Pozitif Disiplin Temelli Ebeveynlik: Sevgi ve Disiplin ile Büyüyen Çocuklar

Disiplin Nedir?

Sözlüğümüze Latince’den ‘disciplina’ olarak giren disiplin kelimesi, öğretim ve eğitim anlamına gelir. Disiplin denince akıllara katı, sert bir tutum gelirken pozitif disiplin olumlu, şefkatli ve hassas bir yaklaşımı çağrıştırır. Modern disiplin kavramının öncüsü olan Alfred Adler, çocuklara ceza vermeden ve onlara saygı duyarak eğitilmeleri gerektiğini savunmuştur.

Aslında bilinenin aksine disiplin bağırma, azarlama, küçümseme, suçlama gibi çocuklara kötü hissettirecek davranışlar değildir. Disiplin, yapacakları seçimlerde çocukları koruyarak onlara rehber olmak ve davranışlarının üzerine düşünmesini sağlamaktır¹.

Pozitif Disiplin Anlayışı Nedir?

Pozitif disiplin beyin gelişimini destekleyen, çocukların fiziksel ve psikolojik bütünlüğünü koruyan bir disiplin yöntemidir. Aynı zamanda çocuk ve ebeveynin birbirinden öğrenme sürecine dayalı bir eğitim olarak görülebilir.

Doğru, etkili ve her çocuğun mizacına göre oluşturulması gereken, istenmeyen davranışlarla başa çıkmak için ceza yolunun seçilmediği bir anlayıştır. Pozitif disiplin çocuğun potansiyeline odaklanır, onu besleyen ve destekleyen bir sistemi savunur.

Pozitif Disiplin Ne Değildir?

Disiplin denince akıllara katı bir otorite, çatık kaşlı ebeveynler, sorgulayıcı olmayan ve itaatkar bir çocuk yetiştirmek gelir. Pozitif disiplin bu geleneksel disiplin anlayışından oldukça uzak bir yöntemdir.

Pozitif disiplinin temelinde yatan kurallar çocuğun kişiliğinin ‘iyi’ ve ‘vicdanlı’ yönlerini öne çıkaran kurallardır. Çocuğun olumlu doğasına zarar vermeden, onu duygusal ve fiziksel olarak istismar etmeden modern bir disiplin anlayışıyla eğitmektir.

Ebeveynler Pozitif Disiplini Nasıl Uygulayabilir?

Çocuğun ilk sosyal ortamı ailedir. Çocukların kurdukları ilk ilişkiler, kendilerine ve dünyaya dair algılarını şekillendirir. Bu yüzden çocukların sosyal ve duygusal açıdan sağlıklı bireyler olmalarını sağlamak ebeveyne düşen en büyük sorumluluktur².

Sınırları test etmek çocukların doğasında vardır. Ebeveynlerin uygulaması gereken disiplin yöntemi, ilişkide saygı ve sevginin daima korunduğu pozitif disiplin temelli bir yöntem olmalıdır. Bu yöntem her çocuğun ve her ailenin spesifik ihtiyaçlarına göre şekillenmeli, çocukların yaşlarına ve dönemine göre farklı stratejiler içermelidir.

Pozitif Disiplin Yaklaşımının Faydaları

Otoriter bir ilişki içinde büyütülen çocuk, hayatı boyunca enerjisini ailesiyle mücadele etmeye, kendisini onlara kabul ettirmeye, insanları memnun etmeye ve kendisini ispatlamaya harcar. Öfke ve utanç gibi duyguları yoğun olarak hissedebilir, sevginin acı çekmek olduğunu içselleştirir ve hayatı boyunca ilişkilerini buna göre yaşabilir.

Çocuklara sınırlardan ve disiplinden söz ederken duygularını ihmal etmemeli ve onları kabul etmelisiniz. Çünkü duygusal ihtiyaçların karşılanması sağlıklı bir kişilik geliştirebilmek için önemli bir unsurdur. Çocukların ilişkide önce güvende hissetmeye ihtiyaçları vardır.

