Othello Sendromu (Patolojik Kıskançlık) Nedir? Nasıl Geçer?

Othello Sendromu Nedir?

Othello sendromu, bir diğer adıyla patolojik kıskançlık, kişinin patolojik olarak kıskançlık gösterdiği ve gerçek bir aldatma kanıtı olmamasına rağmen eşinin sadakatsiz olabileceğine kuvvetle inandığı bir psikoz durumudur. Bu durumu yaşayan kişiler, aldattığından şüphelendiği partnere zarar verecek kadar ileri gidebilmektedir. Bu bozukluk DSM’de ayrı bir bozukluk olarak listelenmezken, sanrısal bozuklukların içinde geçmektedir⁶.

2022 yılında Avrupa Psikiyatri dergisinde yer alan bir araştırmaya göre, Othello sendromu sanrısal kıskançlık ve sinirlilikten oluşan psikiyatrik bir durumdur. Genellikle psikiyatrik veya nörolojik bozukluklarla ilişkili olan bu durum, en yaygın olarak sanrısal bozukluk ve bunamada gözükmektedir. Bu kişiler gerçek bir kanıt olmaksızın eşlerinin onları aldattığına ikna olmaktadırlar⁹.

Othello sendromu adını William Shakespeare tarafından yazılan trajedi Othello’dan almaktadır. Oyunda, saygın bir askeri komutan olan Othello, diğer karakterler tarafından karısı Desdemona’nın onu aldatmamasına rağmen onu aldattığına inanması için kandırılmaktadır. Sonunda ise Othello trajik bir şekilde karısının ve sonrasında kendisinin hayatına son verir⁶.

Patolojik kıskançlık, bir partnerin sadakatine ilişkin aşırı, mantıksız ve genellikle asılsız şüphelerle karakterizedir. Hastalıklı kıskançlık yaşayan kişiler, eşlerinin davranışlarını takıntılı şekilde izlemekte, zararsız davranışları sadakatsizliğin kanıtı olarak yorumlamakta ve öfke, üzüntü, endişe gibi ciddi duygusal tepkiler sergilemektedir. Bu sendrom insanın ilişkilerini, günlük işleyişini ve hayatını önemli ölçüde bozmakta ve hem kıskanç kişiyi hem de partneri ciddi sıkıntılara sürüklemektedir. Bu durum fiziksel sıkıntılara kadar ilerlemekte ve ileri seviyede Othello sendromu yaşayan kişilerin partnerlerine fiziksel zararlar vermek gibi riskleri de bulunmaktadır.

Bu bireyler çoğu zaman paranoid düşünceler geliştirmekte ve bu düşünceleri kanıtlamak için çeşitli takıntılı davranışlar sergilemektedir¹. Bu derecedeki kıskançlık bir sanrı olarak da düşünülmektedir ve paranoid şizofreni, obsesif kompulsif bozukluk gibi hastalıklarla birlikte görülmektedir¹⁰.

Othello Sendromu Belirtileri Nedir?

Bu sendromu yaşayan kişiler sürekli olarak partnerleri tarafından aldatıldıklarını düşünmektedir ve bunun için kesin bir kanıta ihtiyaç duymamaktadırlar. Var olmayan kanıtları yaratmak veya alakasız davranışları kanıt olarak sunmak gibi davranışlar bu durumu yaşayan kişilerde görülebilmektedir. Belirtiler arasında;

