Devletlerinde kaç insanın orta yaş krizi yaşadığını belirlemek için yapılan bir araştırmanın sonucuna göre katılımcıların yaklaşık %26’sının orta yaş krizi geçirdiği belirlenmiştir¹.

Ankete katılan insanların çoğu bu krizin 40 yaşından önce veya 50 yaşından sonra meydana geldiğini bildirmiştir. Orta yaş krizinin genelde 45 yaşlarında ortaya çıktığı düşünüldüğünden bu krizlerin orta yaş krizi olup olmadığı da oldukça belirsiz kalmaktadır.

Orta Yaş Krizi Belirtileri

Elliot Jacques orta yaş krizi terimini açıkladığı dönemde 40’larının sonundadır ve kendisi de ölümlülük ile ilgili belirli farkındalıklara ulaşmaktadır. Jacques’e göre bu kriz süreci insanlarda depresyon, kayıp ve acı gibi duygulara yol açmaktadır. Aynı zamanda bu sürecin genelde yaratıcılık ve güven kaybını da içerdiği düşünülmektedir⁴.

Ölümlülüğü fark etmenin ilk belirtileriyle birlikte, orta yaşa geçiş genelde aşağıdaki gibi duygusal karmaşaları içermektedir:

• Azalan mutluluk ve yaşam doyumu
• Amaçsızlık
• Cinsel istekte değişim
• Mod değişimleri
• Huzursuzluğun artması
• Görünüşle ilgili endişeler
• Hayatta büyük değişimler gerçekleştirmek
• Kendinden şüphe etme
• Değişen yaşam rolleri ve sorumluluklarına dair hayal kırıklığı
• İlişkiden, kariyerden veya yaşamdan sıkılma ve memnun olmama
• Ölüm düşünceleri, varoluşsal düşünceler ve hayatın anlamını sorgulama
• Enerji seviyelerinde değişimler
• Eskiden zevk alınan hedef ve etkinliklere daha az motivasyon
• Öfke, sinirlilik ve üzüntü gibi ruh hallerini sık yaşamak(4).

Orta Yaş Krizinin Nedenleri Nelerdir?

Çoğu zaman yaşa bağlı sıkıntılar insan kendi ölümlülüğünü fark ettiğinde ve yaş kısıtlamaları ile başlamaktadır. İnsanların çoğu gençliği en arzu edilen şey olarak görmekte ve dünyadaki neredeyse tüm alanlar yaşlanma karşıtı çalışmakta ve gençliği ne olursa olsun korumak gerektiği fikrini empoze etmektedir⁴.

Birçok insan için orta yaş ilişkilerin ve rollerin değiştiği bir zamandır, bazı insanlar orta yaşlarında iken yaşlanan ebeveynlerine bakmaya başlamakta bazıları ise orta yaşta ailelerini kaybetmektedir. Bu gibi durumlar insanı çok hızlı büyüyor hissine itmektedir.

Yaş alma durumu insanlarda depresyon, pişmanlık, mutsuzluk, kaygı ve ölüm korkusu gibi duyguları getirmektedir. Bu noktada orta yaş krizi bazı insanların hayatının yarısının bitmiş olduğu gerçeğini kabullenmek için mücadele ederken tekrar genç hissetmesine yardımcı olan bir aşama olarak görülmektedir³.

Orta yaş dönemlerinde insanlar için fiziksel rahatsızlık dönemleri başlamakta ve fiziksel yeteneklerde düşüşler görülmektedir. Gençlikte var olan çekiciliğin azalması, cinsel isteğin azalması, ilişki değişimleri ve gelir düşüşü gibi durumlar da orta yaş döneminde görülmektedir⁴.

Orta yaş kimi insanlar için bir yansıma dönemidir. İnsanlar yıllar önce yaşadıkları olaylara geri dönüp farklı yollar izlemeleri durumunda hayatlarının nasıl olabileceğini sorgulayabilmektedir. Farklı bir kariyer, farklı bir evlilik, yıllar önceki bir seçimi farklı yapmak gibi birçok durumu düşünmek kişinin pişmanlık duygusu yaşamasını sağlamaktadır³.

