Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme: Psikolojik Testler

Pozitif Bilimden Sosyal Bilime: Psikoloji

Psikoloji, 19. yüzyılın sonlarında felsefeden bağımsız bir çalışma alanı sayılacak kadar ayrışmıştır. Wilhelm Wundt’un psiko-fizyolojik süreçleri bilimsel yöntemle inceleme amaçlı kurduğu ilk psikoloji laboratuvarından sonra insan ruhunu ve zihnini anlama yolculuğunda felsefenin yöntemlerinden ayrı bir sistematik bir disiplin ortaya çıkmıştır.

Bu tarihteki ilk psikoloji laboratuvarının amacı insan doğasını sistematik olarak inceleyip deneysel araştırmaların sonuçlarıyla sorulara cevap bulmaktır. Kısacası, psikolojinin felsefeden ayrılmasının sebebi ölçülebilir ve test edilebilir bir yönteme dayanmasından kaynaklanır.

Psikolojinin pozitif bir bilim olma yolculuğunu René Descartes’ın ruh-beden kavramının fiziğin ilkeleriyle sentezlenerek açıklanması başlatmış olsa da çok geçmeden bu yolculuk sosyal bilime doğru evrilir. Bunun en temel sebebi zihnin gözlemlenmeye elverişli olmayan kompleks yapısıdır.

Sosyal Bilimde Ölçme ve Değerlendirme: Psikolojik Testler

İnsan doğasına dair cevaplanamayan sorulara bir yanıt bulmak amacıyla Wilhelm Wundt’un kurduğu psikoloji laboratuvarıyla başlayan psikolojinin yolculuğu sosyal bilim olarak yine doğamızı ve kendimizi anlamaya yönelik bu sorulara cevap arayarak ilerler.

İnsan doğasının anlaşılması için bireyi tanımak gerekir. Bireyin tanınması için ise bireylerin hangi alanlarda ilgili, yetenekli, başarılı, başarısız, problemli, güçlü, zayıf olduklarını; değer yargıları, tutumları, hangi ortamda yetiştikleri, bireysel ve sosyal uyum düzeyleri gibi pek çok özelliklerini bilmek gerekir.

Psikolojide ölçme ve değerlendirme sayesinde toplanan verilerle karar verme, planlama ve düzenlemeler yapılabilir. Bu da hem psikoloji alanına hem de bireyin kendisine yarar sağlar.

Psikolojik Testlerin Amacı Nedir?

Psikolojik testler bireyleri tanıyabilmek için niteliksel farklarını ölçme ihtiyacından doğar. 19. yüzyılın sonlarından günümüze kadar olan süreçte psikolojik testler sıklıkla kullanılmış ve popülerlik kazanmıştır. Bu testler özellikle eğitim ve psikolojide karşılaşılan problemlerin çözüm ihtiyacı ile günümüze kadar geliştirilerek gelmişlerdir.

Testlerin amacı bireylerin niteliklerini ve bireylerarası niteliksel farklılıklarını ölçmektir. En büyük katkısı ise bireylere ve topluma dair karar sürecinde gereken verileri toplamasıdır. Psikolojik testler sayesinde personel seçimi, danışma ve psikoterapi ve yasal kararlar hususunda veriler elde edilir. Psikolojik testlerin diğer kullanım alanları ve amaçları aşağıdakilerle özetlenebilir.

• Kişinin davranışlarını, duygularını ve düşüncelerini ölçümleme
• Veri temelli değerlendirme
• Toplumu anlamaya yönelik veri üretme
• Olası tanılara dair fikir verme
• Kişinin gelecekteki davranışlarını ya da sorunlarını yordama (tahmin etme)

Psikolojik Testlerin Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?

Psikolojik testlerinin ölçümü kolay, hızlı ve ekonomiktir. Sadece gözleme dayalı testlerle kıyaslandığında nesnel ve güvenilir veriler toplar. Psikolojik testlerden elde edilen veriler sayesinde psikolojik kavramlara hakimiyet artar ve gelecek bilimsel araştırmaların önü açılır. Ayrıca testlerin her daim geliştirilebilir olması da büyük avantaj sağlar.

Psikolojik testlerin dezavantajları arasında ise testlerin bireylerin anlık performanslarını ölçmesi yer alır. Uykusuzluk, yoğun stres, performans kaygısı gibi etkenler sebebiyle testin uygulandığı birey normaldeki halinden farklı bir performans gösterebilir.

