Tırnak Yeme Hastalığı (Onikofaji) Nedir? Nedenleri ve Çözümleri

Tırnak Yeme Hastalığı (Onikofaji) Nedir?

Tırnak yeme davranışı, kişilerin yaşamlarını olumsuz yönde etkileyen bir problemdir. Genellikle çocuklarda ve genç yetişkinlerde görülen bu kronik durum yaşamın ilerleyen aşamalarında da devam edebilir. Tıpta onikofaji olarak da isimlendirilen tırnak yeme hastalığı kişinin bir veya daha fazla parmağını ağza götürerek tırnaklarını koparması ve yemesi şeklinde gerçekleşir.

Onikofaji kelimesinin kökeni Yunancada tırnak anlamına gelen “onycho” ve yemek veya tüketmek anlamlarına gelen “phagia” kelimelerine dayanıyor. Bu durumu, biriken gerginlik ve tırnakları koparmanın sonucunda gelen rahatlama veya haz olarak açıklamak da mümkündür.

Araştırmalar, yaklaşık 5 insandan 1'inin tırnak eti koparma alışkanlığı olduğunu söylüyor. Çocuklara bakıldığında ise yaklaşık 3 çocuktan birinde bu alışkanlığın görüldüğü belirtiliyor. Bu davranışa sahip kişilerin bir kısmı alışkanlığının bilincinde olabiliyor. Öte yandan, bazı insanlar spesifik durumlar veya tetikleyiciler ile karşılaştıkları zaman tırnaklarını yeme eğilimi gösteriyor.

Her ne kadar toplum tarafından çözümü oldukça kolay bir mesele olarak görülse de tırnak yeme alışkanlığı; genellikle stres, kaygı veya sıkıntı gibi duygusal faktörlerden kaynaklanır ve bazı insanlar için otomatik bir davranış haline gelebilir. Birçok kişide geç ergenlik veya erken erişkinlik döneminde tamamen son bulabilir.

Tırnaklarını koparan kişiler aşağıdaki gibi farklı şekillerde sınıflandırılıyor:

• Farkında olmadan tırnaklarını yiyen veya koparan kişiler
• Kaygıyı kontrol etmek için tırnak yiyenler
• Dikkat çekmek isteyen tırnak yiyenler
• Öfkesini tırnaklarını koparıp kendisine zarar vererek kontrol edenler
• Obsesif-kompulsif bozukluk spektrumunun bir parçası olarak tırnak yeme
• Patolojik ve patolojik olmayan tırnak yeme

Tırnak Yeme Hastalığı Hangi Yaşta Başlar?

Tırnak yeme hastalığı genellikle çocukluk döneminde, 3 veya 4 yaşlarından sonra başlar. Özellikle uzun süre biberonla beslenen veya emzik kullanan çocuklar daha riskli bir grupta yer alır⁴. Parmak veya emzik emmek gibi aktiviteler bebeklerin sakinleşmesine yardımcı olur. Bu nedenle, çocukluk döneminde tırnak koparmak da bebeklik dönemindeki emzik ile benzer bir işleve sahip olabilir.

Tırnak yeme davranışı çocuklukta hiç görülmeyip yetişkinlikte de başlayabiliir. Yoğun strese maruz kalan yetişkinler, mesela üniversite öğrencileri, bu davranışa daha yatkın olur⁵. Ayrıca mükemmeliyetçi kişilik özellikleri de yatkınlığı artırabilir.

Tırnak Yeme Hastalığı Belirtileri

DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı tırnak yemeyi “vücut odaklı tekrarlayıcı davranış bozukluğu” olarak Obsesif Kompülsif Bozukluk (OKB) başlığının altında konumlandırıyor. Saç çekme (trikotilomani) veya cilt yolma (eksorasyon bozukluğu) tırnak yeme ile birlikte seyredebilir. Tırnaklarını kronik olarak yiyen insanlar, bu dürtülerin yanı sıra şunları deneyimleyebilir:

• Tırnaklarını ısırma öncesinde huzursuzluk veya gerginlik hissi
• Tırnaklarını ısırma sonrasında rahatlama ve zevk hissi
• Fiziksel hasara neden olan tırnak ve cilt hasarı ile ilişkili olarak utanç, mahcubiyet, anksiyete veya suçluluk hissi
• Tırnak yemeyi durdurmaya yönelik başarısız girişimler
• Başkalarının tırnaklarını görmesinden veya tırnaklarından iğrenmesinden korkma
• Kasıtlı sosyal geri çekilme ya da diğerlerinin kişiyi davranışı nedeniyle utandırması veya onunla alay etmesi sonucu karmaşıklaşmış aile ve sosyal ilişkiler
• Parmak, tırnak ve tırnak etlerinde doku hasarı
• Ağız yaralanmaları, diş problemleri, apseler, enfeksiyonlar

Tırnak Yeme Hastalığının Nedenleri

Tırnak yeme davranışı psikolojik mi? Tırnak yemek kendi başına oldukça yaygın bir davranış olabilir. Bu davranışın normal veya bir problem olarak değerlendirilmesi davranışın altında yatan sebeplere bağlıdır. Kişilerin tırnak yemelerinin altında yatan sebep kesin bir şekilde söylenemese de bu davranışı tetikleyen bazı faktörler birkaç başlık altında toplanabilir.

