Uçuş Fobisi (Aerofobi) Nedir? Uçak Korkusunun Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Uçuş Fobisi (Aerofobi) Nedir?

Aerofobi yani uçuş fobisi, uçak veya helikopter benzeri ulaşım araçlarıyla seyahat etme düşüncesiyle başlayan ve bu vasıtalara binememeye sebep olan aşırı ve irrasyonel korku deneyimidir. Uçuş fobisinde kişi uçuşu ve uçağı tehlikeli bir durum olarak algılar ve bu sürecin tamamından korkar. Uçağa binme korkusu yalnızca uçuş anında değil, uçağa binmeden önce, binmeyi beklerken ve hatta uçak ile ilgili haberlere maruz kalındığında dahi kendini gösterebilir.

Evrimleşme süreçlerine baktığımızda uçmak, insanlara oldukça uzak bir tecrübedir. Uçma deneyiminin ilk dönemlerinde yapılan ilk uçak kazasından sonra uçuş korkusu yoğun bir kavram olarak insan hayatına girmiştir. Bildirilen ilk uçak korkusu 1. Dünya Savaşı sırasında ortaya çıkmıştır.

Başlarda rasyonel olduğu düşünülen bu korku, uçak kazaları ve uçuşun tehlikesi ile ilgili veriler birikmeye başladıkça rasyonel olarak algılanmaktan çıkmış ve ruh sağlığı uzmanlarının dikkatini çekerek fobi sınıflandırmasına dahil edilmiştir.

Uçuş Korkusunun Sebepleri Nelerdir?

Uçuş korkusunun ortaya çıkmasına evrimsel, genetik ve çevresel faktörlerin neden olduğu düşünülmektedir. Tüm bu faktörler birbirleriyle etkileşime girerek uçak korkusunun fobiye dönmesinde etki gösterirler.

Evrimsel Faktörler

Uçuş fobisi, Carl Jung’un kolektif bilinçdışı kuramı çerçevesinde evrimsel olarak gelişen yükseklik korkusunun (akrofobi) uçma fobisine yol açabileceği düşünülebilir. Atalarımızın yırtıcı hayvanlardan korunmak için ağaçların üstünde yattığı çağlarda ağaçlardan düşüp fiziksel zarar veya ölüm durumlarının bilgisinin sonraki nesillere aktarıldığı ve bu nedenle yükseklik içeren durumlardan kaçınma eğilimi geliştirildiği söylenebilir.

Genetik Faktörler

Kaygı hissetmeye diğerlerinden daha yatkın olmamıza neden olan genetik faktörler aynı zamanda çeşitli fobilere sahip olmamız üzerinde de etkili olabilir. Bununla birlikte genetik aktarım evrimsel yükseklik korkusunun aktarımını da sağlar. Uçuş fobisinin altında yatan yükseklik korkusu, kapalı alan korkusu veya sosyal fobisi olan kişiler de uçağın yüksekten uçmasından, basık ve kalabalık bir alan olmasından korkup uçuş deneyiminden kaçınabilir.

Çevresel Faktörler

Uçuş fobisinin sık görülen sebeplerinden biri ise uçağı ve uçuş deneyimini tehlikeli algılamak ve hava taşıtlarının güvenliği hakkında yanlış bilgilere sahip olmaktır. Bu tehlike algısı daha önce hiç uçağa binmemiş kişileri etkileyebileceği gibi daha önce birçok kez uçuş gerçekleştirmiş kişilerin de sonradan fobi geliştirmesine neden olabilir. Kötü uçuş deneyimleri ve haberleri arasında şunlar sayılabilir:

• Şiddetli türbülans deneyimi
• Kötü kalkış ve iniş deneyimleri
• Kapalı alanda bulaş geçmişi
• Uçak kazası haberleri
• Terörizm haberleri

Daha önce uçakta kötü bir deneyim yaşama durumunda kişilerde uçuş fobisi gelişebileceği gibi sevdikleri birinin uçakta kötü deneyim yaşaması da uçuş fobisinin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Bu sosyal öğrenme nedeniyle hiç uçağa binmemiş insanlarda da uçak korkusunun geliştiği görülebilir.

Aynı zamanda uçakta uçuşa bağlı olmayan bir sebeple kötü deneyim yaşamış kişilerde de bu fobi gelişebilir. Örneğin uçak kalkmadan yediği bir besin yüzünden midesi bulanan biri bunu uçakta olma ile bağdaştırabilir ve bu sebeple uçuşlardan korkar hale gelebilir. Peki uçuş fobisi nasıl anlaşılır?

