Aşkın Karşılıksız Hali Platonik Aşk Ne Demek? Platonik Aşkı Nasıl Deneyimliyoruz?

Platonik Aşk: Aşkın Karşılıksız Hali

Aşk, insanın belki de en çok arzuladığı deneyimlerden biri. Carl Rogers’a göre koşulsuz biçimde seviliyor olmak mutluluğa ulaştıran en temel anahtar iken, Erich Fromm meseleyi sevgiyi almaktan çok sevgiyi vermeye götürür^{1, 2}. Sevme sanatını, kişinin duygusal bir doyum aracılığıyla kendine dair farkındalık ve içgörü kazanma haline ulaştıran bir yol olarak tanımlar.

Aşkı deneyimlemenin farklı hallerinden bahsetmek mümkün. Aşk üzerine yapılan araştırmalarda, en temelde iki ayrım görülüyor: aşkın karşılıklı ya da karşılıksız olması³. Peki aşkın karşılıksız hali, platonik aşk ne anlama gelir?

Platonik Aşk Nedir?

Platonik aşk, bir diğer deyişle karşılıksız aşk; aşkı deneyimleyen ve aşkın peşine düşen kişinin, aynı biçimde bu aşkı deneyimlemeyen ve reddedici bir konumda olan kişiye karşı beslediği tek taraflı aşk olarak tanımlanıyor⁴.

Platonik aşık olan kişi aşkını ifade etsin ya da etmesin, karşılık göremiyor ve bir bakıma bu duyguyu çift olarak deneyimlemekten ziyade kendi zihni içerisinde deneyimlemiş oluyor. Fromm ve Rogers’ın bakış açılarını birleştiren bir tablo ortaya çıkıyor: bir kişi aşkı veren, diğer kişiyse aşkı karşılayan ve sevilen durumda⁵.

Karşılıksız aşk besliyor olduğunuzu fark etmenin en temelde verilen ilgi, zaman ve sevginin bir karşılığını görememek, sevmeyi tek taraflı deneyimliyor olmaktan geçtiği aşikâr. Peki hangi durumlar platonik aşk olarak adlandırılabilir? Yaşanan ikili deneyimin platonik bir aşk olduğunu anlamanın bazı göstergeleri şunlar olabilir:⁶

• Size karşı aynı duyguları hissetmeyen birine âşık olmak
• Halihazırda başka bir ilişki içerisinde olan biriyle birlikte olmayı istemek
• Herhangi geçerli bir nedenle birlikte olamadığınız biriyle birlikte olmayı istemek (örneğin, uzak mesafe bir ilişki sürdürmek istemeyen biri, çalışma arkadaşınız vb.)
• Sizi sadece arkadaş olarak gören bir arkadaşa karşı romantik duygular geliştirmek
• Ayrıldığınız ancak yeniden birlikte olmak istemeyen eski sevgilinize karşı yeniden duygular beslemek ve birlikte olmak istemek

Platonik Aşkın Türleri

Tek taraflı aşk deneyimlerken platonik aşık olunan kişiye verilebilecek en temel 3 tepkiden de bahsediliyor:⁵

• Yaşanılan aşktan vazgeçmek
• Karşı tarafa hislerden bahsetmeden yani sessiz kalarak gizli aşkı tek başına yaşamak
• Platonik aşık olunan kişiyi etkilemeye çalışarak aşkını kazanmaya çabalamak

Her biri kişinin duygusal dünyasını zorlayacak mücadeleler gerektiriyor. Peki bu mücadeleler tam olarak neleri içinde barındırıyor? Yani platonik aşk nasıl bir şeydir?

Platonik Aşk Deneyimi Nasıl Görünür?

Böylesine yoğun duygular beslerken bu aşkın karşılıksız olması ihtimalini ya da nedenlerini anlamak kişiler için kolay olmayabiliyor. Kişiler bu duyguları beslediği kişiden gelebilecek potansiyel birliktelik ve sevgi ipuçlarını toplama eğiliminde oluyorlar.