Genetik

Bazı araştırmalar, tırnak yeme hastalığının genetik bir aktarımı olduğunu söylüyor. Örneğin, bu hastalığa sahip kişilerin yaklaşık %30’undan fazlasının ailesinde aynı problemden muzdarip birinin olduğu bulunuyor¹.

Eğer bu aile üyesi kişinin ebeveyni ise bu oran yaklaşık %75’e kadar çıkıyor². İkizlerle yapılan çalışmalarda ikisinin de tırnaklarını yiyor olması tek yumurta ikizlerinde çift yumurta ikizlerine kıyasla daha yaygın görülüyor.

Başa Çıkılamayan Duygular

Tırnak yeme alışkanlığı genellikle kaygı ile ilişkilendiriliyor. Bu davranışa sahip kişilerin yaklaşık %25’i Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) veya kaygı bozukluğu tanılarının kriterlerini de karşılıyor.

Tırnak yemenin sıkça görüldüğü başka bir duygu ise hayal kırıklığı. Ayrıca saldırgan veya kavgacı aile ortamlarında dışa vurulamayan öfke bu şekilde bedenselleştirilebiliyor⁷.

Sıkılmak veya Bunalmak

Onikofaji stres, sıkılmak veya hareketsizlikten kaynaklanabiliyor. Bazı kişiler için tırnaklarını koparmak kitap okurken veya markette sıra beklerken yapılan bir davranış da olabiliyor.

Farklı Psikiyatrik Sorunlar

Tırnak yeme aşağıdaki psikiyatrik problemlerle de ilişkili olabiliyor:

• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
• Karşıt Gelme Bozukluğu
• Ayrılık Kaygısı
• Enürezis (idrar kaçırma)
• Tik bozukluğu
• OKB

Çocuklarda Tırnak Yeme Davranışına Nasıl Müdahale Edilebilir?

Tırnak yeme davranışı gerekli müdahalelerin uygulanması durumunda çocukluk döneminde çözümlenebilir. Çocukları bu davranışlarından dolayı utandırmak veya ayıplamak halihazırda olumsuz duygularla başa çıkmak için kullanmakta oldukları bir davranışı tetikleyebilir.

Çocuklar bu süreçte ellerini göstermekten çekinebilir ve utanabilir. Ailelere çocukları ellerini kullanmaya, hatta meşgul tutmaya yöneltmesi tavsiye edilir.

Okulda Müdahale

2014-2015 akademik yılında Türkiye’de sağlık kuruluşlarındaki ve okul revirlerindeki hemşirelerle çocuklarda tırnak eti koparma alışkanlığını azaltmak üzerine bir proje geliştiriliyor. Yaklaşık 300 öğrenciye uygulanan 6 haftalık müdahale programı sonucunda tırnak eti koparma davranışlarında gözle görülür bir azalma oluyor⁸.

2011 yılında yapılan benzer bir çalışmada ise ailelere ve çocuklara bu konuda otuz beşer dakikalık bir eğitim veriliyor. Bireysel, grup içinde ve aile sistemlerinde desteklenmesi sonucunda çocukların semptomlarında azalma görülüyor⁹.

Çocuk Kitapları

Çocuklara yönelik kitaplarda işlenen konulardan biri de tırnak yeme hastalığı. Uzman psikolog, doktor veya çocuk gelişimciler tarafından hazırlanan bu kitaplar çocuklara bu konudaki bilgiyi onların anlayacağı bir dilde, onları utandırmadan sunabiliyor.

Tırnak Yeme Alışkanlığı Nasıl Bırakılır?

Tırnak yeme alışkanlığı stres ve endişe gibi duygusal faktörlerle ilgili olabilir. Bu sebeple tırnak yemeyi bırakmak için öncelikle tetikleyicileri belirlemek önemlidir. Ancak “Tırnak yemeyi bırakmak için ne yapmalıyım?” sorusuna cevap olabilecek, tırnak yemeyi bırakmak için deneyebileceğiniz birkaç alışkanlık değişikliği de bulunuyor. Bunlardan bazılarını aşağıdaki şekilde listeleyebiliriz:

• Tırnakları kısa kesmek
• Maniküre gitmek
• Elleri meşgul tutmak
• Acı oje kullanmak
• Stres ve kaygıyı yönetmeye çalışmak

Tırnak Yeme Davranışının Çözümü

Tırnak yemeyi bırakmak için başvurulan çeşitli psikolojik yöntemler bulunuyor. Bu noktada bir uzman desteği almak oldukça değerli olabiliyor. Yoğun kaygıya sahip bir kişinin psikoterapi desteğinin yanı sıra bir psikiyatri hekiminin yönlendirmesiyle ilaç tedavisi görmesi de gerekli olabilir.

