Daha iyi hissetmeye bugün başlayın
Siz de 850 bin mutlu danışanımız gibi hayatınızın kontrolünü elinize alın.
Başlayın
Pozitif Psikoloji Nedir?
Pozitif psikoloji, Martin Seligman ve Mihaly Csikszentmihalyi gibi akademisyen öncüler tarafından 1990'ların sonunda resmi olarak tanımlanmış ve o zamandan beri akademik araştırmalar ve uygulamalarda önemli bir yer edinmiştir. Seligman, psikoterapide kişinin iyi yönlerinin ortaya çıkarılmasının ve doğru olanı danışan için inşa etmenin önemini vurgulamıştır. Pozitif psikolojinin temel amacı, bireylerin potansiyellerini maksimum düzeyde kullanmalarına yardımcı olmaktır1.
Seligman, insanın iyi oluş halini beş ana bileşenle tanımlayan “PERMA” modelini geliştirmiştir. Bu model, insanların yaşamlarından memnuniyet duymaları ve mutlu olmaları için gereken temel unsurları açıklar. Bu unsurlar şu şekilde sıralanır:2
Positive Emotions (Pozitif Duygular): Mutluluk, neşe, huzur gibi olumlu duygulara yer verir.
Engagement (Akış): Kişinin yaptığı işe tamamen kendini kaptırdığı ve zamanın nasıl geçtiğini fark etmediği durumlara denir.
Relationships (İlişkiler): Sağlıklı ve tatmin edici sosyal bağlantılar ve ilişkiler olarak tanımlanır.
Meaning (Anlam): Hayatta bir anlam ve amaç bulma, daha büyük bir şeyin parçası olduğunu hissetme hali olarak adlandırılır.
Csikszentmihalyi ise pozitif psikolojiye kazandırdığı akış (flow) kavramıyla tanınmaktadır. Kısaca akış deneyimi kişinin yaptığı işe tamamen odaklanması ve zamanın nasıl geçtiğinin farkına varmaması ile ilgilidir.
Kısacası, pozitif psikoloji, bireylerin ve toplumların mutluluğunu, esenliğini ve potansiyelini artırmayı amaçlayan bir psikoloji dalıdır. Bu alan, psikolojinin geleneksel olarak odaklandığı bozuklukların ve problemlerinin aksine, insanların yaşamlarını daha anlamlı ve tatmin edici hale getiren olumlu yönlere odaklanır. Pozitif psikoloji, bireylerin güçlü yönlerini, erdemlerini ve potansiyellerini ortaya çıkarmayı ve geliştirmeyi hedefler.
Pozitif Psikolojinin Temel Kavramları
Mutluluk, iyi oluş hali, akışta olmak, pozitif duygular, anlam ve amaç, güçlü yönler, dayanıklılık ve pozitif ilişkiler pozitif psikolojinin temel kavramları arasında sayılabilir1.
1. Mutluluk
Mutluluk, kişinin yaşamdan aldığı genel memnuniyet ve günlük deneyimlerinden duyduğu anlık keyif olarak tanımlanabilir. Mutluluk, anlık duyguların yanı sıra uzun vadeli bir yaşam memnuniyetini de kapsar.
Pozitif psikolojide mutluluğun, hedonik mutluluk ve eudaimonik mutluluk olarak iki ana bileşeni vardır. Hedonik mutluluk, anlık zevkler, keyif ve hazza dayalı mutluluk türüdür. Günlük yaşamdaki küçük mutluluk anları, hedonik mutluluğun temelidir. Eudaimonik mutluluk ise yaşamda anlam ve amaç bulmaya dayalı mutluluktur. Bu tür mutluluk, derin ve kalıcı bir tatmin sağlar ve genellikle kişisel gelişim ve öz farkındalıkla ilişkilidir.
