Oyun Terapisi Nedir? Oyun Terapisi Ekolleri ve Faydaları

Oyun deyince aklımıza ilk olarak eğlence ve çocuklar gelir. Peki oyunun aslında bundan çok daha fazlası olduğunu söylesek? Oyun, özellikle çocukların yalnızca eğlendikleri değil, kendilerini ifade edebildikleri ve yaşadıkları olayları anlamlandırabildikleri bir aktivitedir¹.

Oyun Terapisi Nedir?

Çeşitli oyun ve oyuncakların kullanılmasıyla çocukların kendilerini ifade edebilmelerini, duygu ve davranışlarını düzenleyebilmelerini sağlayan psikolojik yaklaşıma oyun terapisi denir. Oyun terapisi, çocuklar için doğal iletişim ve kendini ifade etme aracı olan oyunlar vasıtasıyla uzman psikologlar tarafından uygulanır. Oyun terapisiyle çocuklar, yaşadıkları stres, travma, duygusal ve sosyal sorunlarla daha kolay ve etkili şekilde başa çıkabilirler.

Çocuklar bilişsel gelişimleri itibariyle duygu ve düşüncelerini doğrudan ifade etmekte zorlanabilirler. Terapistler, oyun sürecinde çocukların anlatmak istedikleri şeyleri anlayabilir ve onlara uygun çözümler sunarak, sağlıklı bir şekilde gelişmelerine yardımcı olurlar.

Özellikle küçük yaştaki çocuklar sorunlarını yetişkinler gibi dile getiremezler. Bu sebeple oyun terapisinde çocuklara rahat hissedebilecekleri bir alan açılır. Çocuklar düşüncelerini, duygularını ve deneyimlerini oyun aracılığıyla anlatabilirler. Bu sayede çocuğun konuşarak çok iyi ifade edemediği problemler üzerine yoğunlaşılır.

Alanında uzmanlaşmış psikologlar çocukların rahat hissedebileceği özel alanlar yaratır. Bu alan çocuğun ev, okul ve sosyal ortamındaki alanlardan farklıdır. Terapist ile oluşturulan güvenli ortamda çocuk kendini ortaya çıkarma, istek ve arzularını dile getirme, daha cesaretli ve rahat olma imkanı bulur.

Oyun terapilerinde terapistin seçtiği ekole göre çocuklar oyuncaklarını seçmede özgür olsa da terapi odasındaki oyuncaklar duygusal olarak kendilerini ifade etmelerini teşvik edecek ve kolaylaştıracak oyuncaklardır. Çocuklar oyun terapisinde oyun aracılığı ile yaşadıklarından kesitleri ve duygularını ortaya koyarlar ve sorunlarının kaynağına dair ipuçları verirler.

Çocuklar oyun oynarken hem hayal güçlerini hem de duygularını yansıtırlar. Oyun terapisti çocuğu gözlemleyerek sorunun kaynağını keşfetmeye çalışır. Oyunun doğallığı ve akıcılığı, bu sorunların oyun içinde çözülmesine yardımcı olur. Oyun terapisine giden çocuklar; empati, olumlu iletişim, agresif davranışlardan uzaklaşma gibi sosyal ve bilişsel beceriler kazanırlar.

Oyun Terapisi Nasıl Ortaya Çıkmıştır?

Oyun terapisi, 20. yüzyılın başlarında psikanaliz ve çocuk gelişimi alanlarındaki çalışmaların bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Sigmund Freud'un psikanalitik kuramı, Anna Freud ve Melanie Klein gibi önemli isimlerin çocuk psikoterapisine katkıları, oyun terapisinin temellerini atmıştır denilebilir.

Bu dönemle paralel olarak, oyunun çocukların duygularını ve düşüncelerini anlatmada kullandıkları temel bir araç olduğu kabul edilmeye başlanmıştır.

20. yüzyılın ortalarında oyun terapisi daha da gelişmeye başlamış ve farklı yaklaşımlar ortaya çıkmıştır. Virginia Axline tarafından geliştirilen kapsayıcı oyun terapisi modeli ve Carl Rogers'ın müşteri merkezli terapi yaklaşımı gibi önemli teoriler, oyun terapisinin bugünkü şeklini almasına önayak olmuştur.

