Daha iyi hissetmeye bugün başlayın
Siz de 850 bin mutlu danışanımız gibi hayatınızın kontrolünü elinize alın.
Başlayın
Sanat Terapisi Nedir?
Sanat terapisi, bir uzman psikolog eşliğinde aktif sanat üretimi ve yaratıcı süreçlerin ele alındığı, kişinin duygu ve düşüncelerini sanatın farklı yolları ile açığa çıkarıp kendisini ifade etme alanı bulduğu bütüncül bir terapi yöntemidir1.
Sanat terapisinde yalnızca sözlü ifadeden farklı olarak duyusal, algısal, kinestetik ve sembolik yollarla dilin sınırlarını aşmaya yardımcı olacak kanallardan faydalanılır. Görsel ve sembolik ifade, deneyimlerin dile getirilmesine yardımcı olur.
Sanat terapisinde kişinin bireysel, aile, toplum ve iş yaşantısını daha verimli ve sağlıklı bir hale getirmek için sanatın yaratıcılığı kullanılır ve uygulamalı psikolojik teoriler ve teröpatik ilişki ön plandadır1, 2. Terapist ve danışanın aktif bir rol aldığı bu terapi yönteminde danışanın iyi olma hali için iş birliğine dayalı bir ilişki kurulur.
Sanat terapisinde danışan yeni deneyimler ve farklı kültürel uygulamalar ile karşılaşabilir. Bu terapide yaratıcı sonuçlar ortaya çıkarken farklı sanat yaklaşımları tanınır ve sanatın kişide bıraktığı etki anlamlandırılmaya çalışılır.
Çizim, boyama, kolaj ve heykel gibi sanatın çeşitli dalları ile bireyin kendini ifade etmesi beklenir. Danışanlar yaptıkları aktiviteler ve ortaya koydukları ürünler ile duygusal, düşünsel ve psikolojik durumlarını açığa çıkarırlar.
Sanat Terapisi Nasıl Uygulanır?
Sanat terapisi alanında uzmanlaşmak isteyen veya sanat terapisi almayı düşünen kişilerin zihninde sanat terapisinde ne yapılır sorusu bir merak konusudur. Sanat terapisinde bütünleyici yöntemler kullanılır. Zihin beden ve ruhun bir bütün haline gelmesiyle sanatsal bir ürün ortaya çıkması hedeflenmektedir.
Sanat terapisinde danışan kendini sadece sözleriyle ifade etmez aynı zamanda ortaya çıkardığı resim, heykel, kolajlar gibi ürünlerle de iç dünyasını yansıtır. Kinetik, duyusal algısal ve sembolik yöntemler bir araya gelerek sözlerin ifade edebileceğinden çok daha fazlasını ortaya koyar.
Sanat terapisi kelimelerin kısıtlayıcılığı engelini kaldırır. Kimi zaman sözlerle ifade etmekte zorlanacağımız veya kelimelere dökmek istemediğimiz anılar, duygular, düşünceler sanat terapisi sayesinde sözsüz olarak ifade edilebilir. Görsel ve sembolik yansıtmalar geçmişte yaşananlara, düşüncelere ses verir ve bu deneyimlerin gün yüzüne çıkmasına aracı olur.
Sanat terapisi bireysel terapi ya da grup terapisi şeklinde gerçekleşebilir. Hangisinin daha uygun olduğuna terapist ve danışan ortak karar verir.
Sanat terapisi düzenli ve temiz bir terapi odasında çeşitli birçok materyal yardımıyla uygulanır. Danışan ortaya koymak istediği üründe tamamen özgür bırakılır; terapist danışanın yapmakta olduğu veya yapmak istediği sanat işlerine (boyama, kolaj, resim çizme, vb.) müdahil olmaz.
Terapist genellikle yaratım sürecinde danışanı dışarıdan izler. Kimi zaman üretim süreci sırasında, çoğu zaman ise eser ortaya çıktıktan sonra belli sorular sorabilir. Bu sorular arasında şunlar yer alabilir:
- Bu eseri yaratmanın kolay ve zor yanları nelerdi?
- Eser üzerinde çalışırken hangi düşüncelere kapıldınız?
- Bu eser sizi belli anılara götürdü mü?
- Eseri tamamlarken neler hissettiniz?
Sanat Terapisi Teknikleri Nelerdir?
