"Burada Ne Görüyorsunuz?" Rorschach Testi Nedir, Nasıl Yapılır?

Rorschach Testi Nedir?

Rorschach mürekkep lekesi testi olarak da bilinen Rorschach testi, psikolog Hermann Rorschach tarafından ilk başlarda düşünce bozukluklarını ve şizofreniyi anlamaya yönelik tasarlanmıştır. Belirsiz mürekkep lekesi içeren on adet karttan oluşan psikolojik bir testtir. Günümüzde test, genellikle altta yatan, kişinin bilincinde olmayan düşünce bozukluğunu, duygusal işleyiş ve olayları algılama sürecini ölçmek ve psikiyatrik durumlar arasında ayrım yapmak için kullanılır¹.

Kısaca bilgi vermek gerekirse psikolojik testler, kişinin davranışının, kişiliğinin, bilişsel yeteneklerinin, duygusal işleyişinin ve diğer psikolojik yapılarının çeşitli yönlerini ölçmek için tasarlanmış araçlardır².

Psikolojik testler projektif ve objektif olmak üzere ikiye ayrılır. Objektif testler, standardize edilmiş ve yapılandırılmış sorulardan ve cevaplardan oluşurken projektif testler, kişinin belirsiz bir uyarana verdiği tepkileri, bilinçdışı düşüncelerini ve duygularını ortaya çıkarmak için tasarlanmıştır. Belirsiz ve tuhaf, yorumlamaya açık mürekkep lekelerinden oluştuğu için Rorschach testi de projektif bir testtir.

Rorschach Testi Nasıl ve Kimlere Uygulanabilir?

Rorschach testi genellikle eğitimli uzmanlar tarafından klinik ortamlarda uygulanır. Kendi kendine uygulanan bir test değildir ve yorumlanması özel bilgi ve uzmanlık gerektirir. Testi yapan uzman, bir diğer adıyla testör, kişiye bazıları siyah beyaz ve bazıları da renkli olan 10 adet mürekkep lekesini sırasıyla gösterir. Her bir kart test uygulanan kişiye gösterilerek bu resimlerin kendisine neleri çağrıştırdığını ve neleri hayal ettirdiğini söylemesini istenir.

Kartların herhangi doğru bir yönü yoktur. Bu nedenle yana doğru veya aşağı ya da yukarı tutulabilir. Kartların yönü kişinin istediği şekilde yorumlanabilir. Kişi, kartı dikkatlice inceler ve kartın neye benzediğini ve onda nasıl duygular uyandırdığını betimleyerek anlatır.

Testör, kişiye birtakım sorular sorarak kartı daha detaylı yorumlamasına yardımcı olur. Bazen kişiler karttaki şekli hiçbir şeye benzetemediklerini veya akıllarına hiçbir şey gelmediğini söyleyebilirler. Bu gibi durumlarda testör kişiyi cevap vermesi için motive edebilir. Bireyler benzettiği şeylerin saçma olduğunu düşünüp mantıksız cevap vermekten kaçınabilirler. Bunun için testi yapan uzmanın bireyi, cevabının mantıksızlığına rağmen kartı yorumlaması konusunda cesaretlendirmesi gerekebilir.

Testin ortalama süresi yarım saat ile bir buçuk saat aralığında olabilir. Kişinin söylediği her şey testör tarafından daha sonra değerlendirilmek üzere not alınır. Genellikle 7 yaşından itibaren uygulanabilir. Yalnızca 7 yaşından büyük çocuklara ve yetişkinlere değil bunun yanı sıra 70 yaşa kadar olan yaşlılara da uygulanabilmektedir³.

Rorschach Testi Neyi Ölçer?