Hislerini karşı tarafa açmış olduğu senaryoda dahi; karşı taraftan gelen “Arkadaş kalmak istiyorum.” ya da “Şu an için bir romantik ilişkide olmaya hazır hissetmiyorum.” benzerinde verilen reddedici cevapların, platonik aşkı deneyimleyen kişi tarafından pozitif değerlendirmeye yakın bir şekilde algılandığı görülüyor⁴.

Çünkü kişiler, platonik bir aşk deneyimlerken karşıdan gelen davranışları olduğundan daha olumlu ve sıcak gibi algılamaya meyilli oluyorlar⁵. Bir bakıma, yeterli süre geçtikten sonra gereken çabayı gösterirlerse bu ilişkinin mümkün olabileceği ya da arkadaş kalarak iletişimi sürdürmenin ve aşık olunan kişiye yakın olmanın yeterli olabileceği gibi umut dolu sonuçlara varabiliyorlar.

Bazen de bu kişilerden duygusal intikamlarını alabilmek ve artık onlarla ilgilenmediklerini gösterebilmek için yakın arkadaş kalmayı tercih edebiliyorlar⁵. Her koşulda bir kopamama halinin söz konusu olabileceği görülüyor. Zihin, bu duyguların hissedildiği kişiye dair sürekli bir meşguliyet halinde kalabiliyor.

Platonik Aşk Zarar Verir Mi? Platonik Aşkın Etkileri Neler?

Aşkına karşılık bulamayan bir durumda olan kişilerin nasıl bir tablo içerisinde olduklarından bahsettik. Bu tablo, tahmin edilebileceği üzere onların zihin dünyasında birtakım değişikliklere yol açıyor. En baskın biçimde, platonik aşk deneyimleyen kişilerin süreç içerisinde yüksek bir stres seviyesi içerisinde olduğu görülüyor⁷.

Kişiler tek taraflı aşık oldukları kişiye karşı yoğun hisler taşır ve bu hisleri büyütürken, birlikte olabileceklerine dair hayali bir tasvire sahip oluyorlar. Ancak bu aşkın karşılıksız olduğu gerçeğiyle yüzleşildiği zaman bu hayali tasvir yıkılıyor.

Yaşanılan yüzleşme, bahsi geçen hayale veda etmek, sonuç olarak bir yas içerisine girmek anlamına geliyor⁷. Hem yas sürecini deneyimlemek hem de aşkı mümkün kılabilecek adımlar atmaya çalışmak, kişinin yaşadığı deneyimin içinde kalabilmesini ve yaşadıklarını anlamlandırmasını zorlaştırıyor. Mevcut bulunan stres faktörüne, yıkılmış olan hayalin de eklendiğini düşünebiliriz.

Duygular

İmkânsız aşk içerisindeyken kişinin duyguları büyük oranda karşıdan gelen davranışlar ve bunlara atfedilenlerle alakalı oluyor. En kısa ifadeyle, duygusal anlamda bir ötekiye bağımlılık söz konusu⁵. Olası bir birliktelik işareti ararken kişinin duygu dünyası, karşıdan gelebilecek ipuçlarına karşı son derece hassas biçimde bekliyor ve doğal bir biçimde duygusal karşılıklar veriyor.

Aynı zamanda kişiler aşklarının karşılıksız olduğu gerçeğiyle yüzleşmek ile beraber bir hayal kırıklığı, küçük düşme ve utanç hali deneyimleyebiliyorlar⁵. Çünkü zihinlerinde bu aşk belki de mümkündü ve partner seçimlerinde bir denklik hissine sahiplerdi. Reddedilmiş olmanın getirmesi muhtemel olan üzüntü, öfke, korku benzeri duyguların ortaya çıkması muhtemel.