Sanat terapisi kişinin kendi kendisine evinde boyama ve resim yapmasından çok daha fazlasıdır. Hobi aktiviteleri ile profesyoneller tarafından uygulanan sanat terapisi amaç ve bağlam bakımından birbirinden farklıdır.
Kişinin kendisine zaman ayırdığı ve keyif aldığı hobilerinin olmasının olumlu etkileri elbette bulunmaktadır. Fakat sanat terapisinde amaç duyguların ve düşüncelerin dışa vurulup profesyonelce yorumlanmasıdır. Bu süreç sonunda kişinin mental sağlık sorunlarının azalması ve iyi oluş halinin artması beklenmektedir.
Sanat terapisinde kullanılan teknikler arasında şunlar yer almaktadır:
- Kolaj
- Boyama
- Karalama
- Çizim
- Parmak boyama
- Fotoğrafçılık
- Heykelcilik
- Kil ile çalışma/oynama
Sanat terapisti danışanından bu teknikleri belli yönergeler vererek kullanmasını talep edebilir, teknikleri her bir danışana farklı şekillerde uyarlayabilir. Örneğin, bir danışanından kil yardımıyla aile üyelerini yapmasını, bir diğerinden fotoğraflar aracılığıyla bir hikaye anlatmasını isteyebilir.
Sanat terapisinde danışanın yaptıkları üzerinden duygularını anlaması ve analiz etmesi sağlanır. Kendi sanatını keşfederken şemaları, çatışmaları ve kendisini etkileyen düşünceler, davranışlar ve duygular ile yüzleşmesi ve psikolojik olarak daha iyi ve olgun hale gelmesi beklenir.
Sulu Boya Tekniği
Sulu boya tekniği meditasyon pratiği olarak bilinçli farkındalık kazandırmak amacıyla kullanılabilir. Renklerin birbirini harmanlanması ve suyun akışkanlığı danışanın sakinleştirici ve kabullenici bir deneyim yaşamasına olanak sağlayabilir.
Sanat Günlüğü
Sanat günlüğü tutmak sadece terapi odasında sınırlı kalmayan, terapi odasından taşan ve terapinin olumlu etkilerini günlük hayata taşıyan bir yöntemdir. Danışan duygu, düşünce ve hayallerini yazıyla, çizim ve boyame ile her fırsat bulduğunda defterine işler ve bu defterdeki ürünler terapi sırasında terapist ile birlikte yorumlanır.
Kolay Yapma
Kolaj yapmak, bir makas ile birkaç dergiden veya internetten alınmış çeşitli görselleri ve bir yapıştırıcıyı temin etmek kadar kolay görünse de ortaya çıkan ürünü yorumlamak sanat terapisinde gerçekleşebilir. Bu yöntem ile danışanın duyguları ve hayalleri açığa çıkar, birey geliştirmek istediği yönlerini terapist ile ürün üzerine konuşarak fark eder.
Sanat Terapisi Kimlere Uygulanır?
Sanat terapisi birçok psikolojik rahatsızlık üzerinde direkt veya diğer terapi teknikleri ile birlikte kullanılabilir. Örneğin Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) uygulayan bir psikolog terapi sürecine sanat terapisini dahil edebilir4.
Sanat terapisinden faydalanılabilecek bazı psikolojik problemler ve durumlar aşağıda verilmiştir:
- Dönemsel (ergenlik gibi) sorunlar
- Kaygı
- Depresyon
- Yeme bozuklukları
- Duygusal zorluklar
- Ailevi ve ilişkisel problemler
- Diğer sağlık problemleri ile ilgili psikolojik sorunlar (Örneğin bir hastalıktan dolayı ortaya çıkan kaygı)
- Travma sonrası stres bozukluğu
- Psiko-sosyal problemler
- Stres
- Madde bağımlılığı
Sanat terapisine sadece psikolojik bir rahatsızlık ile mücadele eden kişiler başvurmaz. Bunun yanında günlük hayatta ve ilişkilerinde kendini daha iyi ifade etmek isteyen, duygularının daha çok farkında olmak ve onları daha iyi yansıtabilmek isteyen herkes sanat terapisine başvurup faydalanabilir4, 5.
Sanat terapisine başlamak için sanatın herhangi bir dalında uzman olmanız veya sanatçı olmanız gerekmez. Her ne kadar terapide sanatın çeşitli dallarından faydalanılsa da terapinin amacı sanat derslerinden ve atölyelerden farklıdır.