Bu testin temel amacı bireyin kişiliğini, bilinçdışı veya bilinç düzeyindeki düşünce süreçlerini ve duygularını ortaya çıkarmasıdır. Rorschach testi klinik ve psikolojik ortamlarda çeşitli amaçlarla kullanılabilir. Son yıllarda kullanımı daha seçici hale gelmiş olsa da bazı uygulayıcılar Rorschach'ı kapsamlı bir psikolojik değerlendirmenin parçası olarak dahil etmenin değerli olduğunu düşünmektedir. Rorschach testinin kullanılabileceği çeşitli amaçlar şunlardır⁴:

• Kişilik Değerlendirmesi: Rorschach sıklıkla kişinin kendilik algısı, kişilerarası ilişkiler ve duygusal işleyişi de dahil olmak üzere kişilik yapısına dair iç görü elde etmek için kullanılır.
• Psikolojik Bozukluğun Tanısı: Klinisyenler Rorschach'ı, psikolojik bozuklukların varlığını değerlendirmek ve tanı koymak için ek bilgi edinmek amacıyla psikoterapi sürecinin bir parçası olarak kullanabilirler.
• Bilinçdışı Düşünce Süreçlerinin Keşfi: Test, kişinin belirsiz uyaranları nasıl algıladığı ve yorumladığı da dahil olmak üzere bilinçdışı düşünce süreçlerini araştırmak için tasarlanmıştır. Rorschach'ın savunucuları, testin bilinçdışı düşünceleri ortaya çıkararak bireyin iç dünyasına benzersiz bir bakış açısı sağlayabileceğini söylemektedir.
• Terapötik Değerlendirme: Bazı klinisyenler Rorschach testini değerlendirme sürecinin bir parçası olarak terapötik bağlamda kullanabilir. Testi yapmak, duygular, algılar ve altta yatan psikolojik sorunlar hakkındaki tartışmaları kolaylaştırmaya yardımcı olur.
• Psikoterapi Sürecinin Belirlenmesi: Rorschach testinden elde edilen bilgiler, özellikle bireyin psikolojik dinamiklerinin daha iyi anlaşılmasına ve bununla beraber psikoterapi sürecindeki yaklaşım planlarının geliştirilmesine katkıda bulunabilir.
• Araştırma: Psikoloji alanındaki araştırmacılar Rorschach testini kişiliği, bilişsel süreçleri veya duygusal işleyişi araştıran çalışmalarda kullanabilirler. Ancak araştırmalarda kullanımı, daha objektif ve standartlaştırılmış ölçümlerle karşılaştırıldığında azalmıştır.
• Adli Değerlendirme: Adli psikologlar, kişinin psikolojik durumunu yasal bağlamlarda anlamak için Rorschach'ı adli değerlendirmelerin bir parçası olarak kullanabilirler.

Rorschach testinin bağımsız bir değerlendirme aracı olmadığını ve kullanımının klinik görüşmeleri, diğer psikolojik testleri ve ilgili arka plan bilgilerini içeren kapsamlı bir değerlendirmenin parçası olması gerektiğini unutmamak önemlidir.

Rorschach Testi Kartlarını Yorumlarken Nelere Bakılır?

Rorschach testi on adet mürekkep lekesi içeren karttan oluşur ve her bir kart kişiye ayrı ayrı sunulur. Kartların beşi siyah beyaz, iki kart siyah ve kırmızı ve son üç kart pastel renklerdedir. Kartların kendi içinde bir simetrisi vardır⁵.

Testi uygulayan uzman genellikle bireyin yanıtlarını kaydeder ve açıklama için takip soruları sorabilir. Rorschach mürekkep lekeleriyle ilgili bazı genel yanıt türleri şunlardır:

• Form Yanıtları: Mürekkep lekesindeki hayvanlar, nesneler veya insanlar gibi belirli şekiller veya figürler tanımlanır.
• Hareket Yanıtları: Mürekkep lekesinde algılanan herhangi bir hareket veya aktivite söylenir.
• Renk Yanıtları: Mürekkep lekesindeki renklerden ve gölgelerden bahsedilir.
• Özet Yanıtlar: Belirli görseller yerine daha soyut veya kavramsal yorumlar istenir. Kişinin görseli daha detaylı anlatması istenebilir.
• Bütün ve Ayrıntı Yanıtları: Bazı kişiler mürekkep lekesinin tamamına odaklanırken, diğerleri görüntüdeki belirli ayrıntılara odaklanabilir.