Bu süre zarfında oyun terapisi, çocukların doğal ifade biçimi olarak oyunu kullanarak, çocukların yaşadığı zorluklarla başa çıkmalarına ve duygusal iyileşmelerine yardımcı olan etkili bir terapi yöntemi olarak kabul görmüştür. Özetle çocukların hayatı anlamlandırmada ve kendilerini ifade etmekte kullandıkları oyunun iyileştirici gücünü keşfeden uzmanlar, oyunu terapi sürecine dahil etmiş ve bu şekilde oyun terapisi ortaya çıkmıştır.

Oyun Terapisi Türleri

Oyun terapisi, alanında uzmanlaşmış ve oyun terapisi eğitimini başarıyla tamamlamış psikologlar tarafından uygulanır. Bu terapiyi gerçekleştiren profesyonellere oyun terapisti adı verilir.

Oyun terapisi alanında birden fazla yaklaşım mevcuttur. Psikologlar, aldıkları eğitim ve deneyime dayalı olarak bu ekoller arasından en uygun olanı seçerler ve çocukların bireysel ihtiyaçlarına göre bu yöntemleri uygularlar². İşte oyun terapisi uygulamalarında sıklıkla başvurulan başlıca yaklaşımlar:

• Çocuk Merkezli Oyun Terapisi
• Yapılandırılmış Oyun Terapisi
• Deneyimsel Oyun Terapisi

Çocuğu için bir oyun terapisi ve oyun terapisti arayışı içinde olan aileler en iyi oyun terapisi hangisidir bunu merak edebilirler. Uzmanların ortak görüşüne göre çocuk için en uygun olacak oyun terapisi ekolünün, yapılan görüşmelerin ardından çocuğun yaşadığı sıkıntılara göre terapist tarafından belirlenmesi en uygunu olacaktır.

Çocuk Merkezli Oyun Terapisi

Bu oyun terapisi ekolünde terapist çocuğa güven hissettirir ve onunla ilgilendiğini açıkça belli eder. Sıcak bir ilişki kurar ve onu olduğu gibi kabul ettiğini sözleri ve davranışları ile gösterir. Böyle bir ortamda çocuk koşulsuz kabul edildiğini, güvende olduğunu hissedip kendisini ifade etmekten çekinmez.

Çocuk merkezli oyun terapisi ekolünde terapist çocuğa sorunlarını ifade etmesi ve çözmesi için alan tanır. Bu ekolde terapist çocuğun bunları yapabilecek yeterlilikte olduğuna ya da terapi sayesinde bu yeterliliği kazanıp sorunların üstesinden gelebilecek kadar olgunlaşacağına inanır.

Kendini daha iyi anlaması için terapist çocuğun duygularını ve hislerini takip eder, anlar ve ona geri yansıtır. Bu ekolde oyunu ve terapi sürecini çocuk yönetir. Terapist çocuğun kendine ve terapiste zarar vermeme koşulu ile her şeyi yapmasına ve her türlü şekilde oynamasına müsaade eder. Terapist süreci daha iyi yönetmek için bazı noktalarda belli sınırlar koyabilir.

Çocuk merkezli oyun terapisinde hangi sorunlar çalışılır?

Çocuk merkezli oyun terapisinde otizm, zeka problemleri gibi nörolojik gelişimsel bozuklukların yanında depresyon, kaygı, takıntı gibi küçük yaştaki çocuklarda da görülebilecek sorunlar çalışılır. 2-10 yaş arasındaki çocukların çocuk merkezli oyun terapisine gitmesi uygundur.

Yapılandırılmış Oyun Terapisi

Yapılandırılmış oyun terapisinde çocuk güvenli ve kendi olabileceği bir ortamdadır. Terapi seansları terapist tarafından yapılandırılır. Bir diğer deyişle, seansta ne tür oyunların oynanacağına çocuğun ihtiyaçları gözetilerek terapist tarafından karar verilir. Bu ekolde de bir baskı ve zorlama söz konusu değildir, her şey doğal akışta ve çocuğun da gönüllülüğü ile devam eder.

Deneyimsel Oyun Terapisi

Deneyimsel oyun terapisi ekolünde terapist tarafından yönlendirme yapılmaz ve çocuk tamamen istediği şekilde oynamak ve deneyimlemek istediklerini kendi seçer. Deneyimsel oyun terapisine göre çocuklar dünyayı deneyimleri ile kavrar ve aktarırlar. Çocuklar duyguları üzerine etraflıca düşünmek ve sözel olarak detaylıca anlatmak yerine bazı davranışları ve tepkileri ile yaşadıkları sıkıntıları ruh hallerini belli ederler.