Sanat terapisine her yaştan danışan katılabilir; sanat terapisi çocuklara da uygulanabilir. Çocuklarla yapılan sanat terapisinde terapist çocuğun yaşı ve günlük hayatı ve okul yaşantısı ile ilgili bilgi alır. Çocuğu daha önce tanışmadığı sanat malzemeleri ile tanıştırmak ve bunları kullanması için cesaretlendirmek iyi bir başlangıç olacaktır6.
Çocuklarla yapılan sanat terapisinde terapinin gerçekleşeceği ortam çocuğa oyun ya da etkinlik alanı olarak tanıtılabilir. Burada amaç çocuğu kandırmak değildir aksine çocuğun bir psikoloğa gittiğini bilmesi uyum sürecini hızlandırabilir.
Sanat Terapisinin Faydaları
Sanat terapisi alan danışanın süreç sonunda ilişkilerinde ve toplumda kendini daha rahat ifade edebilir, yaşadıklarını daha rahat anlamlandırıp aktarabilir hale gelmesi hedeflenir.
Sanat terapisi aşağıdaki durumlara yardımcı olur3:
- Bilişsel ve duyusal motor becerilerinin gelişmesine
- Kişinin anda kalmasına yardımcı olarak duygusal tepkilerini daha iyi anlamasına
- Duygularını daha iyi yönetebilmesine ve ifade edebilmesine
- Bireysel farkındalığı artırarak kişinin kendini keşfetmesine
- Kişinin baş etme kaynaklarını güçlendirmesine ve öz güveninin artmasına
- Kişinin içindeki yaratıcı yönün açığa çıkmasına ve içgörü kazanmasına
- Sosyal becerilerin gelişmesine
- Stresle daha iyi baş etmeye
Nasıl Sanat Terapisti Olunur?
Sanat terapisinde uzmanlaşmak için terapist adayının aynı zamanda bir sanatçı olmasına gerek yoktur. Fakat sanat terapisi uygulamaları; yaratıcı süreç, insan gelişimi ve psikolojisi, danışmanlık teorileri ve metodlarının yanı sıra çizim, resim, heykel gibi görsel formlar hakkında da bilgi sahibi olmayı gerektirir.
Sanat terapistleri bir psikolojik terapiyi yürütebilecek yetkinlikte olmalıdır. Bu nedenle geçerli enstitüler tarafından verilen sanat terapisi eğitimleri psikoloji ve psikolojik danışmanlık ve rehberlik lisans mezunlarına açıktır. Bunun yanı sıra tıpta psikiyatri uzmanlığı olan kişiler de sanat terapisi eğitimi alarak sanat terapisi verebilirler.
Sanat terapisti olmak için terapi eğitimlerinin alınması ve süpervizyon sürecinin başlatılması gerekir. Alan hakkındaki bilgi eksikliği nedeniyle bazı atölyeler sanat terapisi adı altında pazarlanmakta veya yetişkin boyama kitapları gibi ürünler “sanatla terapi” şeklinde satılmakta. Fakat sanat terapisi yalnızca gerekli eğitimi ve sertifikayı almış kişilerce verilebilir. Kişinin sanatla uğraşıyor olması sanat terapisi verebileceği anlamına gelmez.
Kaynakça
- Van Lith T. Art therapy in mental health: A systematic review of approaches and practices. The Arts in Psychotherapy. 2016;47:9-22. doi:10.1016/j.aip.2015.09.003
- Assosciation of art therapy. (2017) definition of profession. From https://arttherapy.org/about-art-therapy/
- Schouten KA, de Niet GJ, Knipscheer JW, Kleber RJ, Hutschemaekers GJM. The effectiveness of art therapy in the treatment of traumatized adults. Trauma, Violence, & Abuse. 2014;16(2):220-228. doi:10.1177/1524838014555032
- Kaimal G, Ray K, Muniz J. Reduction of cortisol levels and participants’ responses following art making. Art Therapy. 2016;33(2):74-80. doi:10.1080/07421656.2016.1166832
- Gussak DE, Rosal ML, eds. The Wiley Handbook of Art Therapy. 1st ed. John Wiley & Sons, Ltd; 2015. doi:10.1002/9781118306543
- Epp, K. M. Outcome-Based Evaluation of a Social Skills Program Using Art Therapy and Group Therapy for Children on the Autism Spectrum. Children &Schools. 30(1), 2008. p.27-36.
