Psikolojik Kalp Çarpıntısı Belirtileri, Nedenleri ve Terapi Süreci

Psikolojik Kalp Çarpıntısı Nedir?

Kalp çarpıntısı, kalbin anormal derecede hızlı, yavaş, sert veya düzensiz attığı hissidir. Kalp çarpıntısı her zaman fizyolojik sebeplerden kaynaklanmaz, kimi zaman psikolojik sebepleri olabilir. Psikolojik kalp çarpıntısı yoğun stres, kaygı, korku veya panik dönemlerinde yaşanan yaygın bir durumdur.

Kalp çarpıntısı belirtileri hızlı, düzensiz veya anormal kalp atışlarının algılanması ile kendini gösterir. Psikolojik kalp çarpıntılarının tipik olarak altta yatan kalp hastalıklarından kaynaklanmadığını, bunun yerine psikolojik rahatsızlıkların bir sonucu olarak ortaya çıktığını not etmek önemlidir.

Psikolojik Kalp Çarpıntısı Belirtileri

Kalbinizin normalden daha hızlı attığını hissediyorsanız veya kalp atışlarınızda farklılık hissediyorsanız bu durum kalp çarpıntısı olarak adlandırılabilir. Psikolojik kalp çarpıntılarının sıklığı, süresi ve yoğunluğu kişiye ve anksiyete türüne göre değişebilir. Psikolojik kalp çarpıntısının bazı yaygın semptomları şunları içerir:

• Kalp atışlarınının hızlandığını veya düzensiz olduğunu hissetmek
• Göğüste ağrı, sıkışma veya rahatsızlık hissi
• Nefes darlığı veya solunum zorluğu hissi
• Baş dönmesi, odaklanmakta zorlanma veya sersemlik hissi
• Vücut sıcaklığında artış, terleme veya nemli hissetmek
• Midede rahatsızlık, bulantı veya kusma hissi
• Ellerde, ayaklarda veya başka vücut bölgelerinde uyuşma veya karıncalanma hissi
• Korku veya panik hissi

Psikolojik Kalp Çarpıntısı Nasıl Anlaşılır?

Kalp çarpıntısının psikolojik nedenlere bağlı olduğunu düşündüğünüz durumlarda çarpıntıların oluşumuna neden olan tetikleyicileri ve olayları belirlemeye çalışın. Örneğin, bir proje sunumuna hazırlanırken veya ödevleriniz için sıkıştığınız bir zamanda çarpıntılarınız artıyorsa bu durum stres veya kaygı kaynaklı olabilir.

Çarpıntılarınızın süresi ve yoğunluğu önemlidir. Birkaç dakikalık hafif çarpıntılar endişe verici olmayabilirken uzun süren sık sık tekrarlayan şiddetli çarpıntılar doktorunuzla görüşmenizi gerektirebilir.

EKG veya Holter izleme testleri genellikle kalp çarpıntısının nedenini belirlemek için kullanılır. Ancak düzenli fiziksel muayene ve doktorunuza yaşadığınız semptomlar hakkında detaylı bilgi vermeniz de teşhise yardımcı olacaktır.

Birden fazla semptomunuz varsa (örneğin, hızlı kalp atışı, nefes darlığı ve terleme gibi) kalp çarpıntısı ile ilgili olmayan başka bir tıbbi durumunuz da olabilir. Bu nedenle semptomlarınızın tamamını doktorunuza bildirmeniz önemlidir.

Eğer biyolojik olarak kalp çarpıntısına neden olacak herhangi bir sorun yoksa o zaman psikolojik bir kalp çarpıntısı olma ihtimali yüksektir.

Psikolojik Kalp Çarpıntısının Nedenleri

Anksiyete, stres ve algılanan tehlikelere karşı vücudumuzun verdiği doğal bir reaksiyondur. Bu tehklike anlarında beynimiz savaş ya da kaç mekanizmasıyla ilgili fizyolojik değişiklikleri başlatır. Adrenalin salınımı, kaslara kan akışı gibi değişiklikler, karşılaştığımız zorluklar ve beklenmedik durumlarla başa çıkmamıza yardımcı olur.

