Vajinismus Nedir? Vajinismus Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Vajinismus Nedir?

Vajinismus, vajinal birleşmeden hemen önce ya da birleşme esnasında vajina girişindeki kasların istemsiz, tekrarlayıcı ve sürekli kasılması ve bu kasılmalara bağlı olarak ağrı hissedilmesidir. Vajinismus cinselliğe dair olumsuz düşünce, deneyim ve tepkilerle birlikte görülür.

Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, DSM-5), vajinismusu genito-pelvik ağrı ve penetrasyon ağrı bozuklukları grubuna dahil eder.

Buna göre vajinismus, kişinin pelvik tabanında, vajinada veya vulvada herhangi bir cinsel birleşme, tampon kullanımı, seks oyuncağı kullanımı veya parmakla vajinanın uyarılması sırasında acı/ağrı hissetmesine sebep olur.

Vajinismus her ne kadar bedensel bir reaksiyon olsa da büyük ölçüde toplumsal ve çevresel faktörlerin tetiklediği bir durumdur. Yani vajinismus, bir vajinal kasılma sorunu değil, cinselliğe dair algılar, korkular ve kaygılar sonucunda vajinanın kasılması, cinsel birleşmeye engel olması ya da ağrılı cinselliğe sebep verebilmesi sorunudur.

Kaslar, duygular, düşünceler ve ağrı arasındaki ilişki sıkça yanlış anlaşılabilir. Bu yanlış anlaşılma ise konunun uzmanı olmayan ya da cinsel terapi yapma yetkisi ve becerisi olmayan insanların durumdan istifade edebileceği bir ortam yaratır.

Bilgi kirliliği, cinselliğin rahat konuşulmaması ve sistemsel destek mekanizmalarının olmamasından faydalanan sözde uzmanlara kanmadan doğru ve kanıta dayalı şekilde destek alabilmek herkesin hakkıdır. Bu yazıda vajinismus nedir, neden kaynaklanır ve nasıl tedavi edilir gibi sorulara cevap bulabilirsiniz.

Vajinismusun Nedenleri Nelerdir?

Vajinismus, cinsellikle ilgili kaygılar ve korkularla ilgili olduğu için birçok faktörün kesişmesi sonucunda ortaya çıkabilir. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Güvenilir cinsellik bilgisine ulaşamamak
• Cinselliğe dair kalıplaşan yanlış inanışlar
• Olumsuz deneyimler, şiddet ve travmalar
• Aile ve toplumsal algılar
• Partner baskısı

Güvenilir Cinsellik Bilgisine Ulaşamamak

Cinsellik eğitiminin erişilebilir olmaması, aile ve yakın çevrede cinselliğin yargısız ve güçlendirici şekilde konuşulmaması ve cinsellikle ilgili bilgi kirliliğinin çok olması, hem yanlış inanışlara sebep verebilir hem de insanları deneyimleri konusunda yalnız hissettirebilir.

Cinsel organlar, bedenlerin işleyişi, haz ve orgazm mekanizmalarını anlamak, ilişkilerde iletişim ve onaylaşma gibi konular cinsellik eğitimi ile mümkündür. Güvenilir kaynaklara erişimin olmaması cinselliğe dair bilinmezlikleri arttırarak korku ve kaygıya sebep olabilir.

Cinselliğe Dair Kalıplaşan Yanlış İnanışlar

Cinsellik ve cinsel ilişkiye dair kalıplaşmış bazı mesajlar, cinselliği olumlu olabilecek bir paylaşım değil, zorla yapılması beklenen, bedeni ve bekareti de kollanması gereken unsurlar gibi anlatır.

Bu algılar, cinselliğe dair olumsuz duygu ve düşünceleri tetikleyebilir. Sık karşılaşılan sorunlu bazı mesajlar şunlardır:

• “Cinsel birleşmede zaten acıyacak.”
• “İlk seferde kanamazsam bakire olmadığım düşünülür.”
• “Cinsel ilişki erkeğin zevki için vardır.”
• “Bu benim görevim.”
• “Yapmazsam terk edilirim.”
• “Mastürbasyon yaparsam/tampon kullanırsam bakireliğim bozulur.”