Ayrıca test uygulayıcısı da çeşitli faktörlerden dolayı testleri hatalı uygulayabilir veya yorumlayabilir. Bu sebeple, test verileri tek başına birey hakkında kesin bir yargıya varmak için yeterli değildir. Psikolojik testler bireylerin performansına ilişki bilgi verse dahi kesinlik taşımaz. Test sonuçları yorumlanırken ek analizlere ihtiyaç duyulur.

Psikolojik Test Türleri

Psikolojik test türleri niteliğine ve amacına göre ayrılmak üzere beş kategoriden oluşmaktadır:

Başarı Testleri

Başarı testleri bireylerin bilgi ve öğrenme düzeyleri ile öğrenme eksikliklerini ölçen testlerdir. Bilgiyi ölçerler ve ilave olarak yapılması gereken testlerin olup olmadığı da başarı testleri ile saptanır. Eğitim psikolojisinin öncülerinden Edward L. Thorndike başarı testlerin gelişmesine büyük katkı sağlamıştır. Günümüzde kullanılan çeşitli başarı testleri ve ölçekleri Thorndike tarafından 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başlarında geliştirilen testlerdir.

Başarı testlerinin kullanım alanlarına bakıldığında en çok sanayi ve kamuda personel seçimi ile giriş sınavlarında kullanıldıkları görülmektedir. Testlerin içeriği genel olarak kavrama, hatırlama ve problem çözmeye odaklanır. Ayrıca okullarda öğretmenlerin öğrencilerine uyguladığı sınavlar da başarı testi kategorisine girer.

Yetenek Testleri

Zeka ve Akademik Yetenek Testleri

Yetenek testleri kişinin spesifik bir alandaki yetkinliğini, yatkınlığını, becerisini, güçlü ve zayıf yönlerini ve performans başarısını ölçmeye yarayan değerlendirme araçlarıdır.

Psikolojik testlerin tarihçesine bakıldığında ilk güvenilir test Standford-Binet zeka testidir. 1916 yılında uygulanmaya başlanan bu testte toplam 30 soru bulunmaktaydı ve her bir soruda zorluk derecesi de artmaktaydı. İlk uygulandığı dönemde testin uygulandığı çocuk bir soruyu yanlış cevapladığında test sonlandırılmaktaydı.

Yapılan çalışmalar sonucunda her yaş grubundaki çocukların verdiği ortalama cevapların verileri toplandı. Bu sonuçların akabinde ise biyolojik yaş kavramının yanı sıra zeka yaşı kavramı ortaya çıktı.

Günümüzde uygulanan zeka testlerine ek olarak, 6-12 yaş grubuna uygulanan WISC-4 ve WISC-R gibi zeka testleri ile 16 yaş ve üzerine uygulanan WAIS-III yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. En sık kullanılan Akademik Yetenek Testi ise okullara giriş sınavlarıdır.

Meslek Yetenek Testleri

Meslek Yetenek Testleri kişinin bir mesleği öğreniminde veya bir meslekte başarılı olma olasılığını ölçme ve değerlendirme amacıyla kullanılır. Günümüzde kullanılmakta olan birçok mesleki yetenek testi bulunur. Bireyin en başarılı olabileceği alana yönlendirilebilmesi açısından bu testler oldukça büyük önem taşır.

Bireylerin kendilerine özgü yetenekleri onların potansiyellerini oluşturur. Bu testler vasıtasıyla el becerileri, görme keskinliği, sanata dair yetenek (resim, heykel, müzik vb.), mekanik yetenek, sayısal beceriler gibi yetenekler belirlenir ve buna göre yönlendirme yapılması hedeflenir. Bu test grubu bireyin neyi en iyi yaptığını bulmaya odaklanır.

Kişilik Testleri

Kişilik testleri ile bireylerin hem kişisel hem de sosyal yönüne dair veriler elde edilir. Bunun için derecelendirme ölçekleri, anket ve envanterler kullanılır.

Objektif Testler / Nesnel Kişilik Testleri

Objektif kişilik testleri, öznel değerlendirmeden uzak olmasıyla öne çıkar. Standardize bir puanlama sistemi ve yorumlaması bulunan testlerdir. Bu testler kısa süren ve ekonomik testlerdir. Kağıt-kalem ile çözülen kişilik testlerinin birçoğunun bu kategoriye girdiği söylenebilir.