Deneyimsel oyun terapisinde çocuk, terapisti oyuna dahil etmek isterse terapist dahil olur; aksi takdirde çocuğa alan tanır ve onu gözlemler. Deneyimsel oyun terapisinde depresyon, kaygı, travma gibi konuların yanında ebeveynleri boşanan çocuklarda uyum problemi gibi konular da çalışılabilir.

Oyun Terapisi Kimlere ve Nasıl Uygulanır?

Oyun terapisi sadece çocuklara uygulanır ve oyun terapisi için her şeyden önce yaş uygunluğu göz önüne alınmalıdır. Oyun terapisi 2-11 yaş arası çocuklar için uygundur.

Bazı durumlarda çocuğun gelişimine bağlı olarak bu yaştan büyük çocuklar da oyun terapisine başlayabilir. 11 yaşından önce başlayan terapinin tamamlandığı ve 11 yaşından sonra devam ettiği durumlar ile de karşılaşılabilir ancak bu kararı uzmanın vermesi gerekmektedir.

Oyun terapisinde oyun seçerken çocuğun bilişsel ve sosyal gelişimi önemlidir. Genel olarak 2-11 yaş arasındaki çocukların oyun terapisine gitmesi uygundur ancak çocuklar yaşlarına göre farklı oyunlar oynarlar. Bir oyun terapisti, seansta kullanacağı oyunları ve materyalleri çocukların yaşlarını ve gelişimsel süreçlerini göz önüne alarak seçer³.

Örneğin 2-3 yaşındaki bir çocukta cinsiyet rollerinin belirginleşmeye başlamasıyla evcilik ve inşa etme oyunları ön plana çıkarken 3-6 yaşındaki çocuklar motor becerilerinin daha iyi gelişmesi ile grup içinde oyun kurarlar. 6-12 yaş aralığındaki çocuklar alet kullanarak oyunlar oynayabilirler ve mantık oyunları onlar için ilgi çekici hale gelir.

Oyun Terapisi Hangi Durumlarda Kullanılır?

Oyun terapisinde çalışılabilecek birçok konu ve oyun terapisinden faydalanabilecek pek çok çocuk grubu vardır. Aşağıdaki özellikleri olan çocuklar oyun terapisine gitmek için uygundur:

• Anne babası boşanma sürecinde olan/boşanmış
• Evlat edinilmiş veya kurum bakımına bırakılmış
• Hiperaktivite ve dikkat dağınıklığı tanısı almış
• Özgül öğrenme güçlüğü olan
• Kardeş kıskançlığı ve anlaşmazlığı olan
• Konuşma bozukluğu
• Uyku problemleri- kabus görme
• Kaygı, fobi, korku problemleri
• Ailesinden birini kaybeden ve yasta olan
• Herhangi bir şekilde tacize uğramış olan

Yukarıdaki sıkıntıları yaşayan çocukların aileleri oyun terapistlerine başvurarak sorunların çözümü için ilk adımı atabilirler.

Oyun Terapisi Çocuklara Nasıl Faydaları Var?

Her şeyden önce oyun çocuklar için bir haktır. Aynı zamanda eğlenceli doğası itibariyle çocukların dikkatlerini korumalarını kolaylaştırır. Bu sayede çocukların birçok kazanım elde etmeleri sağlanır.

Oyun terapisinde elde edilen kazanımların çeşitliliği ve kapsamı, çocukların yaşlarına, yaşadıkları sorunlara ve terapistlerin uyguladıkları yöntemlere göre değişebilir. Çünkü her çocuğun kendine özgü ihtiyaçları, duyguları ve baş etme stratejileri vardır. Ancak oyun terapisinden elde edilebilecek kazanımlara genel olarak aşağıdakiler örnek verilebilir:⁴.

• Çocuklar duygularını daha iyi tanırlar ve doğru ifade etmeyi öğrenirler.
• Süreç içinde özgüvenleri güçlenir.
• Olumsuz duygularını kontrol etmeyi ve ihtiyaçlarını sakin bir şekilde ifade etmeyi öğrenirler.
• Sorumluluk sahibi olup üstendikleri sorumlulukları yerine getirir hale gelirler.
• Oyun ile sorunlarını yeniden yapılandırıp onlara farklı bir bakış açısıyla bakabilirler.
• Zor durumlarda kendilerini rahatlatıp sakinleştirecek stratejileri öğrenip hayata geçirebilirler.
• Empati ve daha pozitif bir iletişim kurma gibi becerilerini geliştirirler.
• Korkularının ve fobilerinin üstesinden gelebilirler.