Genç dönemlerinde mutlu anılarını düşünen, hedef odaklı olup keşke yerine şimdi ne yapabilirim diyen insanlar orta yaş krizi yaşamak yerine hayatlarını güzelleştirmenin yollarını ararken geçmişe dönüp pişmanlık yaşayan insanlar orta yaş krizi yaşamaktadır³.

Orta yaşlara yaklaşan insanlar hayatı tam anlamıyla ve dolu dolu yaşayamamak, dünyayı gezmek, belirli maddi güce sahip olmak, ev almak, evlenmek, terfi almak gibi kişisel hedeflere ulaşamamamak gibi düşüncelere kapılıp hayatın yarısını boşa geçirmiş hissi içine girmektedir.

Bütün bu hisler insanda orta yaş krizine sebep olabilmektedir. Kısaca eksiklik, yetersizlik, boşluk, boşa geçirilmiş bir hayat, hedefleri gerçekleştirememek, büyük sağlık sorunları gibi hisler sebebiyle orta yaş krizi yaşanabilmektedir.

Orta Yaş Sendromunun Pozitif Tarafları

2016 yılında Robinson ve arkadaşları tarafından yapılan bir araştırmada orta yaş krizi gibi krizler yaşayan bir çok insanın merak duygularında ciddi bir artış deneyimlediğini gözlemlenmiştir. Deneyimlenen bu merak kişinin kendi, çevresinde olan biten ve dünya hakkında olmaktadır⁵.

Aynı zamanda orta yaş sendromu insanlarda yeni fikirlere açıklık ve yaratıcı çözümler bulma gibi yeteneklerin de gelişmesini sağlamaktadır. İnsanların orta yaş krizinde yaşadıkları merak duygusu insanları yeni fırsatlara itmektedir. Orta yaş sendromu yaşayan insanlar hayatlarını pozitif yönde değiştirmeye ve hayatlarının diğer yarısını daha düzgün geçirme hedefiyle geçmişte yapmadıkları aktivitelere ve olaylara odaklanmaktadırlar.

Orta Yaş Sendromu Nasıl Atlatılır?

Her insan yaşamasa da orta yaş krizinde yaşanan duygular oldukça gerçek ve baş edilmesi gereken duygulardır. Bu süreç genellikle pozitif bir süreç olduğundan çoğu zaman profesyonel yardım ihtiyacı gerekmemektedir. Kişinin bu süreçte kendi kendine yapabileceği bazı adımlar bulunmaktadır. Bunlar; duyguların farkında olmak, düşünce yapısını değiştirmek, ilişkiler üstünde çalışmak ve mental refahı önemsemek olarak sıralanabilir.

1.Duyguların Farkında Olmak

İnsan çoğu zaman bir durumla ilgili kötü hissettiğinde bu olumsuz adlandırılan duyguları bastırma dürtüsüne kapılmaktadır. Fakat bu duyguları bir kenara atıp onları bastırmak insanlara yardımcı olmamakta, yalnızca başa çıkma illüzyonu sağlamaktadır. Konu duygular olduğunda geçici rahatlamalar, yalnızca bastırılan duyguların daha yoğun ve güçlenmiş şekilde geri gelmesini sağlamaktadır.

Duyguları fark etmek oldukça önemlidir çünkü insan fark edemediği şeyi çözemez. Negatif adlandırılan duygular bazı şeylerin iyi gitmediğinin işaretidir ve bedenin işaretlerini görmezden gelmemek gerekmektedir.

Aksine duyguları fark etmek, bu duygular hakkında güvenilen insanlarla konuşmak, duyguların yazıldığı bir günlük tutmak gibi aktiviteler kişinin kendini ve duygularını tanımlamasına onları yaşayıp iyi bir şekilde bu süreçten çıkmasını sağlamaktadır.

İnsanın duygularını fark etmesi için kendisine çoğu zaman “Şu an ne hissediyorum?” sorusunu sorması gerekmekte ve eğer duygularla ilgili bilgisi yeterli değilse duyguları öğrenmesi gerekmektedir. Ne hissedildiği fark edildiğinde “Ne olduğunda bu duyguyu hissediyorum?” sorusu sorularak duygunun temeli bulunabilmektedir.