1. Tetikleyicileri Anlamak

Tekrarlanan tırnak koparma davranışının altında herkes için farklı sebepler olabilir. Dolayısıyla kişinin bu davranışa kimlerin yanında ve ne zaman yöneldiği oldukça bilgilendirici bir veri sağlayabilir. Davranışın hangi durumlarda görüldüğü anlaşıldığında yerine daha sağlıklı bir baş etme yöntemi koyulabilir.

2. Alternatif Bulmak

Stresle başa çıkmak için alternatif yollar bulmak tırnak yeme sıklığını azaltıyor, hatta hastalığı atlatmaya yardımcı oluyor. Seçilen bu yolların stresi tetiklemeyecek olması da oldukça önemli. Rahatlamaya yardımcı olabilecek aktiviteler kişiden kişiye değişebiliyor. Sıklıkla önerilen aktiviteler arasında şunlar yer alıyor:

• Yoga yapmak
• Meditasyon yapmak
• Nefes egzersizleri
• Yürüyüşe çıkmak
• Bir şeyler okumak
• Bir şeyler izlemek
• Bir arkadaş, aile üyesi veya partner ile sohbet etmek

3. Tırnak Bakımı

Kurumuş veya çatlamış tırnaklar, kurumuş tırnak etleri ve “şeytan tırnağı” olarak adlandırılan kütiküller tırnak koparmayı artırıyor. Bu nedenle, tırnakları nemli tutmak pürüz hissini azaltarak tırnak eti koparmanın de önüne geçebiliyor.

Bazı kişiler için ise tırnaklarıyla nemlendirmek, törpülemek veya manikür yapmak üzerinden ilişki kurmak tırnaklarını yeme ve koparma eğilimlerini dizginlemelerine yardımcı oluyor.

4. Engelleyici Ürünler Kullanmak

Tırnaklara ulaşmayı, koparmayı, yemeyi zorlaştıran veya alınan hazzı düşüren bazı ürünler bulunuyor. Tırnak koparmayı engelleyecek ürünleri kullanmak zaman içinde elin ağıza gitmesi alışkanlığının önüne geçebilir.

Örneğin, manikürde kullanılan bir yöntem acı oje kullanmak olabiliyor. Acı oje tadı sebebiyle kişinin eylemin farkındalığını kazanmasını sağlıyor. Bu da bilincinde olmadan yani otomatik bir şekilde bu davranışı gerçekleştiren kişiler için faydalı olabiliyor. Ayrıca rahatlama veya haz için başvurulan bu yöntemin acı bir tat ile birleşmesi hazzı azaltabiliyor. Tırnak yemek zamanla daha az haz verici bir eyleme dönüşebiliyor.

5. Sosyal Destek İstemek

Sosyal desteğin ruh sağlığı üzerinde koruyucu bir etkisi bulunuyor. Hem kişilerin stresi daha kolay yatıştırabilmesine hem de duygularını düzenleme becerisine fayda sağlıyor. Duygusal olarak daha dirençli olmak vücut odaklı tekrarlayıcı davranışı azaltıyor.

Ayrıca, kişilerin olumsuz alışkanlıklarını bırakmak gibi zorlu bir süreçten geçtikleri dönemlerde etraflarında onları destekleyen kişilerin olması kendilerine olan inançlarını artırabilir. Bu da alışkanlıklarını değiştirmek yönünde verdikleri çabanın başarıyla sonuçlanmasında etkili olur.

6. Profesyonel Destek Almak

Tırnak yemek gibi vücut odaklı tekrarlayıcı davranışlar genellikle kaygı, öfke, stres, depresyon veya farklı bir psikiyatrik problem ile bağlantılıdır. Dolayısıyla bazen psikiyatrik destek, yani ilaç tedavisi gerekebilir. İlaç tedavisinde genellikle SSRI (Seçici serotonin geri alım inhibitörleri) kullanılır. Bu gruptaki ilaçlar depresyon ve OKB tedavilerinde sıkça tercih edilmektedir.

Bu problemleri hafifletmek için ilaç desteği gibi terapi de problemin çözümlenmesinde etkili olacaktır. Psikoterapi, tırnak yeme alışkanlığının altındaki sebepleri anlamlandırmada kişilere yardımcı olabilir, doğrudan bir müdahale yöntemi olarak kullanılabilir.

Bilişsel Davranışçı Terapi

Özellikle davranış temelli problemlerde Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) oldukça yaygın kullanılıyor. Bilişsel davranışçı terapilerde danışanın bilişsel çarpıtmaları ve istenmeyen davranış örüntüleri sağlıklı alternatifleri ile değiştirilir.

Ayrıca, tırnakların temiz tutulduğu bir haftanın kutlanması veya ödüllendirilmesi gibi pekiştireç kullanımları ile danışanı destekleyen ve motive eden bir yöntem de olabilir.

Psikanalitik ve Psikodinamik Terapi

Psikanalitik ya da psikodinamik terapi bilinçaltındaki düşünce ve duyguların keşfedildiği bir terapi çeşididir. Tırnak yeme alışkanlığının altında yatan bastırılmış veya ifade edilememiş arzu, duygu veya düşüncelere ulaşılmasını sağlar. Bu şekilde bilinçaltındaki materyali bedenselleştirme çözümlenir ve davranış sonlanabilir.