Özgüven

Belki de yaşanılan stresten daha da yoğun biçimde, kişi, öz değerinin düşündüğünden daha az olduğu gibi bir sembolik mesaj algılamış oluyor⁵. Böylece kişinin özgüveninde hatırı sayılır bir düşüş gerçekleşiyor. Çünkü artık düşündüğü gibi güzel/yakışıklı, tercih edilir ya da beğenilir birisi olmayabilir.

Artık özgüvene dair algılar değiştiği için, bundan sonraki potansiyel ilişkiler için de kişiler kendilerine benzer senaryolar düşlüyorlar. Artık reddedilen, beğenilmeyen ve belki ilişki kuramayacak birisi olduklarına dair algıları kuvvetleniyor. Romantik ilişkilere dair beklentilerinde olumsuz bir düzlem oluşuyor. “Bundan sonra da beğenilmeyecek, reddedileceğim.” gibi örnekleyebileceğimiz temel bir mesaj bilinçdışında bundan sonraki ilişkiler için yer etmiş olabiliyor.

Özgüven seviyenizi merak ediyorsanız, platformumuzdaki özgüven testini ücretsiz olarak çözebilir ve kendinize ne kadar güvendiğinizi öğrenebilirsiniz.

Bireysel Süreçler

Ortaya çıkan duyguların hangilerinin daha baskın olacağı ve nasıl bir süre boyunca deneyimleneceği, kişinin bireysel süreçleriyle ilgili. Bu kişinin yakınlıkla, reddedilmeyle, yalnızlıkla veya hayal kırıklığıyla ilişkisi nasıl? Geçmişinde bu konular nerelere temas ediyor? Ortaya çıkan hislerle etmeye dair kaynakları neler? Tüm bu sorular durumun değerlendirilmesinde önem taşıyor.

Bunların yanı sıra, en temelde beğenilen ve bir partner olarak denk bulunan kişinin, kendisini aynı şekilde görmemesi gibi bir durum söz konusu. “Yeterince çekici değil miyim? Tercih edilmiyor muyum? Sevilebilir birisi değil miyim?” gibi düşünceler zihinde yer etmeye başlayabiliyor⁷. Benzer bir biçimde zihinde dolaşabilecek bu sorular, kişinin kendisiyle ilişkisiyle alakalı biçimde derinleşebilir ya da daha uzun süreler zihinde yer bulabilir.

Bu kişi platonik bir aşk yaşamadan önce yetersizlik hisleri taşıyor muydu? Sevilebilecek ve değer görebilecek biri olduğuna dair inancı ne boyuttaydı? Önceki ilişkilerinde reddedildiği, benzer biçimde hayal kırıklıkları yaşadığı olmuş muydu? Artırabileceğimiz sorular ve düşünebileceğimiz farklı yönler aslında deneyimin ne kadar bireysel değerlendirilebileceğini de gözler önüne seriyor.

Neden Platonik Aşk Yaşıyoruz?

Bir insan neden platonik aşık olur? Romantik dürtülerin Freudyen bilinçdışı süreçlerden psikofizyolojik işaretlere pek çok açıklaması olabilir. Karşılıksız bir aşkın içerisinde kalmanın, ya da karşı tarafı düşünürsek böyle bir sevgiyi reddeden bir konumda olmanın pek çok açıklaması olabilir⁵.

Bağlanma dinamikleri ya da yakın ilişkilerdeki sözel olmayan ipuçlarını toplamaya dair süreçler dahi romantik ilişkilerin içerisinde hatırı sayılır etkiler barındırıyor. Önceki bölümlerde bahsettiğimiz bireysel süreçlerin; yani kişinin kendisiyle ve diğerleriyle ilişkisine dair geçmiş birikimler platonik aşk deneyimini şekillendirmede önemli rol oynuyor.

Bir yandan kişiler, geçmiş ilişkisel travmalarıyla da ilişkili olarak karşılıklı bir aşk ya da bir ilişki deneyiminin ortaya çıkaracağı zorluklardan kaçınmak istiyor da olabilirler⁶. Karşılık almayacakları biriyle bağ kurarak diğer kişiye dair kontrol edemeyecekleri yanlardan kaçınmış, sürprizlerle karşılaşmamış oluyorlar. Böylelikle kendilerine tanıdık gelen, geçmiş ilişki örüntülerini devam ettirmiş oluyorlar.