En çok kullanılan kağıt-kalem objektif testi Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteridir (MMPI). Bu test 566 sorudan oluşur ve 16 yaş ve üzeri kişilerde kullanılır. Testin amacı kişilik bozukluklarını tespit etmektir.

Objektif testlere bir diğer örnek Beck Depresyon Envanteridir. 1961 yılında Aeron Beck tarafından geliştirilen ve daha sonra çeşitli revizyonlardan geçen bu test 21 sorudan oluşur ve bireylerin depresif duygu durumu ile fiziksel semptomlarını ölçmek için klinisyenler tarafından kullanılır.

Projektif Testler / Yansıtmalı Kişilik Testleri

Projektif Testler, bireylerin açıkça belli olmayan uyarıcılara verdiği tepkileri ölçen testlerdir. Bireyler kendi kişilik özelliklerini, hayal dünyalarını, algılayış biçimlerini ve anlam oluşturma süreçlerini cevaplarına yansıtır. Projektif testler, klinisyen ile testin uygulandığı kişi arasında bir köprü görevi görür.

Projektif Testlerden en bilindik olanı Rorschach Testidir. 20. yüzyılın başlarında geliştirilen Rorschach testinde kişiye üzerinde mürekkep lekelerinden oluşan görsellerin olduğu 10 farklı kart gösterilir. Kişiden bu kartlarda ne gördüğünü anlatması istenir.

Verilen cevaplar bir hayli öznel olsa dahi testin yorumlanması büyük ölçüde nesneldir. Klinisyenler Rorcschach testine gelen yorumları nasıl değerlendireceklerine dair bir eğitimden geçerler. Rorschach testiyle birlikte testin uygulandığı kişinin nesne ilişkileri, düşünce, algı ve duygu durumları, ego fonksiyonları, temel ihtiyaçları gibi alanlarda bilgi sağlanır.

Yaygın olarak kullanılan bir diğer projektif test Tematik Algı Testidir. Yine 20. yüzyılın başlarında geliştirilen bu projektif test 20 farklı resimden oluşur. Bu 20 farklı resmin olduğu kartlar testin uygulandığı bireye gösterilir ve kişiden kartları yorumlaması istenir. Bu test sayesinde bireyin savunma mekanizmaları, yoğun duyguları, çatışmaları, otorite figürleriyle ilişkileri gibi özellikleri yorumlanabilir.

İlgi Testleri

İlgi testleri bireylerin nelere ilgi duyduğunu saptamak amaçlı uygulanır. Bireyin kendini tanıyıp hangi alanlara yeteneğinin ve ilgisinin olduğunu öğrenebilmesini amaçlar. Genellikle öğrencilerin hangi mesleklere ilgileri olduğunu saptamak veya iş alanında personel seçimi ile işe yerleştirme süreçlerinde kullanılmaktadır.

Örneğin, ilgi testlerinden en çok kullanılan testlerden biri olan Kuder testi kişilerin ilgi alanlarına uygun mesleki tercih yapılmasını kolaylaştırmak amacıyla uygulanan bir psikolojik testtir.

Tutum Testleri

Bireylerin belli bir konudaki tutum ve değer yargılarının anlaşılmasında kullanılan testlerdir. Bu testler bireylerin bir konu hakkında düşünce, duygu ve davranış boyutlarını anlamamızı sağlar. Çocuk Yetiştirme Tutumları, Yeme Tutum Testi, Engellilere Yönelik Çok Boyutlu Tutum Testi bu kategorideki testlere örnek olarak verilebilir. Ülkemizde en az kullanılan psikolojik testler tutum testleridir.

Online Psikolojik Testler

Psikolojik değerlendirme testlerinin bir kısmını kendi başınıza uygulayabilirsiniz. Hiwell Online Terapi platformunda ücretsiz ve online olarak çözebileceğiniz bilimsel psikolojik testlerimizi inceleyerek çeşitli psikolojik sorunların belirtilerine dair fikir edinebilirsiniz. Sitemizde çözebileceğiniz psikolojik testler:

• Anksiyete (Kaygı) Testi
• Depresyon Testi
• Stres Testi
• Öfke Testi
• Alkol Bağımlılığı Testi
• Travmatik Yas Testi
• Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Testi
• Sosyal Kaygı Testi