2. İyi Oluş Hali
İyi oluş, mutluluğun daha geniş ve kapsamlı bir halidir. Bireyin genel sağlık durumu, yaşam memnuniyeti, psikolojik dayanıklılığı ve sosyal ilişkileri gibi birçok bileşeni içerir. Pozitif psikoloji alanında iyi oluş, sadece hastalığın veya rahatsızlığın yokluğu değil, aynı zamanda pozitif işlevsellik ve yaşam memnuniyetinin varlığı olarak ele alınır. Bir bireyin iyi oluş halinin yüksek olması daha mutlu, tatmin edici ve sağlıklı bir hayat sürmesine, stres ve zorluklarla daha iyi başa çıkmalarına, daha güçlü sosyal ilişkilerinin olmasına ve iş hayatında ve kişisel hedeflerinde daha başarılı olmasına olanak tanır.
Kişiler, güçlü yönlerini tanıyarak bu alanlarda kendini geliştirerek, pozitif ilişkilerini geliştirip destekleyici sosyal ağlar oluşturarak, hayatlarına anlam katan hedefler belirleyip bu hedefler doğrultusunda hareket ederek, düzenli fiziksel egzersiz yaparak ve iyi beslenerek iyi oluş hallerini destekleyebilirler.
3. Pozitif Duygular
Pozitif duygular, bireyin iyi oluşunu ve genel yaşam kalitesini artıran olumlu hislerdir. Pozitif psikolojide, bu duyguların önemi vurgulanır çünkü pozitif duygular, sadece anlık mutluluğu artırmakla kalmaz, aynı zamanda bireylerin uzun vadeli yaşam memnuniyetini, fiziksel sağlığını ve psikolojik dayanıklılığını da destekler. Pozitif duygular, geniş bir yelpazeye sahiptir ve her biri farklı durumlar ve deneyimlerle tetiklenir. Mutluluk, huzur, sevgi, minnettarlık, umut ve gurur duygular pozitif duygulara örnek olarak verilebilir.
4. Güçlü Yönler ve Erdemler
Güçlü yönler, bireylerin doğal olarak sahip oldukları veya geliştirebildikleri pozitif niteliklerdir. Bu nitelikler, bireylerin hayatlarında başarı elde etmelerini, potansiyellerini gerçekleştirmelerini ve olumlu deneyimler yaşamalarını sağlar. Herkesin güçlü yönleri farklıdır ve genellikle bireylerin karakterleri ve yetenekleri ile ilişkilidir. Örneğin, sabır, iyimserlik, liderlik, yaratıcılık, empati gibi güçlü yönler bireyin yaşamında önemli bir rol oynar. Güçlü yönlerin tanınması ve geliştirilmesi, pozitif psikolojinin temel prensiplerindendir. Bireyler, güçlü yönlerini keşfederek onlara odaklanabilirler. Bu sayede de yaşam tatminlerini ve başarılarını arttırabilirler.
Erdemler ise etik ve ahlaki değerlerin bir yansıması olarak düşünülebilir. İyi karakter özellikleri ve bireylerin davranışlarını yönlendiren temel prensipler olarak adlandırılabilirler. Erdemler, toplumun ve kültürün değerlerine göre değişebilir. Ancak genellikle dürüstlük, adalet, cesaret, cömertlik, hoşgörü gibi evrensel erdemler vardır. Bu erdemler, bireylerin etik ve ahlaki kararlar vermelerine, sosyal ilişkilerini güçlendirmelerine ve topluma olumlu katkıda bulunmalarına yardımcı olur.
Güçlü yönlerin tanınması ve erdemlerin geliştirilmesi, bireylerin kişisel gelişimini teşvik eder. Bununla birlikte özsaygıyı artırır, özgüveni güçlendirir ve bireylerin potansiyellerini daha iyi kullanmalarına olanak tanır. Güçlü yönler ve erdemler tatmin edici ilişkilerin temelini oluşturur.
5. Akış
Akış, flow, pozitif psikolojinin önemli kavramlarından biridir ve genellikle bir aktiviteye tamamen konsantre olma ve zamanın nasıl geçtiğini fark etmeme durumunu ifade eder. Bu kavram pozitif psikolojinin öncülerinden olan Mihaly Csikszentmihalyi tarafından tanımlanmış ve geliştirilmiştir1.