• Partnerin sadakatsiz olduğuna dair mantıksız fakat kesin ve sarsılmaz inançların bulunması
• Partneri takıntılı şekilde takip ve gözetleme hali
• Partnerin özel eşyalarını, sosyal medya hesaplarını, telefonunu ve bilgisayarını sürekli kontrol etme
• Öfke patlamaları ve saldırganlık
• Sosyal izolasyon ve depresif belirtiler
• Mantıksız düşüncelere saplantılı şekilde bağlanma
• Aldatma şüphelerini doğrulamak için delil arama davranışları⁸.
• Partnerin sadakati ile ilgili zorlayıcı düşünceler
• Sürekli sakinlemek için güvence ihtiyacı
• Anksiyete ve stres
• Aldatılma şüphelerini doğrulama için sürekli kanıt arama
• Aldatılma şüphelerine dair gerçek olmayan kanıtlar yaratma
• Sürekli tartışma hali ve sadakatsizlik ile ilgili tartışma başlatma
• Sadakate dair tüm kanıtlara rağmen partnere güvenmeme
• Kıskançlık yüzünden günlük hayata adapte olamama

Othello Sendromu Nedenleri

Yakın zamanlı bir araştırmaya göre Othello sendromundan etkilenen insanların ortalama yaşı 58 olarak bulunmuş ve bunlar arasında erkeklerde kadınlardan daha fazla görüldüğü bulunmuştur. Yine bu araştırmaya göre Othello sendromunun sebepleri arasında;

• Primer psikiyatrik bozukluklar
• Serebrovasküler kazalar, alzheimer hastalığı, vasküler defans, menenjiyom ve hipofiz adenomu gibi birçok tıbbi durum
• İlaçlar ve diğer maddeler bulunmaktadır⁷.

Bu araştırmanın içindeki vakaların %22’sinin Othello sendromuna yakalanma sebebi psikiyatrik bozukluklar iken, %52’si tıbbi durumlardan %26’sı ise ilaç ve madde kullanımına bağlı yakalanmaktadır⁷.

Yine 2024 yılında Othello sendromunun nedenleri üzerine Fas Kazablanka Üniversitesinde yapılan bir araştırmada, 30 yıldan uzun süredir mutlu şekilde evli olan 50 yaşındaki bir kadının ani nörolojik değişimleri üzerinde durulmuştur. Yemek pişirirken aniden baş ağrısı yaşayıp bayılan bu kişinin hastaneye kaldırıldığında felç geçirdiği ve beynin talamus adı verilen bölgesinde hasara sebep olduğu ortaya konmuştur. Kadının beyninin her iki tarafı da etkilenirken, sağ yarısındaki talamus’un daha güçlü şekilde hasar gördüğü ortaya çıkmıştır.

Talamus beynin ortasında yer alan ve bilgiyi vücuttan ve duyu organlarından beyne aktarmakta görev alan bir beyin bölgesidir ve bu alan bilinç ve uykuda önemli bir rol oynamaktadır. Talamusu hasar alan kadın bir süre hastanede yattıktan ve halüsinasyonlar yaşadıktan sonra daha iyi olup taburcu edilmiştir. Hastaneden çıktıktan 2 gün sonra kadında Othello sendromu semptomları görülmeye başlanmış ve kocasını önce kız kardeşiyle sonra ise bir arkadaşının kızıyla aldatmak ile suçlamıştır ³.

Davranışlar daha da kötü hale gelerek telefon karıştırmalar, uykunun ortasında uyanıp eşi suçlama davranışları da görülmeye başlanmıştır. Felç geçirdikten bir yıl sonra sendrom ciddi şekilde artmış ve kocasına iki kere bıçakla saldırmıştır. En sonunda kadının Othello sendromu yaşadığını fark eden doktorlar antipsikotik ilaçlar ile sendromu kontrol edebilmiş ve hastayı sağlığına kavuşturabilmiştir ³.

Othello sendromunun biyolojik temelleri de bulunmaktadır. Beyindeki dopamin ve serotonin gibi nörotransmitterlerin dengesizliği sebebiyle kıskançlık ve obsesif düşünceler artmaktadır. Yine borderline kişilik bozukluğu gibi bozukluklar da Othello sendromuna zemin hazırlayabilmektedir. Alkol ve madde kullanımı ve bağımlılığı da kişinin düşünce süreçlerini ve duygularını olumsuz etkilemekte ve paranoya, kıskançlık gibi durumları arttırmaktadır.

