Yutkunmakta Neden Zorlanırız? Psikolojik Yutkunma Zorluğunun Nedenleri, Belirtileri ve Çözümleri

Psikolojik Yutkunma Zorluğu Nedir?

Ortada herhangi bir fizyolojik sebep yokken kişinin yediklerinin boğazına takılacağı, yediklerini yutamayacağı gibi kaygılar içinde olmasına psikolojik yutkunma zorluğu denir. Toplumda sıkça kullanılan “Boğazım düğümlendi, kelimeler boğazıma dizildi.” gibi deyimler aslında psikolojik yutkunma zorluğuna işaret etmektedir¹.

Fizyolojik yutkunamama hastalığına disfaji (yutma güçlüğü) denmektedir. Fakat yutkunamama şikayeti ile doktora başvuran hastalar yutkunamadığını hissetse de kimi zaman fizyolojik değil, psikolojik bir sıkıntı ile karşı karşıyadır.

Zor ve kaygı uyandırıcı bir durum karşısında kişi yutkunamadığını hissedebileceği gibi bu durum ile daha sık da karşılaşabilir. Yani o an stresli bir durum içinde olunmasa bile yutkunma güçlüğü hissedilebilir, yemek yemekte ve hatta konuşmakta zorlanılabilir.

Kadınların erkeklere oranla daha sık psikolojik yutkunma zorluğu yaşadığı uzmanlarca gözlemlenmiştir. Yenilen yiyeceklerin yutulamamasından duyulan korku, bu durumu yaşayan kişiyi daha az yemek yemeye itmektedir. Bazı kişiler yutkunma güçlüğünün yanında bir şey yerken boğulacağı korkusu da yaşarlar ve ileri boyutlarda bu durum bir fobiye dönüşebilir.

Psikolojik Yutkunma Güçlüğünün İşaretleri

Psikolojik yutkunma güçlüğü ve disfaji (fizyolojik yutkunamama) birbirinden farklı belirtilere sahiptir. Disfaji; boğaz enfeksiyonu, soğuk algınlığı, boğazda oluşan enfeksiyonlar gibi fizyolojik rahatsızlıklardan kaynaklı olarak ortaya çıkarken psikolojik yutkunma zorluğu; kaygı, stres ve kişinin kendini ifade edemediğini hissetmesi durumlarında meydana gelebilir.

Psikolojik yutkunma güçlüğünü disfajiden ayıran bazı işaretler vardır². Eğer aşağıdakilere sahipseniz psikolojik yutkunma güçlüğü yaşıyor olabilirsiniz:

• Bazı yiyecekleri yemekten kaçınıyorsanız (özellikle katı gıdalardan)
• Yiyecekleri normalden çok daha fazla çiğniyorsanız
• Boğazınıza ya da yemek borunuza yemek yapışmış gibi hissediyorsanız
• Yemek yemekten kaçınmaktan kaynaklı kilo kaybınız varsa
• Bir sebep yokken boğulmaktan korktuğunuzu gözlemliyorsanız
• Kalp çarpıntısı, titreme, terlemeyi çok sık yaşıyorsanız
• Yutma ile ilgili çok panik yapıyorsanız
• Yemek yemeniz konusunda ısrar edildiğinde çok gergin ve sinirli bir ruh haline bürünüyorsanız
• Aşırı kaygı ve depresyon halinde iseniz
• Anksiyete kaynaklı sosyal çevrenizden uzaklaşıyorsanız (sosyal izolasyon)

Ancak yukarıda belirtilerden birine sahip olmanız psikolojik yutkunma güçlüğü yaşadığınızı göstermeyebilir. Eğer psikolojik yutkunma güçlüğü yaşadığınızı düşünüyorsanız bir uzmana danışmak yardıma hızlı bir şekilde ulaşmanızı kolaylaştıracaktır.

Yutamama Hissi Neden Olur?

Yutmama hissi hem fizyolojik hem de psikolojik olabilir. Fizyolojik yutamama hissi (disfaji) pek çok sebepten kaynaklanıyor olabilir ve tehlikeli sonuçlara yol açabilir. Bunun için alanında uzman bir hekime başvurmak oldukça önemlidir. Fakat yutamama hissi, endişelerin aksine fizyolojik değil psikolojik olabilir³.

Daha önce yaşanmış yutkunma ile ilgili bir problem veya boğulmak/boğulma hissi ile ilgili tecrübeler psikolojik yutkunma zorluğuna ve yutamama hissine sebep olabilir. Bir yiyeceği tüketirken onu yutmakta zorlanan veya boğulma tehlikesi geçiren kişiler tekrar o yiyeceği yemesi gerektiğinde yutamama hissine kapılabilirler.

Bu durumun en sık görülen örneği ilaçlardır. Bir ilacı yutarken zorlanan ve boğuluyormuş gibi hisseden kişiler aynı ilacı tekrar almaları gerektiğinde psikolojik yutkunma güçlüğü ile karşılaşabilirler.

Bazı durumlarda ise bir yiyecek yutkunma güçlüğüne sebep olabilir. Böyle bir durumda, kişi o yiyeceği yemekten kaçınmaya başlar ve onu tekrar yediğinde boğuluyormuş ve yutamıyormuş gibi hisseder.

Psikolojik yutkunma güçlüğü olan bazı kişiler yemekle aralarına mesafe koymaya başlar. Bu süreç kimileri için yavaş yavaş sert yiyeceklerden kaçınma ile başlayıp tamamen sıvı beslenmeye geçiş ile tamamlanabilir. Kimileri ise yutkunma güçlüğü yaşadıktan sonra aniden katı yiyeceklerden uzaklaşır.