Uçuş Fobisinin Belirtileri Nelerdir?

Uçma fobisine sahip kişiler, uçuş deneyimi yaklaştıkça veya esnasında aşağıdaki kaygı ve panik belirtilerini gösterebilirler:

• Aşırı terleme (Hiperhidroz)
• Üşüme
• Baş dönmesi ve baş dönmesi
• Nefes darlığı (Dispne)
• Kalp çarpıntısı
• Titreme
• Mide bulantısı
• Hazımsızlık

Bu belirtiler korku anında gösterilen tipik belirtilerdir. Uçak korkusu esnasında aynı zamanda panik atak benzeri ataklar, bağırmalar ve kontrol edilemeyen davranışlar da görülmektedir.

Uçuş korkusu olan insanlar, bu korkuyu azaltmak için belli kaçınma davranışları gösterebilirler. Bazı kişiler kapıya yakın olmak amacıyla cam kenarı koltuğu yerine koridor tarafındaki koltuğa oturduklarında güvende hisseder. Yine aynı şekilde uçuş öncesi ve uçuş sırasında yapılan ritüeller ile kişiler kendilerini güvende hissetmektedir.

Uçak Korkusu Nasıl Yenilir?

Uçuş korkusu olan kişiler; uçak fobisinin tedavisi nedir, uçak fobisi geçer mi, uçuş fobisi için ne yapmalı gibi soruların yanıtlarına ulaşmaya çalışmaktadır. Uçuş fobisinin nedenlerine bakıldığında uçuşla ilgili yanlış bilgilerin bu korkunun ortaya çıkmasında etkili olduğu görülmektedir. Bu sebeple uçuşla ilgili bilgileri tazelemek ve doğru bilgi verebilecek kişiler ile konuşmak fobiden kurtulmak konusunda oldukça önemlidir.

Yapılan bilimsel çalışmalara bakıldığında bir yolculuktaki ölüm riskinin 52.6 milyonda 1 olduğu görülmektedir. Bu sonuç, uçakla yolculuğun en güvenli yolculuk seçeneklerinden biri olduğunu kanıtlamaktadır.

Fakat elbette bu sonuçları sunmak veya uçakla yolculuk hakkında gerçekçi bilgilere ulaşmak fobinin ortadan kalkması konusunda yeterli olmayabilir. Uçuş fobisini yenmek için uzman desteği almak ve terapi sürecinden geçmek etkili olmaktadır.

Uçak Fobisi Tedavisinde Maruz Bırakma

Fobilerin yenilmesinde en etkili yöntem maruz bırakma terapisidir. Maruz bırakma ya da maruz kalma, korkulan durumla güvenli ve aşamalı bir biçimde yüzleşmek anlamına gelir. Korku hiyerarşisinin en altından başlanarak fobik tepkinin (korku ve kaçmaya) azalması ve kimi durumlarda tamamen yok olması sağlanır.

Bilişsel Davranışçı Terapide kullanılan bu yöntemin başlangıç aşamasında kişi zihinsel imgeleme ile uçakta olduğunu ve uçuş anında korktuğu birçok olayı hayal eder. Bu zihinsel imgeleme arka arkaya defalarca kez tekrarlandığında kişi korktuğu duruma zamanla alışır ve korkusu azalır.

Hiyerarşinin ilerleyen aşamalarında kişi havaalanında vakit geçirebilir, hareket etmeyecek bir uçağa binebilir ve en sonunda uçuş gerçekleştirebilir. Bu yöntemin temel amacı kişinin kaçınmamasını ve kendisine korku dolu görünen duruma alışmasını sağlamaktır.

Uçak Fobisi Tedavisinde EMDR

Fobilerle çalışırken kullanılan bir başka yöntem ise EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) yöntemidir. Bu yöntemde beyne verilen çift yönlü uyaranlar ile geçmişteki travmatik anıların duyarsızlaştırılması amaçlanır.

Terapi sürecinde kişinin kaçınma davranışlarını, uçuş öncesi ve uçuş sırasındaki ritüellerini bırakması hedeflenir. Bu tarz kaçınma davranışları kısa vadede kaygı ve korkuyu azaltıyormuş gibi görünse de sorunun temeline inmediği için uzun vadede korkuyu devam ettirir.

EMDR, Bilişsel Davranışçı Terapi ve Maruz Bırakma gibi uçak fobisinde kullanılan birçok yöntemden size en uygun olan ile çalışıp uçuş korkusundan kurtulmak için Hiwell Online Terapi uygulamasını indirebilir ve uzman psikologlarla terapi sürecinize başlayabilirsiniz.