Bu tepki ve değişiklikler otonom sinir sistemimiz tarafından yönetilir. Dolayısıyla bir tehlike veya stresör algısı ile tetiklenen fizyolojik değişiklikler kalp çarpıntısına neden olur. Otonom sinir sistemi, sempatik sinir sistemi (SNS) ve parasempatik sinir sistemi (PNS) olmak üzere iki ana bölümden oluşur.

Sempatik Sinir Sistemi

Sempatik Sinir Sistemi, anksiyete durumunda vücudu harekete geçirmek için çalışır. Kalp atış hızını, kan basıncını ve solunumu artırır. Bu da bize enerji verir ve tehlikeli durumlarla başa çıkmamıza yardımcı olur. Sempatik Sinir Sistemi, savaş veya kaç tepkisi olarak adlandırılan bir tepkiyi tetikler.

Parasempatik Sinir Sistemi

Diğer yandan parasempatik sinir sistemi, vücudu sakinleştirmek ve rahatlatmak için çalışır. Kalp atış hızını, kan basıncını ve solunumu yavaşlatır. Bu değişimler, gevşeme ve dinlenmeyi sağlar. Parasempatik sinir sistemi, sakinleşme, istirahat ve sindirim tepkisi olarak da bilinir.

Yukarıdaki sistemler birlikte çalışarak vücudumuzu dengelemeye ve tepkilerimizi kontrol etmeye yardımcı olur. Anksiyete durumunda Sempatik Sinir Sistemi daha aktif hale gelir ve hızlı kalp atışı, artan kan basıncı, terleme, solunum hızının artması gibi belirtiler ortaya çıkar. Sonuç olarak bu durum psikolojik kalp çarpıntısı yaşanmasına neden olabilir.

Aşırı Stres Kalp Çarpıntısı Yapar mı?

Aşırı stres altında kalmanın kalp çarpıntısı yapıp yapmayacağı sorusuna cevap olarak aşırı stresin zaman zaman panik haline neden olabileceği ve paniğin fiziksel belirtilerinden kalp çarpıntısı yapabileceği söylenebilir.

Gerçek Kalp Çarpıntısı ile Psikolojik Kalp Çarpıntısı Arasındaki Farklar

Gerçek kalp çarpıntısı, kalp ritminin anormal olduğu bir durumdur ve genellikle bir kalp probleminin sonucu olarak ortaya çıkar. Aritmi adı verilen bu durum, kalbin düzenli bir şekilde kan pompalama yeteneğini etkileyebilir ve inme veya kalp durması gibi ciddi riskleri beraberinde getirebilir.

Gerçek ve psikolojik kalp çarpıntısının belirtileri arasındaki farkı söylemek zor olabilir çünkü hissiyat olarak çok benzer olabilirler ancak ayırt etmeye yardımcı olabilecek bazı ipuçları vardır:

• Gerçek kalp çarpıntısı, rastgele veya fiziksel aktivite gibi belirli tetikleyicilerden sonra ortaya çıkma eğilimindedir. Psikolojik kalp çarpıntısı, stresli veya korkulu durumlar sırasında veya sonrasında ortaya çıkma eğilimindedir.
• Gerçek kalp çarpıntıları, psikolojik kalp çarpıntılarından daha uzun sürme eğilimindedir. Psikolojik kalp çarpıntıları yalnızca birkaç saniye veya dakika sürme eğilimindedir.
• Gerçek kalp çarpıntılarına göğüs ağrısı, nefes darlığı, baş dönmesi, bayılma veya terleme gibi kalp probleminin diğer semptomları eşlik edebilir. Psikolojik kalp çarpıntılarına sinirlilik, titreme, terleme, mide bulantısı veya hiperventilasyon gibi diğer anksiyete belirtileri eşlik edebilir.
• Gerçek kalp çarpıntısı, gevşeme tekniklerine veya dikkat dağıtmaya yanıt vermeyebilir. Psikolojik kalp çarpıntıları gevşeme teknikleri veya dikkat dağıtma ile geçebilir.