Psikolojik Yutkunma Zorluğu Tehlikeli mi?

Sıklıkla sorulan sorulardan birisi de yutkunma güçlüğünün tehlikeli olup olmadığıdır. Psikolojik yutkunma güçlüğü, fizyolojik bir hastalığın belirtisi değildir. Fakat psikolojik yutkunma güçlüğü yaşadıktan sonra yemek yemekte zorlanma ve katı yiyeceklerden kaçınma söz konusu olabilir. Bu durumda ani kilo kaybı görülebilir ve tedavi edilmezse uzun vadede sağlıksız sonuçlar doğurabilir.

Ayrıca psikolojik yutkunma güçlüğü yaşayan kişiler kendilerini sosyal çevrelerinden soyutlama eğiliminde olabilirler. Sosyal çevrelerinden yemek yemeleri yönünde gelen uyarı ve baskılar psikolojik yutkunma güçlüğü yaşayan kişi için durumu daha zor hale getirebilir. Toplumdan uzaklaşmaya başlamaları, çeşitli psikolojik rahatsızlıklar geliştirmelerine sebep olabilir.

Hangi Psikolojik Sorunlar Yutkunma Güçlüğü Yapar?

Diğer psikolojik rahatsızlıklar yutkunma güçlüğüne sebep olur mu sorusu sıklıkla sorulan bir sorudur. Evet, bazı psikolojik sorunların belirtileri arasında yutkunma zorluğu vardır. Bu sorunlar ve psikolojik yutkunma güçlüğü aynı anda ve benzer sebepler dolayısıyla görülebilir.

Örneğin anksiyete bozukluğu, depresyon ve somatik bozukluk tanısı almış kişiler yutkunma güçlüğü çekiyor olabilir. Bu gibi durumlarda yutkunma güçlüğü ve psikolojik bozukluğun oluşmasına sebep olan etkenlerin aynı olduğu söylenebilir.

Yaşanan tekrarlı ve olumsuz durumlar karşısında kişinin kendini stresli hissetmesi, güvende hissedememesi, kendini iyi ifade edemediğini düşünmesinin etkisiyle yutkunamama, konuşamama, boğazın düğümlenmesi gibi olumsuz deneyimler ortaya çıkabilir. Bu hisler de genel anlamıyla psikolojik yutkunma zorluğu olarak adlandırılır.

Aynı olumsuz ve tekrarlayan durumlar, kişilerin psikolojik rahatsızlık geliştirmesine sebep olabilmektedir. Bu sebeple psikolojik bozukluk tanısına sahip olan birinin, her zaman ve mutlaka psikolojik yutkunma güçlüğü de yaşayacağını söyleyemeyiz.

Örneğin kaygı bozukluğu olan biri zor durumlarda kaldığında, stresli hissettiği zamanlarda yutkunma güçlüğü yaşarken bir diğer kişi aynı güçlüğü yaşamıyor olabilir.

Yutkunma Güçlüğü Nasıl Çözülür?

Diğer psikolojik güçlükler gibi psikolojik yutma güçlüğü de müdahale edilebilir bir problemdir. Psikolojik yutkunma zorluğunu yenmek için öncelikle psikolojik yutkunma güçlüğünün altında yatan sebepler tespit edilmelidir. Örneğin kendinizi iyi ifade edemediğiniz bir ortamda bulunmuş olmak gibi geçmişte yaşadığınız olumsuz deneyimler sebepler arasında yer alabilir.

Psikolojik yutkunma güçlüğü için başvurulabilecek bazı terapi ve psikolojik destek yöntemleri:⁴

• Bilişsel davranışçı terapi
• Bilişsel yeniden yapılandırma
• EMDR
• Psikoeğitim

Psikolojik duyarsızlaştırma gibi yöntemler hem psikolojik yutkunma güçlüğünde hem de yutkunma korkusu ve yutkunamama hissinde başvurulabilecek yöntemlerdir.

Psikolojik yutkunma güçlüğü çeken ve yutkunamayacağını düşünen kişilerin maruz bırakma yönteminden de faydalandıkları görülmüştür. Maruz bırakma terapisinde psikolog danışanını korktuğu şeye maruz bırakır.

Örneğin danışan psikolojik yutkunma güçlüğü çekiyor ve katı bir yiyecek tükettiğinde boğulacağından korkuyor. Fakat hastanın belirli bir yiyeceği yedikten sonra boğulma riski yoksa, örneğin boğazında şişkinlik yapacak bir alerji veya yutkunmaya engel olacak hiçbir rahatsızlık yoksa, psikolog güvenli bir ortamda danışanını korkusuna maruz bırakır.

Yani kontrollü bir şekilde yemekten korktuğu gıdayı yemesini sağlar ve danışan onu yedikten sonra boğulmadığını veya yutkunmakta zorlanmadığını fark eder ve süreç içerisinde sonuç alınmaya başlanır.

Bu uygulamalrın yalnızca alanında uzman psikologlar ve psikiyatrlar tarafından yapılması gerekmektedir. Bu alanda eğitimini tamamlamamış kişilerce yapılacak müdahaleler, olumsuz sonuçlar doğuracaktır. Psikolojik yutma güçlüğü yaşadığınızı düşünüyorsanız uzmanlara başvurmanızı öneririz.