Kısaca Othello sendromu çoğu zaman sanrılı davranışlara sebep olabilecek belirli bozukluklar (psikoz, paranoid kişilik vs) ve beyin travmaları gibi fiziksel hasarlar sebebiyle ortaya çıkmaktadır. En sık görülen sebepler ise sanrısal bozukluklar, felçler ve beyinde dopamin seviyelerini etkileyebilecek ilaçlar ve maddelerdir.

Othello Sendromunun Risk Faktörleri

Bu sendromun insanda ortaya çıkma olasılığını arttırabilen çeşitli risk faktörleri bulunmaktadır. Bu faktörler kişinin sendromuna etkili olabileceği gibi, sendromun ortaya çıkışına da katkı sağlayabilmektedir. Bu faktörler arasında;

Bireysel Faktörler

• Düşük benlik saygısı ve özgüven eksikliği
• Kaygı bozuklukları ve depresyon geçmişi
• Duygusal istismara açıklık, geçmişte duygusal istismar yaşama
• Güvensizlik duyguları
• Kişinin kendini yetersiz ve değersiz hissetmesi
• Obsesif kompulsif kişilik
• Aldatılma deneyimleri
• Aşırı kontrolcü ve bağımlı ilişki dinamikleri
• Endişe hali
• Madde bağımlılıkları (uyarıcı maddeler ve alkol) bulunmaktadır ¹⁰.

Psikiyatrik ve Nörolojik Faktörler

• Şizofreni, borderline kişilik bozukluğu ve bipolar bozukluk gibi psikiyatrik hastalıklar
• Frontal lob disfonksiyonu ve bilişsel kontrol zayıflığı
• Dopamin dengesizlikleri ve nörotransmitter anormallikleri ².

Othello Sendromunun İlişkiler ve Yaşam Kalitesi Üzerindeki Etkileri

Patolojik kıskançlık, insanların sosyal ve psikolojik işlevselliğini olumsuz etkileyerek hem kişisel hem de romantik yaşamını derinden sarsmaktadır. Bu denli sanrısal kıskançlıklar ve sarsılmayan düşünceler romantik ilişkilere, psikolojik sağlığa ve son olarak sosyal yaşama negatif etkiler bırakmaktadır bu etkiler;

Othello Sendromunun Romantik İlişkilere Etkisi

• Patolojik kıskançlık hali partner üzerinde yoğun bir baskı oluşturabilmekte ve duygusal istismarı doğurmaktadır.
• İlişkide güvensizlik, çatışma ve iletişim sıkıntıları mutlaka bulunmaktadır.
• Partnerin tüm bu duygusal istismardan kaçmak istemesine sebep olmaktadır.
• Fiziksel şiddet ihtimali artmaktadır.
• Partnerin sürekli olarak suçluluk hissetmesine ve özgüven kaybına yol açabilmektedir.

Othello Sendromunun Psikolojik Etkileri

• Kişi sürekli kaygı, stres ve takıntılı düşünceler yaşadığından bu durum depresyon ve anksiyete bozukluklarını da tetikleyebilmektedir.
• Kişinin obsesif düşüncelerini artırmaktadır.
• Sürekli tetikte olma sebebiyle günlük yaşama odaklanma ve işlevsellik düşmektedir.

Othello Sendromunun Sosyal Yaşam Üzerindeki Etkileri

• Kişi bu takıntı ve sanrıları yüzünden sosyal çevresinden uzaklaşmakta ve tüm hayatını bu takıntıya adamaktadır.
• Konsantrasyon eksikliği, iş yaşamında sıkıntılar ve iş performansında düşüş görülmektedir ².
• Sürekli partnere odaklanma durumu kişinin aile ve arkadaş ilişkilerine zarar verebilmektedir.
• Kişinin çevresi ve partneri kişinin takıntılı düşüncelerinden yorulup kendilerini geri çekebilmektedir.
• Uzun vadede bu durum yalnızlık ve dışlanma durumunu yaratabilmektedir.