Kartların yanıtları incelenirken bazı ortak temalar ve yorumlar dikkate alınır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• İnsan Figürleri: Yüzler, vücutlar veya çeşitli faaliyetlerde bulunan kişiler gibi insan figürlerini içeren yanıtlardır.
• Hayvanlar: Mürekkep lekesinde hayvanlar veya yaratıklar tanımlanır.
• Doğa Manzaraları: Mürekkep lekesini manzaralar veya su kütleleri gibi doğadan sahneler olarak yorumlanabilir.
• Soyut veya Sembolik Yanıtlar: Altta yatan psikolojik süreçleri yansıtabilecek daha soyut veya sembolik yorumlardır.

Yanıtların yorumlanmasının yalnızca görülenin içeriğine dayanmadığını, aynı zamanda kişinin düşünce süreçlerinin, duygusal tepkilerinin ve algısal tarzının analizini de içerdiğini belirtmek önemlidir. Ek olarak, yorumlar genellikle değerlendirmenin spesifik bağlamına ve değerlendirilen kişinin psikolojik geçmişi göz önünde bulundurularak yapılabilir.

Rorschach Testi Nasıl Değerlendirilir?

Rorschach testinin yorumlanması özel bir eğitim gerektirir ve genellikle lisanslı psikologlar veya psikiyatristler tarafından yürütülür. Testin yorumu özneldir ve uygulayıcılar tarafından kullanılan farklı puanlama sistemleri ve yaklaşımları vardır. Uzmanlar, kişilerin kartlara vermiş oldukları cevapları tek tek analiz ederek bireyin zihinsel ve duygusal durumu hakkında sonuçlara varırlar⁶.

Uzmanlar test sonunda, katılımcıların lekeleri nasıl betimlediklerini, bir kart için geçen ortalama cevaplama süresini, şekil, figür, hayvan gibi hangi nesnelerden sıklıkla bahsedildiğini, yorumların ne kadar detaylı olduğunu ve son olarak cevapların özgünlüğünü veya sıradanlığını kodlayarak testi yorumlarlar.

Örneğin, kişinin yanıtlarının tekdüzeliği veya yaratıcılığı, bahsettiği temalar ve kartları anlatırken gösterdiği hareket ve tavırlar tek tek kodlanması gereken unsurlardır. Kişiye yorumladığı figürler veya olaylar sorulup neden bunlara benzettiği detaylandırılabilir. Bunların yanı sıra kişinin testle ve kartlarla ne kadar ilgili olduğu da klinisyenler için ipucu niteliğindedir.

Testin kullanımı bireyin yaşı, kültürel geçmişi ve klinik ihtiyaçları dikkatle değerlendirilerek yapılmalıdır. Testi uygulamadan önce kişi ile bir ön görüşme yapmak, kişisel bilgileri ve kısaca hayat öyküsünü almak testin yorumunu yaparken fayda sağlayabilir. Ayrıca testin uygulanmasında ve yorumlanmasında etik yönergelere ve standartlara uyulmalıdır. Bunun yanı sıra kültürel farklılıklar da dikkate alınmalıdır.

Rorschach Testinin Geçerlilik ve Güvenilirliği

Rorschach testi, psikoloji alanında bazı tartışmalara yol açmıştır. Bazı uygulayıcılar bunu kişilerle ilgili içgörü elde etmek açısından değerli bulurken, diğerleri standartlaştırılmış puanlama ve güvenilirlik eksikliği nedeniyle eleştirmektedir.

Testin yanıtlarının kodlanması ve puanlanması subjektif olabilir, çünkü sıklıkla testörün niteliksel yargılarını içerir. Farklı testörler aynı yanıtları farklı şekillerde yorumlayabilir ve bu da puanlamada değişkenliğe yol açabilir. Kodlama ve yorumlama kısmı standardize olmadığı için de testin sonuçları testi yapan kişiye göre değişiklik gösterebilir.

Rorschach testi, diğer birçok psikolojik testte bulunan standardizasyon düzeyinden yoksundur. Puanlama sistemleri geliştirmek için çaba sarf edilmiş olsa da test için hala net bir puanlama protokolü geliştirilememiştir. Bu nedenle yanıt yelpazesinin genişliği testi yorumlama açısından zorluk yaratabilir.