Olumsuz Deneyimler, Şiddet ve Travmalar

Cinsel taciz, tecavüz ve istismar gibi cinsel, fiziksel ya da psiklojik şiddete maruz bırakılmak kişinin cinselliğe ve cinsel davranışlara yönelik duygu ve düşüncelerini değiştirebilir, deneyimlerini etkileyebilir.

Aile ve Toplumsal Algılar

Ailelerin cinselliğe, bedene, ilişkilere, cinsiyet kimliği ve toplumsal cinsiyet ifadesi gibi cinselliği oluşturan yapı taşlarına yönelik tepkileri, tutumları ve bu konuda aktardıkları mesajlar; cinsellik algısı, değerler ve zaman zaman kaygı ve korkular üzerinde etkili olabilir.

Bu tutumlar seks-negatif şekillerde, yani yargılayıcı, korkutucu, tiksindirici ve günah olarak sunulduğunda kişilerin cinsellik algılarını olumsuz etkileyebilir; kişiler üzerinde baskı oluşturabilir.

Partner Baskısı

Partnerin ısrar etmesi, cinsel davranışları diretmesi ya da belli cinsel davranışlara zorlaması, ağrılı cinsel davranışlarda ya da birleşme esnasında karşısındaki kişinin ihtiyaçlarını göz ardı etmesi gibi durumlar, kişide cinsel birleşmeye dair korku, kaygı, tiksinme ve endişeye sebep olabilir.

Vajinismus Belirtileri Nelerdir?

Vajinismusun belirtilerinden bazıları şunlardır:

• Vajinal birleşmenin kasılma sebebiyle gerçekleşememesi
• Vajinal birleşme denemelerinde vulva, vajina veya pelvik tabanda ağrı olması
• Vajinal birleşme ve/veya bunun sebep verebileceği ağrıyla ilgili korku/kaygı olması
• Belirtilerin en az 6 aydır devam etmesi
• Vajinal birleşme sırasında pelvik taban kaslarında belirgin ve istemsiz bir gerginlik ve kasılma olması

Vajinismus Ne Kadar Yaygın?

Araştırmalar, vajinismusun dünyada ortalama %1-%25 arasında yaygınlığı olduğunu gösterir. Bu aralık, coğrafya, araştırma sıklığı ve yoğunluğu gibi faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterir. Türkiye’de vajinismus birçok ülkeye göre daha fazla görülmektedir. Bu da vajinismusun toplumsal ve kültürel sebeplerinin altını çizmektedir.

Vajinismus tanısı alan kişilerde cinselliğe dair korku deneyimlenir ancak bu cinselliğe dair korkuları olan herkesin vajinismus tanısını alacağı anlamına gelmez. Vajinismus tanısı alan kişiler bazen ağrılı cinsel birleşme deneyimleyebilir fakat her insanın yaşadığı ağrılı cinsel birleşme vajinismus olmayabilir.

Bazen vajinismus olmayan durumları çevreden “vajinismusmuş”, “vajinismusum galiba” gibi tabirlerle duymak, vajinismusun gerçekte olduğundan çok daha yaygın görüldüğünü düşünmeye sebep olabilir.

Vajinismus Nasıl Tedavi Edilir?

Vajinismus, cinsel bir disfonksiyondur. Erken boşalma, ereksiyon sorunları ve orgazm deneyimleyememe cinsel disfonksiyonlardan bazılarıdır.

Cinsel disfonksiyonlar belli bir süre aralığında yapılan terapilere olumlu ve tekrar etmeyecek şekilde cevap verir. Vajinismus da gerekli eğitimleri almış, cinsel terapi yapabilen psikiyatr ve klinik psikologlardan destek alarak tedavi edilebilir.