Akış durumunda olan bir birey, yaptığı aktiviteye tamamen odaklanmıştır. Dikkat dağınıklığı yaşamaz ve zamanın nasıl geçtiğini fark etmeden aktiviteye derinlemesine dahil olur. Aktiviteye odaklandığı süre boyunca zaman algısı değişir ve dış dünyadan kopar. Akış durumu, belirli bir amacı veya hedefi olan aktivitelerde daha sık görülür.
Bu sayede kişi, yetenekleri ile yaptığı aktivitenin zorluk seviyesi arasında bir denge kurabilir. Aktivitenin zorluk seviyesinin farkında olup onunla başa çıkabilmesi yaşadığı deneyimin daha keyifli olmasını sağlar. Örneğin, bir oyuncu, zorlu bir video oyunu oynarken tamamen oyuna odaklanmıştır ve seviyeleri geçmek için çeşitli stratejiler geliştirir ve saatlerce sıkılmadan oyunda kalabilir. Oyuncu, oyunun içinde kaybolur ve zamanın nasıl geçtiğini fark etmez.
Akışta olmak insanın yaşamından tatmin duymasını ve performansını en üst düzeye çıkarmasını sağlar. Pozitif psikoloji, akış halinin önemini vurgular ve bireylerin bu durumu daha sık deneyimlemelerini teşvik eder. Akış durumunun kişiye sağladığı bazı yararlar şu şekilde sıralanabilir:
- Yaratıcılığı arttırır.
- Yaşamdan tatmin ve mutluluk duymayı sağlar.
- Odaklanmayı ve konsantrasyonu arttırır.
- Zorluklarla başa çıkma ve etkili karar alma yeteneklerini geliştirir.
- Bireylerin kendilerine olan özgüvenlerini arttırır.
6. Anlam ve Amaç
Pozitif psikoloji, bireylerin yaşamlarında anlam ve amaç bulmalarını teşvik ederek, yaşam memnuniyetini ve iyi oluşu artırmayı hedefler. Bu kavramlar, bireylerin kendilerini daha iyi anlamalarına, değerlerine uygun kararlar almalarına ve yaşamlarında daha tatmin edici deneyimler yaşamalarına yardımcı olur. Pozitif psikoloji, bireylerin yaşamlarında anlam ve amaç bulmalarını, bu kavramların yaşam memnuniyeti, mutluluk ve iyi oluş üzerindeki etkilerini anlamaya odaklanır. Anlam ve amaç, pozitif psikolojinin temel taşlarından biridir ve insanın psikolojik refahını artırmak için önemli bir rol oynar.
Anlam, bireyin hayatta neyi önemsediğini, neye inandığını ve ne için mücadele ettiğini farkına varma sürecidir. Pozitif psikoloji, anlamlı yaşamın insanların iyi oluş halini geliştirdiğini ve genel yaşam memnuniyetini desteklediğini savunur. Aynı zamanda bireylerin yaşamlarında amaçlar belirlemelerini ve bu amaçlara doğru ilerlemelerini teşvik eder. Amaçlar, bireylerin yaşamlarında anlamı güçlendiren ve onlara bir yön sağlayan bir itici güç olabilir. Amaçlar, bireylerin kendilerini daha iyi tanımalarına, yeteneklerini kullanmalarına ve kişisel gelişimlerini desteklemelerine yardımcı olur.
Pozitif psikoloji, bireylerin yaşamlarındaki anlamlı amaçlarla bağlantılı olarak yaşam memnuniyetlerini artırmanın önemini vurgular. Anlamlı amaçlara sahip olan bireyler, yaşamlarında daha büyük bir tatmin duyarlar ve genellikle daha mutlu bir yaşam sürerler.
7. Psikolojik Dayanıklılık
Psikolojik dayanıklılık zorluklarla başa çıkma ve olumsuz yaşam olaylarına uyum sağlama yeteneği olarak tanımlanır. Bu kavram, pozitif psikolojinin odak noktalarından biridir ve bireylerin psikolojik refahlarını artırmak için önemlidir. Dayanıklı bireyler, yaşamın değişkenliklerine ve belirsizliklerine uyum sağlama yeteneğine sahiptirler.