Psikolojik Kalp Çarpıntısı İle İlişkili Anksiyete Bozuklukları

1. Panik bozukluk bazen çok korkutucu krizler yaşatan bir rahatsızlıktır. Bu krizler sırasında insan kendini çok korkmuş hissedebilir. Aynı zamanda panik ataklarının tekrar edeceği veya bunlarla ilgili zihinsel ve davranışsal sorunlar yaşanacağı korkusu da oluşabilir.

2. Agorafobi, yardım almanın zor olabileceği yerlerden kaygı duyma durumudur. Örneğin, marketlerde veya köprülerde olmak gibi yerlerden kaçınma eğilimi gösterebilirsiniz.

3. Özgül fobi ise belirli nesnelere veya durumlara karşı aşırı korku hissetme durumudur. Hayvanlar, fırtınalar, yükseklik, kan, uçak veya karanlık gibi şeyler veya hastalanmak veya boğulmak gibi durumlar fobik tepkilere neden olabilir.

4. Yaygın kaygı bozukluğu, sürekli gergin veya kaygılı hissetme ve farklı konularda sürekli endişelenme durumudur. Aynı zamanda aniden gelişen panik dönemleri de yaşanabilir.

5. Obsesif-kompulsif bozuklukta tekrar eden düşünceler veya davranışlar ortaya çıkabilir. Bu düşünceler mantıksız bile gelse kişiyi rahatsız etmeye devam edebilir.

Travma sonrası stres bozukluğu, ciddi travmatik olayların tekrar tekrar hatırlanması durumudur. Örneğin, savaş veya doğal afet gibi durumlar bu rahatsızlığa yol açabilir.

Psikolojik Kalp Çarpıntısı ve Panik Atak

Bazı insanlar, hiçbir kalp rahatsızlıkları olmadığı halde zaman zaman kalplerinin çok hızlı ve sıkıştırıcı bir şekilde attığını ve hatta o anda neredeyse öleceklerini hissedebilirler. Bu tür belirtiler kimi zaman panik atak yani panik bozukluk ile ilgili olabilir.

Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı’nın beşinci versiyonu (DSM-5) panik atağı korku veya rahatsızlık duygusunun ani ve yoğun bir şekilde ortaya çıkması ve dakikalar içinde en yüksek noktasına ulaşması olarak tanımlar.

Kalp çarpıntısı panik atakların önde gelen belirtileri arasındadır. Eğer kalp çarpıntısını yoğun olarak yaşadığınız anlarda aşağıdaki diğer belirtileri de deneyimliyorsanız, bu yaşadığınız panik atak olabilir:

1. Çarpıntı, kalbin küt küt atması ya da kalp hızının artması
2. Titreme ya da sarsılma
3. Soluğun daraldığı ya da boğuluyor gibi olma duyumu
4. Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma
5. Bulantı ya da karın ağrısı
6. Baş dönmesi, ayakta duramama, sersemlik ya da bayılacak gibi olma duyumu.
7. Uyuşmalar (duyumsuzluk ya da karıncalanma duyumları)
8. Gerçekdışılık (“derealizasyon”, gerçek dışı olma duyumu) ya da kendine yabancılaşma (“depersonalizasyon”, kendinden kopma duyumu)
9. Denetimini yitirme ya da “çıldırma” korkusu
10. Ölüm korkusu

Psikolojik Kalp Çarpıntısı Tehlikeli Midir?