Çocukları disipline ederken ilgi ve şefkat göstermemek onların kendilerini değersiz hissetmelerine sebep olur. Sağlıklı bir iletişim ve güvenli bir öğrenme ortamıyla pozitif disiplin temelli ebeveynliğin ilk adımlarını atmış olursunuz.

Çocuklar için pozitif disiplinin faydaları arasında şunlar yer alır:

• Sevgi dolu bir şekilde ebeveynleri tarafından desteklenen çocuğun sağlıklı ve güvene dayalı ilişkiler kurması kolaylaşır.
• Hata yapsa bile ebeveynleri tarafından sevildiğini ve anlaşıldığını hisseden çocuğun öz güveni güçlenir.
• Pozitif disiplin yaklaşımı çocuğun sorunları çözebilmesi için gerekli becerileri öğrenmesine yardımcı olur.
• Çocuk davranışlarının sonuçlarını daha iyi anlar, sorumluluk almayı ve gelecekte daha iyi seçimler yapmayı öğrenir.
• Ebeveynler çocukları ile daha iyi iletişim kurarlar, bu sayede çocuk da kendisini, duygu ve düşüncelerini daha iyi ifade etmeyi öğrenir.

Öz Disiplin Nedir?

Öz disiplin; bireyin kendini kontrol etme, hedeflerine odaklanma ve bu hedefler doğrultusunda bazı isteklerini erteleme, ona yönelik kararlar alma becerisidir. Kişinin anlık isteklerine ve dürtülerine karşı koyabilmesi, uzun vadeli düşünerek hareket edebilmesi anlamına gelir.

Pozitif disiplin çocuklarda öz disiplini geliştirir, çocuğun zorlandığı durumları kendi başına yönetmesini destekler. Böylelikle ebeveynlerin yönergesi olmadan da çocuk kendi davranışlarını yönetebilir, öz disiplin kazanabilir.

Kazandığı disiplin ile çocuk sorumluluk almayı, akranlarıyla etkili iletişim kurmayı ve problemleri çözmeyi öğrenmiş olur.

Pozitif Disiplin Yöntemleri ve Teknikleri Nelerdir?

Ebeveyn ve çocuğun pozitif disiplin çerçevesinde kurduğu ilişki otoriteden çok aidiyet içermelidir. Sevildiğimiz ve değer gördüğümüz yerde aidiyet duygusu hissederiz.

Sağlıklı bir sevgi ve sağlıklı sınırlar için ebeveyn olarak iyi bir rehber olmak nazik bir model olmaktan geçer. Çocukların seçimlerini ve özerkliğini desteklerken kullanılan pozitif disiplin teknikleri şunlardır:

1. Cesaretlendirme

Ebeveynler çocuğa pozitif disiplini sağlarken onlara güç vererek iletişim kurmalıdır. Çocuğun çabasına, başarabilme potansiyeline odaklanıp ona özgüven kazandırarak ve çocuğu güçlendirerek disiplin çerçevesi oluşturmalıdır.

Pozitif disiplin sağlarken çocuğu överek ya da şımartarak değil, çabalarını takdir ederek onu cesaretlendirmelisiniz.

2. Aile ve Sınıf Toplantıları

Eğer çocuk okula gidiyorsa ebeveyn ve okul iş birliği içerisinde olmalıdır. Evde sağlanan disiplin ve kurulan iletişim ile okuldakinin farklı olmaması gerekir. Çocuğun herhangi bir davranış problemi varsa bunu aile ve okul beraber çözmelidir.

Çocuk ev veya okulda istenmeyen davranış sergilediğinde aynı tepki ve çözüm karşılaşmalıdır. Devamlı tekrarlanan çözüm sonunda doğru davranışı getirecektir.

3. Pozitif Modelleme

Çocuğun bir davranışı sergilemesi istenmiyorsa o davranışı önce ebeveynin göstermemesi gerekir. Çocuk daima ebeveynini rol model olarak görür ve onda ne görüyorsa onu sergiler. Bu yüzden çocuğa sabırla ve destekleyici yaklaşılmalı ki o da bu konuda ebeveynlerini rol model alsın.