Dayanıklılığı yüksek olan bireyler, olumsuz olaylara karşı pozitif bir tutum geliştirirler. Bu, olayları olumsuz bir şekilde değerlendirmek yerine, çözüm odaklı düşünmeyi ve potansiyel fırsatları görmeyi içerir. Dayanıklılık, sosyal destek almayı ve diğerlerinden yardım istemeyi içerir. Güçlü sosyal bağlar, bireylerin zor zamanlarında destek almasını ve duygusal olarak güçlenmesini sağlar. Aynı zamanda kendi içsel kaynaklarına güvenirler ve kişisel güçlüklerle başa çıkmak için içsel motivasyonlarını kullanırlar.
8. Umut
Pozitif psikoloji bağlamında umut, bireylerin geleceğe yönelik pozitif beklentiler beslemelerini ve hedeflerine ulaşmak için motivasyonlarını sürdürmelerini sağlar. Umutlu bireyler geleceğe yönelik olumlu beklentiler geliştirirler ve onları sürdürebilirler. Aynı zamanda umutlu olmak, kişilerin hedeflerine ulaşmalarında motivasyonlarını yüksek tutmalarına yardımcı olur ve karşılarına çıkan zorluklar karşısında daha dayanıklı olmalarını sağlar.
Pozitif Psikolojinin Uygulama Alanları
Pozitif psikolojinin uygulama alanları, bireylerin iyi oluşunu ve yaşam kalitesini artırmaya odaklanır. Bu alanlar, farklı yaşam evrelerinde ve çeşitli alanlarda pozitif değişiklikler yapmayı hedefler. İşte pozitif psikolojinin bazı uygulama alanları:
Eğitim: Pozitif psikoloji, eğitim ortamlarında öğrencilerin akademik başarılarını artırmayı ve öğrenme deneyimlerini iyileştirmeyi amaçlar. Öğrencilerin güçlü yönlerini ve ilgi alanlarını keşfetmelerine yardımcı olur. Ayrıca, öğrencilerin duygusal zekâ, motivasyon ve öz-düzenleme gibi becerilerini geliştirmeyi destekler1. Çalışma Ortamı: Pozitif psikoloji, iş ve işyeri ortamlarında çalışanların iş memnuniyetini artırmayı ve iş performanslarını iyileştirmeyi hedefler. Çalışanların güçlü yönlerini tanımlamalarına ve kullanmalarına yardımcı olur. Ayrıca, işyerlerinde pozitif liderlik ve iş birliği kültürünün oluşturulmasını teşvik eder1. Terapi ve Danışmanlık: Pozitif psikoloji, bireylerin psikolojik sorunlarıyla başa çıkmalarına yardımcı olmak için terapi ve danışmanlık süreçlerinde kullanılabilir. İyimserlik, dayanıklılık ve yaşam memnuniyetini artırmak için bireylere pozitif psikoloji odaklı terapi yöntemleri uygulanabilir8. Spor: Sporcuların performanslarını ve motivasyonlarını artırmak için kullanılır. Spor psikologları, sporcuların güçlü yönlerini tanımlayarak geliştirmelerine yardımcı olur. Ayrıca, sporcuların stresle başa çıkma becerilerini geliştirmeye ve pozitif düşünme yapısını sürdürmelerine odaklanır9.Pozitif psikolojinin bu ve benzeri alanlarda uygulanması, insanların daha mutlu, tatmin olmuş ve anlamlı bir yaşam sürmelerine yardımcı olur. Bu uygulamalar, bireylerin psikolojik refahlarını artırırken, toplumun da genel olarak daha sağlıklı ve pozitif bir ortam oluşturmasına katkı sağlar.
Uygulayabileceğiniz Pozitif Psikoloji Teknikleri
1. Güçlü yönlerinizi tanıyın.
Güçlü yönlerinizi ve hobilerinizi keşfedin ve onlara zaman ayırın. Bu yönlerinizi daha da geliştirerek iyi oluş halinizi destekleyebilirsiniz. Örneğin, iyi olduğunuz alanlarda kursa giderek kişisel gelişiminize katkı sağlayabilirsiniz.