Psikolojik kalp çarpıntısı, stres ve kaygı gibi duygusal faktörlerin neden olduğu hızlı kalp atışları olarak tanımlanabilir. Bu durum genellikle zararsızdır ve kalp hastalığı veya ciddi sağlık sorunlarıyla ilişkili değildir. Peki kalp çarpıntısı ne zaman tehlikelidir? Hızlı kalp atışları sırasında bazı semptomlar ortaya çıkabilir ve bu da rahatsızlık veya zorluk hissi yaratabilir, yaşam kalitesini etkileyebilir.

Psikolojik kalp çarpıntısının tedavisi, temelde stres ve kaygı gibi duygusal nedenleri ele alarak çoğu durumda semptomları kontrol altına almaya yardımcı olabilir. Ancak eğer semptomlarınız endişe verici veya rahatsız edici ise doktorunuzla konuşmanız önerilir.

Psikolojik Kalp Çarpıntısı Ne Kadar Sürer?

Yalancı kalp çarpıntısı kişiden kişiye farklı sürelerde devam edebilir. Bu durumda kalp çarpıntısının nedeni çok önemlidir. Eğer çarpıntılar anksiyete bozukluğu nedeniyle oluşuyorsa anksiyete bozukluğu tedavi edilene kadar kalp çarpıntısı geçmeyebilir. Ayrıca yoğun kaygı yaşanan dönemlerde kaygıya neden olan sorunlar çözülene kadar ani kalp çarpıntısı sürebilir.

Psikolojik Kalp Çarpıntısı Nasıl Geçer?

Anksiyete semptomlarını hafifletmek veya panik atakları önlemek ve tedavi etmek için bir psikiyatri hekimi gözetiminde bazı ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar çeşitli farklı etkileriyle anksiyeteyi azaltmak için tasarlanmıştır:

1. Beta-blokerler:

Kalp atış hızını yavaşlatarak vücuttaki fiziksel belirtileri azaltmaya yardımcı olurlar. Bu ilaçlar, anksiyetenin neden olduğu kalp çarpıntısı, titreme ve terleme gibi semptomları hafifletebilir.

2. Anti-anksiyete ilaçları:

Benzodiazepinler veya buspiron gibi ilaçlar, anksiyetenin etkilerini azaltarak sakinleşmeye yardımcı olurlar. Bunlar genellikle kısa süreli kullanım için reçete edilir ve hızlı bir şekilde rahatlama sağlayabilirler.

3. Antidepresanlar:

Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) veya serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI'lar) gibi antidepresanlar, anksiyete semptomlarını azaltmada etkili olabilirler. Bu ilaçlar genellikle uzun süreli tedavi için kullanılır ve anksiyetenin yanı sıra depresyonu da tedavi edebilirler.

4. Antikonvülsanlar:

Özellikle panik bozukluğu gibi durumların tedavisinde kullanılan antikonvülsanlar, anksiyete semptomlarını azaltabilir. Gabapentin gibi ilaçlar, sinir sistemi üzerindeki etkileriyle rahatlama sağlayabilirler.

Ancak bu ilaçların yan etkileri olabilir ve başka ilaçlar veya maddelerle etkileşime girebilirler. Bu nedenle bu ilaçlar yalnızca reçete edildiği şekilde ve bir psikiyatri doktoru gözetiminde kullanılmalıdır.

İlaçların doğru dozda ve sürede alınması yan etkilerin en aza indirilmesi ve en iyi sonuçların elde edilmesi için önemlidir. Doktorunuza danışarak uygun tedavi seçeneğini belirlemeniz ve ilaç kullanımıyla ilgili herhangi bir sorunuzu sormaktan çekinmemeniz önemlidir.

Psikolojik Kalp Çarpıntısında Psikoterapi Süreci

1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Bilişsel davranışçı terapi, kaygıya bağlı olarak ortaya çıkan kalp çarpıntısı ile baş etmeye yardımcı olabilir. Bu terapi, kaygıyı artıran düşünceleri ve inançları değiştirerek kaygının olumsuz etkisini azaltmayı hedefler. Örneğin, aşırı olumsuz sonuçlara odaklanmak yerine gerçekçi ve dengeleyici düşüncelerin geliştirilmesi teşvik edilir. Bu şekilde kaygının etkisi azaltılır.