4. Doğal ve Mantıksal Sonuçlar

İstenmeyen bir davranış ile karşılaşıldığında ne olacağının çocuğa doğal bir şekilde öğretilmesidir. Mesela çocuk oyuncak arabasıyla çok sert bir şekilde oynuyor ve arabayı bir yerlere çarpıyor ama sonra arabanın eski haline gelmesini istiyor.

Ebeveyn olarak önce bunun uyarısını yapabilir ve çocuğunuza arabasıyla bu şekilde oynamasının ne gibi sonuçları olabileceğini söyleyebilirsiniz. Çocuk aynı davranışı tekrarlamaya devam ederse sonucunda arabasının düzelemeyecek olduğunu birkaç tekrar sonrasında görebilir ve bu konuda sorumluluk almayı öğrenebilir.

Ebeveyn Tutumları

Ebeveynin çocuk ile ilişki kurarken gösterdiği bazı tutumlar vardır.

Demokratik Ebeveynlik

Pozitif disiplin temelli kuralların olduğu, çocuğa saygılı davranılan ve çocuğun da söz sahibi olduğu ebeveynlik tutumudur. Aynı zamanda çocuğun ilgi ve ihtiyaçları gözetilir ve ebeveynler daima yol göstericidir.

Otoriter Ebeveynlik

Sert kuralların olduğu, cezalandırma davranışının yaygın olduğu ebeveyn tutumudur. Çocuğun kurallara koşulsuz itaat etmesi beklenir. Aynı zamanda çocuğa karşı aşırı koruyucu davranılır.

İzin Verici / Müsamahakar Ebeveynlik

Çocuğa sıcak ve olumlu yaklaşılan ancak kontrol düzeyinin düşük olduğu ebeveyn tutumudur. Çocuk kendi hayatının rehberi gibidir, davranışları üzerinde herhangi bir kısıtlama yoktur.

İzin Verici / İhmalkar Ebeveynlik

Çocuk ile yakınlıktan kaçınan, çocuğun ihtiyaçlarının karşılanmadığı, sınırların belli olmadığı ebeveyn tutumudur. Çocuğun kendi hayatını kendisinin yönettiği görülür.

Çocuklarda Pozitif Disiplini Nasıl Sağlayabilirsiniz?

• “Yemeğini yemezsen oyun oynamana izin vermem.” yerine “Yemeğini yedikten sonra oynayabilirsin.” gibi cümleler ile pozitif disiplini desteklemelisiniz.
• “Sırtıma tırmanamazsın.” yerine “Sırtıma tırmanmanı istemiyorum. Onun yerine kucağıma oturmak ister misin?” gibi cümlerle çocuğa alternatif sunabilirsiniz.
• “Yarın okul var, geç saate kadar oyun oynayamazsın.” yerine “Yarın okul varsa geç saate kadar oyun oynayamayacağını biliyorsun.” diyebilirsiniz.
• “Hayır”ı olabildiğince az kullanmak, olumsuz bir cümleyi olumlu bir şekilde aktarmak ve çocuğu yönlendirmek değerlidir.

Çocukla iletişim kurarken kelimelerinizi her zaman daha az kızgınlık ve kırgınlık yaratacak şekilde seçmelisiniz çünkü çocuğa kötü hissettirerek onu iyi bir davranışa yönlendiremezsiniz. Çocuklarda görülen her olumsuz davranış aslında karşılanmamış bir ihtiyacı gösterir.

Pozitif disiplin, çocukların davranışlarını yönetmeden önce kendi davranışlarınızı yönetmeniz gerektiğini öğretir. Bizlere sıkı ama nazik olmaktan bahseder. Temelinde sabır ve şefkat yatar. Pozitif disiplin, hem çocuğun hem ebeveynin gelişimini destekleyerek çocukta sağlıklı bir kişilik oluşmasına yardımcı olur.