Bu durumu yalnızca negatif görülen duygularda değil olumlu görülen duygularda da gerçekleştirmeli ve her duygu tanınıp nedenlerinin farkına varılmalıdır.

2. Düşünce Yapısını Değiştirmek

Zamanın ilerleyişini ve yaş almayı yaşlanmak olarak düşünmek ve hayatın bitmek üzere olduğunu düşünmektense, kişinin kontrol edebileceği sorumlulukları fark edip üstlenmesi, zamanın ilerlemesi durumuna farklı bir bakış açısıdır.

Yaşanan bu krizi sınırlamalara boyun eğerek ve ömrün bitmek üzere olduğunu düşünerek geçirmek de hayatın geri kalanında zengin olasılıkların olduğunu fark etmek de insanın elindedir. “Hayat bitmek üzere.” gibi doğru olmayan ve negatif düşüncelere kapılmaktansa yeni ilgil alanları ve hayattaki küçük değişimler ile hayattaki yeni fırsatları değerlendirmek gerekmekte ve bu fırsatlar sebebiyle mutluluğa ulaşmak gerekmektedir⁴.

3. İlişkiler Üzerine Çalışmak

Evlilikler ve uzun süreli arkadaşlıklar gibi ilişkilerin zaman içinde değişmesi mümkündür. Bu değişimler bazen insanların ihtiyaçlarının karşılanmaması gibi durumlara sebep olmaktadır. Gergin ve kötü anlamda değişen ilişkiler ilişki içerisindeki herkesi mutsuz ve yalnız hissettirmektedir.

Bu gibi durumlarda değişen ihtiyaçları ilişki içerisinde konuşmak, bu konuda bir adım atmak ve var olan ilişkiyi iki tarafı da memnun edecek halde şekillendirmek ilişkileri kurtarıcı bir adım olmaktadır.

4. Psikolojiyi Önemsemek

Orta yaş krizi belirtilerinin bir çoğu depresyon belirtilerine benzemektedir. İnsanın psikolojik iyiliği konusunda her zaman tetikte ve dikkatli olması gerekmektedir. Bu dikkatli oluş psikolojik iyiliğin güçlü kalmasına yardımcı olmaktadır.

Genelde insan hayatına başta negatif etkileri olan fakat baş etmek için içgüdüsel olarak pozitif değişimler kullanılan orta yaş krizi bazı insanlar için negatif etkileri sürdürmekte ve bu kişiler pozitif değişimleri kullanmamaktadır. Bu gibi durumlarda kişi mental refahını önemsemeli ve bu ipuçlarına dikkat edip yardım alma zamanı geldiğinde bir uzman klinik psikolog ile görüşmelidir.

Orta Yaş Sendromu İçin Ne Zaman Destek Almak Gerekir?

Çoğu zaman kişinin kendi kendine geçirip profesyonel destek olmadan atlatabildiği bu kriz bazen bazı negatif adlandırılan duyguları ortaya çıkarmakta ve insanın kendi kendine orta yaş krizini aşamamasına sebep olmaktadır. Bu duyguların

• 3-4 hafta süresince ısrarcı olarak devam etmesi
• İlişkileri ve hayatı etkilemesi
• Günlük rutini bozması
• Hayattaki işlevselliği bozması
• İştahın değişmesi
• Kaygının artması
• Eski hobilere ilginin azalması
• Stresin artması
• Günlük görevlerin yerine getirilmesini engellemesi halinde bir uzman klinik psikologdan yardım alınması gerekmektedir.

Aynı zamanda orta yaş krizi sürecinde ilişki bitirmek, iş değiştirmek, taşınmak gibi büyük yaşam kararları almak isteği fazlaca bastırdığında da kişinin bu büyük adımları atmadan önce mutlaka bir profesyonel destek alması gerekmektedir. Orta yaş krizi bittiğinde pişman olunacak adımlar atılmaması oldukça önemlidir.