Romantik ilişkilere dair korkular da, karşılıklı bir ilişkiden kaçınmaya kişileri itebiliyor. Ancak bu açıklamaların genel fikirler olduğu, çizilen portrenin oldukça kişiye ve sürece özgü olacağını unutmamakta fayda var. Peki platonik aşk unutulabilir mi?

Platonik Aşk Geçer Mi? İyileşme Nasıl Mümkün?

Platonik aşka dair deneyimi tasvir ettikten sonra muhtemelen akıllarda bu soru beliriyor: Platonik aşık olan biri ne yapmalı? Belki de platonik aşk yaşamaya dair en büyük problem, kişinin kendisine dair değer düşüncelerinin ve özgüveninin başka birisiyle ilişkisel yaşantısı üzerinden değerlendirildiği bir süreç olması. Aşık olmak, kendisiyle temastan koparcasına, ötekiyle ciddi bir meşguliyet taşınan bir dönem olarak tasvir ediliyor.

Belki de bahsi geçen “iyileşme”, kişinin önce kendisiyle temasından geçiyor. Bahsettiğimiz bireysel ve geçmişe dönük bağlantıların görülebilmesi ve biricik bir insan olarak yalnızca var olmaktan gelen değer ile yeniden temas kurulabilmesi adına şefkatli bir geçiş sürecine ihtiyaç olduğunu söylemek mümkün.

Psikolojik Destek İhtiyacı

Basitleştirilmiş bir halde düşünülürse; platonik aşk yaşayan kişinin bunu itiraf etmeden önce ilişkiye dair belli bir bağlılık kurduğu ve aidiyet hissettiği, bunu deneyimlerken de aşkını itiraf etmeye dair ya da ilan-ı aşkı üzerine reddedilme sonucunda yüksek bir stres deneyimlediği görülüyor⁵. Kendileriyle ilişkilerinde görülen değişim, özellikle özdeğer ve özgüven meseleleriyle ilişkili olarak tanımlanıyor.

Öncelikle yaşanabileceği düşünülen ilişkinin planlandığı gibi gerçekleşememesi ve reddedilme fikrinin sonucunda ortaya çıkan yası deneyimlemeye ihtiyaç var⁵. İçinde bulunulan süreci baştan sonra fark edebilmek, anlamlandırabilmek için kişinin kendine dönebilmesi iyi bir hedef olabilir. İlişkilere dair beklentileriniz ya da ihtiyaçlarınız neler? Kendinize dair hangi süreçler sizi böyle bir aşk deneyimine sürüklemiş olabilir? Duygularınız neler?

Şüphe yok ki platonik aşk, insanlığın aşk var olduğundan beri deneyimlediği bir olgu ve düşünülenden çok daha yaygın⁷. Yalnız olmadığınızı bilmek ve başkalarının da bir ucundan bile olsa bu hikâyeyi kalpten dinleyebileceğini hatırlamaya ihtiyacınız olabilir. Yaşadıklarınızı konuşmaya, belki de duygularınızı söze dökmeye dair ihtiyacınız var.

Bu deneyim sizi bahsi geçenin ötesinde zorluyor, tarifte zorlandığınız duygular ya da depresif hisler taşıyor olabilirsiniz. Alıştığınız rutine dönebilmek, romantik ilişkilere dair düşüncelerinizi anlamlandırabilmek, kendinizle ilişkiniz üzerine düşünebilmek ve adımlar atabilmek için bir ruh sağlığı uzmanıyla görüşebilirsiniz. Romantik ilişkilerin içindeki “ben”i keşfetmek ve platonik aşk deneyiminin ardından ortaya çıkan zorlukları anlamlandırabilmek için Hiwell Online Terapi Platformu’ndaki uzman online terapistlerden online psikoterapi alabilirsiniz.