2. Pozitif duygularınızı pekiştirin.
Olumlu düşünceyi teşvik eden ve iyimserliğinizi artıran zihinsel egzersizler yapın. Örneğin, yaşadığınız olumlu olayları hatırlama, gelecekteki olumlu olayları hayal etme ve olumsuz düşünceleri olumlu alternatiflerle değiştirme gibi teknikleri deneyebilirsiniz. Ek olarak, her gün hayatınızda iyi giden ve minnettar olduğunuz şeyleri belirleyerek günlük tutun. Bu pratik, günlük yaşamdaki negatif olaylar yerine yaşadığınız pozitif deneyimleri fark etmenizi sağlayacaktır.
3. Akış pratiğini deneyimleyin.
Bir aktiviteye tamamen konsantre olun ve diğer bütün dikkat dağıtıcılardan uzaklaşın. Bunun için yapmaktan keyif aldığınız ve yaparken zamanın nasıl geçtiğini fark etmediğiniz bir aktivite seçebilirsiniz. Aynı zamanda meditasyon pratiklerini uygulayarak da akışı deneyimleyebilirsiniz.
4. Amaç belirleyin ve anlam yaratın.
Yaşamınızdaki uzun vadeli ve kısa vadeli amaçlarınızı belirleyin. Zamanla onlara ulaşmak için kendinize hedefler koyabilirsiniz. Ek olarak, size anlamlı gelen şeyleri bulun ve günlük yaşamınızda onlara daha çok vakit ayırmaya çalışın.
5. Sosyal ilişkilerinizi geliştirin.
Sosyal ilişkilerinizi geliştirmek, diğerleriyle olan duygusal bağlarınızın güçlenmesini, iletişim becerilerinizin artmasını ve sağlıklı ilişkiler kurmanızı sağlayan bir süreçtir. Sağlam sosyal ilişkiler, ihtiyaç duyduğunuz zamanlarda duygusal destek almanızı, stresle başa çıkma becerinizi ve genel yaşam kalitenizin artmasını sağlar.
Özetlemek gerekirse pozitif psikoloji, insanların mutluluğunu, yaşam memnuniyetini ve psikolojik refahlarını artırmak için güçlü bir araçtır. İnsanların yaşamlarında anlam ve amaç bulmalarını teşvik ederken pozitif duyguları pekiştirmeye, dayanıklılığı artırmaya ve güçlü sosyal ilişkiler kurmaya odaklanır. Bu yaklaşım, bireylerin potansiyellerini en üst düzeyde kullanmalarına yardımcı olarak daha anlamlı bir yaşam sürmelerine katkıda bulunur. Sonuç olarak pozitif psikoloji prensiplerini uygulayan bireyler, refah içinde ve mutlu bir yaşam sürebilirler.
Kaynakça
- Compton, W. C. (2005). Introduction to Positive Psychology. Thomson Wadsworth.
- Seligman, M. (2018). PERMA and the building blocks of well-being. The journal of positive psychology, 13(4), 333-335.
- Csikszentmihalyi, M., Seligman, M. E., & Csikszentmihalyi, M. (2014). Positive psychology: An introduction. Flow and the Foundations of Positive Psychology: The Collected Works of Mihaly Csikszentmihalyi, 279-298.
- Csikszentmihalyi, M., Csikszentmihalyi, M., Abuhamdeh, S., & Nakamura, J. (2014). Flow. Flow and the foundations of positive psychology: The collected works of Mihaly Csikszentmihalyi, 227-238.
- Tekinalp, B. E., & Terzi, Ş. (2015). Eğitimde pozitif psikoloji uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 1-8.
- Froman, L. (2010). Positive psychology in the workplace. Journal of adult development, 17, 59-69.
- Aspinwall, L. G., & Tedeschi, R. G. (2010). The value of positive psychology for health psychology: Progress and pitfalls in examining the relation of positive phenomena to health. Annals of behavioral medicine, 39(1), 4-15.
- Lee Duckworth, A., Steen, T. A., & Seligman, M. E. (2005). Positive psychology in clinical practice. Annu. Rev. Clin. Psychol., 1, 629-651.
- Mann, A., & Narula, B. (2017). Positive psychology in sports: An overview. International Journal of Social Sciences, 6(2), 153-158.