Bilişsel davranışçı terapi (BDT) aynı zamanda kaygıya neden olan durumlarla başa çıkma becerilerinin geliştirilmesine de odaklanır ve kalp çarpıntısını kötüleştiren kaçınma davranışlarının azaltılmasına yardımcı olur.

Bu amaçla maruz bırakma terapisi (exposure therapy) kullanılabilir. Maruz bırakma terapisi kişinin korktuğu durumlara yavaş yavaş ve adım adım maruz kalmasını içerir. Bu sayede kaygıya neden olan durumlarla başa çıkma becerileri güçlenir.

2. Psikodinamik Terapi

Bilinçdışı çatışmaları ve duyguları keşfetmeye yönelik bir yaklaşımdır. Aynı zamanda geçmiş çocukluk deneyimlerinin şu anki psikolojik durum üzerindeki etkisini anlamaya çalışır.

Erken bağlanma ilişkileri, travma, kayıp gibi deneyimlerin kişinin benlik, güvenlik ve güven duygularını nasıl etkilediğini ve bunların kaygı ve kalp çarpıntısını nasıl tetikleyebileceğini araştırır.

Psikodinamik terapi, kişinin bilinçdışı düzeydeki çatışmaları ve geçmiş deneyimlerinin etkilerini anlamasına ve kaygıyla başa çıkmasına yardımcı olabilir. Bu terapi, kişinin daha derin bir içgörü kazanmasına ve sağlıklı bir şekilde duygusal iyilik haline ulaşmasına yardımcı olur.

Psikolojik Kalp Çarpıntısını Azaltmanın 5 Etkili Yolu

1. Stresi Azaltın.

Bu öneriyi kimi zaman çok kolay olmasa da sizi strese sokan nedenleri azaltmak ve stresle başa çıkmak için düzenli egzersiz yapmak, derin nefes egzersizleri yapmak, yoga, meditasyon veya başka formda gevşeme tekniklerini uygulamak stresin hayatımızdaki yıkıcı etkilerini hafifletir.

2. Küçük Öğünlerle Beslenin.

Aşırı yemek yeme ve mide asit reflüsü de kalp çarpıntısı gibi rahatsızlıklara neden olabilir. Bu nedenle daha sık ve daha küçük öğünler tüketmek, mide asidini dengelemenize yardımcı olacaktır.

3. Kafeini Sınırlayın.

Kafein, kalp çarpıntısı rahatsızlığını tetikleyebilir. Kafeini sınırlamak veya tamamen ortadan kaldırmak, kalp çarpıntısını yaşama sıklığınızı ve çarpıntıların şiddetini azaltabilir. Araştırmalar, günde 400 mg kafein tüketiminin kalp çarpıntısı semptomlarını arttırdığını göstermektedir.

4. Sigara Gibi Tetikleyicilerden Kaçının.

Sigara, alkol ve uyuşturucu kullanımı kalp çarpıntısı rahatsızlığına neden olabilir veya semptomları şiddetlendirebilir. Bu nedenle bu tetikleyicilerin kullanılmasından kaçınmak kalp çarpıntısı semptomlarını azaltabilir.

5. Uyku Kalitesi ve Hijyenine Özen Gösterin.

Uyku kalitesi, genel sağlık için çok önemlidir ve bu durum kalp çarpıntısı rahatsızlığı olanlar için de geçerlidir. Uyku eksikliği veya kalitesizliği stres ve kaygıyı artırabilir ve kalp çarpıntısı semptomlarının şiddetini artırabilir.

Düzenli bir uyku rutini oluşturmak, uykudan önce rahatlatıcı etkinlikler yapmak (kitap okumak veya yoga yapmak gibi), uykuyu destekleyici bir ortam oluşturmak, uygun bir yatak ve yastık seçmek uyku süresini ve kalitesini artırmada etkili olabilir.