Ayrıca, testin uygulanma biçiminde de farklılıklar olabilir. Testi uygulayan kişinin tavrı, ses tonu, mimikleri ve hareketleri ve test edilen kişiyle etkileşimi gibi faktörler yanıtları etkileyebilir.

Bu kaygılara rağmen bazı klinisyenler, kapsamlı bir psikolojik değerlendirmenin parçası olarak Rorschach testinin kullanımını önemli bulmaktadır. Testin savunucuları, eğitimli ve deneyimli profesyoneller tarafından kullanıldığında, testin kişinin düşünce süreçleri ve duyguları hakkında benzersiz bilgiler sağlayabileceğini söylemektedirler.

Her ne kadar geçerlilik ve güvenilirlik açısından bazı eksiklikleri olsa da testin cevapları sınırlandırılmadığı için kişi tamamen kendi duygu ve düşüncelerini yansıtabilmektedir. Bu da klinisyen için kişi ile ilgili daha fazla bilgi sağlamaktadır.

Rorschach testinin olumlu yönleri şu şekilde sıralanabilir⁷:

1. Kişi hakkında kapsamlı bir anlayış sağlar.

Rorschach, klinisyenlere kişinin düşüncelerinin, duygularının ve algılarının derinliğini keşfetme fırsatı sunarak çok çeşitli yanıtları ortaya çıkarmak üzere tasarlanmıştır. Mürekkep lekelerinin tuhaf ve her türlü yoruma açık oluşu, kapsamlı bir anlayış kazanmak için değerli olabilir.

2. Kişinin bilinç dışı düşüncelerini ortaya çıkarır.

Rorschach'ın savunucuları, testin bilinç dışı süreçlerden yararlanabileceğini ve bireyin kişiliğinin diğer yöntemlerle kolayca erişilemeyecek yönlerini ortaya çıkarabileceğini savunmaktadır. Kişi tamamen belirsiz görseller üzerine serbest çağrışım yaparak aklına gelen ilk düşünceyi söyler ve bu da onun bilinç dışı düşüncelerinin yüzeye çıkmasına yardımcı olur.

3. Psikoterapi süreci için fayda sağlar..

Bazı klinisyenler Rorschach testini klinik ortamlarda, özellikle psikoterapide yararlı bulmaktadır. Terapötik araştırma için bir araç olarak ve altta yatan psikolojik sorunlar hakkındaki tartışmaları kolaylaştırmak için kullanılabilir. Kişinin teste verdiği yanıtlar seanslar için bir konuşma konusu olabilir ve kişi ile ilgili başka bilgiler verebilir.

Ayrıca belirli terapötik bağlamlarda mürekkep lekelerini tartışma ve yorumlama süreci, klinisyen ile danışan arasında güçlü bir terapötik ittifakın kurulmasına katkıda bulunabilir. Kişi aklına geleni filtresiz bir şekilde söylediği için klinisyenin kendisini yargılamadığından emin olmak ister. Bu da aralarındaki güven ilişkisini pekiştiren bir noktadır.

4. Danışan için niteliksel olarak zengin veriler üretir ve tamamlayıcı bir araç olarak kullanılabilir.

Rorschach yanıtlarının niteliksel doğası, sayısal puanların ötesine geçen zengin veriler sağlayabilir. Klinisyenler, danışanları hakkında daha ayrıntılı bir anlayış kazanmak için yanıtların içeriğini, tarzını ve nüanslarını analiz edebilir.

Rorschach testi tek başına bir değerlendirme aracı olarak kullanılmamalıdır ancak diğer standart testler, klinik görüşmeler ve gözlemsel verilerle birlikte kullanıldığında tamamlayıcı bilgiler sağlayabilir.

Rorschach testinin olumlu yönlerinin genellikle eğitimli profesyoneller tarafından uygun şekilde uygulanmasına ve yorumlanmasına bağlı olduğunu bilmek önemlidir. Etik hususlar, kültürel duyarlılık ve testin sınırlamalarına ilişkin farkındalık, testin sorumlu kullanımı açısından çok önemlidir. Potansiyel faydalarına rağmen Rorschach testi, bir psikoloğun araç setindeki araçlardan yalnızca biridir ve kullanımı, psikolojik değerlendirmeye ilişkin daha geniş bir anlayışla desteklenmelidir.