Othello Sendromunda Psikoterapi Desteği ve İlaç Tedavisi

Othello sendromu, kapsamlı bir tedavi yaklaşımı gerektirmektedir. Tedavi edilmediğinde fiziksel saldırganlığa kadar ulaşabilecek boyutları olduğundan psikoterapi ve ilaç tedavisinin içinde bulunduğu bir iyileşme planı gerekmektedir. Othello sendromunun tedavisi, psikotik bozuklukların tedavisi ile benzer yürütülmektedir ⁴.

Psikotik- paranoyak spektrumdaki sanrısal kıskançlık, kalıcı, inatçı ve kişilerarası tartışmaya yanıt vermeme eğiliminde olmaktadır. Bu engel ise terapilerde anlamlı ilerleme ve anlamlı katılımı engellemektedir. Bu sebeple atılması gereken ilk adım semptomları hafifletmek adına antipsikotik ilaç tedavisidir ⁵. Yine kişinin duygudurumunu stabilize etmek için de antidepresanlardan ve antipsikotiklerden yardım alınabilmektedir.

Özellikle psikozun görüldüğü durumlarda atılması gereken ilk adım farmakolojik tedavidir. Bu tedaviyi de psikiyatri uzmanları verebilmektedir. Bu sebeple bu bozuklukta psikiyatri ve psikoloji alanları birlikte çalışmaktadır. Kişinin durumunun şiddetine göre adımlar atılmaktadır.

Farmakolojik müdahaleler, sanrısal düşüncelerin yönetiminde başarılı yöntemlerdir fakat uzun vadeli değişim için farmakolojik yaklaşımın yanında kişinin tedavisi, davranış ve bilişindeki anlamlı değişiklikleri destekleyen bir terapi ile tamamlanması gerekmektedir. Terapide amaç sanrıları yönlendiren ve altta yatan inançları, duyguları ele almak ve onları değiştirmektir.

Sanrıları yönlendiren ve rasyonel olmayan inanç ve duyguların ele alınması, bu sanrıların gidişatı için oldukça önemlidir. Bireyin gerçekdışı düşüncelerini fark ettirmek, bu düşünceleri yönetmesine yardımcı olmak, obsesif düşünceleri fark ettirmek ve bu düşünceleri yönetmede yardımcı olmak Othello sendromunda terapinin yoğunlaşması gereken konular arasındadır.

Kişilerarası ilişkilerin geliştirilmesi, stres yönetimi, sağlıklı baş etme yöntemleri gibi yaşam tarzı değişimleri de terapinin amaçlarından bazılarıdır. Aynı zamanda terapi, kişinin ve ailesinin yaşanılan bozukluğu anlamlandırmasında ve onunla başa çıkmasını desteklemede faydalı olmaktadır. Terapi, bilişsel çarpıtmaların bulunması ve onların düzeltilmesi, sağlıklı düşünme biçimlerini geliştirme, kişinin güvenli ortamda düşünce ve duygularını paylaşması gibi alanlarda da kişiye destek olabilmektedir.

Bu sendrom ile baş etme sürecinde çift terapisi de önerilebilmektedir. Bu sendrom ve aşırı kıskançlık hali ilişkileri olumsuz etkilediğinden, çift terapisinde daha sağlıklı iletişim kurma, güvensizliklerle baş etme ve ilişkiyi güçlendirme adına çift terapisi güçlü bir yöntem olmaktadır. Othello sendromlu kişinin sürekli takipte olması oldukça önemlidir. Kişinin semptomlarında zamanla artış veya azalışlar görülebilmektedir ve belirtiler değişebilmektedir, artışları ve belirti değişimlerini fark etmek iyileşme süreci için oldukça önemlidir.