Hekimler, sosyologlar, cinsellik eğitmenleri ve cinsellik üzerine çalışan farklı meslek grupları vajinismus hakkında farkındalık yaratmak için bilgilendirme yapabilse de vajinismusu tedavi etmek amacıyla bir müdahalede bulunamaz. Bunun en temel sebeplerinden biri, vajinismusun insan psikolojisiyle alakalı tanımlanmış bir disfonksiyon olması ve cinsel terapi ile ele alınabilmesidir.

Vajinismus ve Cinsel Terapi

Vajinismus durumunda uygulanan cinsel terapi genellikle iki partnerin katılımıyla olur fakat bireysel terapi ile de mümkündür. Bazen çiftlere uygulanan terapiye ek olarak vajinusmus, bireysel çalışmayı da gerektirebilir.

Cinsel terapi, sözel olarak gerçekleştirilir ve cinsellik eğitimi, cinselliğe dair inanışların ele alınması, korku ve kaygılar ve egzersizlerin verilip sonrasında değerlendirildiği bir dizi seanstan oluşur. Cinsel terapiler esnasında çıplaklık ve fiziksel temas gibi yöntemler asla uygulanmaz.

Herkesin cinselliği, genel sağlığı ve ilişkisel/çevresel gerçekleri farklı ve biricik olduğundan cinsel terapi sürecinde de herkesin farklı ihtiyaçları olabilir. Süreç olarak genellikle birkaç ayda art arda yapılan terapi seansları ile vajinusmusun tedavisi mümkün olsa da bazen biraz daha uzun süreli destek almak gerekebilir.

Vajinismus Tedavisinde Amaç Birleşme Yaşanması mıdır?

Vajinismus, psikolojik bir durumun fiziksel olarak ortaya çıkmasıdır, bu yüzden tedavisinin amacı sadece fiziksel değildir. Yani vajinismus tedavisinde amaç, vajinal birleşme olması değildir.

Kişinin cinselliğini korku ve gerginlik olmadan, ağrısız, şikayetsiz ve kendisine iyi gelecek şekilde deneyimleyebilmesidir. Cinsel birleşme iyileşmenin bir parçası olabilir fakat asıl hedefi değildir.

Jinekologlar ya da Psikiyatr Olmayan Doktorlar Vajinismusu Tedavi Edebilir mi?

Jinekologlar ve psikiyatr olmayan doktorlar ruh sağlığı alanında tedavi uygulayabilecek hekimler değildir. Jinekologlar; vulva, vajina, klitoris, iç ve dış dudaklar, idrar yolu, rahim ve yumurtalıklarla ilgili fiziksel sağlık sorunlarının tanı ve tedavisinde aktif rol alır.

Dış ya da iç genitallerde gerçekleşebilecek yaralanma, enfeksiyonlar ya da farklı sağlık durumları da cinsel birleşme sırasında ağrıya sebep verebilir. Bu yüzden vajinismusun tanısından önce jinekolojik muayeneye yönlendirme yapılabilir.

Bu muayene sayesinde deneyimlenen durumun fiziksel bir rahatsızlığa bağlı olup olmadığı anlaşılabilir. Buna aynı zamanda organik sebepler de denir. Yani, ağrı deneyimleyen kişide organik herhangi bir belirti yoksa durumun fiziksel değil, psikolojik kaynaklı olduğu sonucuna varılabilir.

Jinekologlar gerekli fiziksel muayene gerçekleştirdikten sonra şikayetin fiziksel mi yoksa vajinismusa bağlı semptomlar mı olup olmadığına dair bir bilgilendirme yapabilir. Bunun ötesinde vajinismusun geçmesi amacıyla terapi uygulamamalı ve danışanlarını bir ruh sağlığı uzmanına yönlendirmelidir.

Türkiye’de meslek yasası ve cinsellik alanındaki bilgi eksikliği sebebiyle bazen terapi yetkisi olmayan kişiler de terapi yapabildiğini iddia etmekte, kanıta dayalı olmayan yöntemler uygulamaktadır.

Vajinismus İlişkileri Etkiler mi?

Partnerlerin vajinismusu nasıl ele aldığı ilişkinin nasıl etkileneceğini belirleyen önemli bir faktördür. Cinsel birleşme için zorlamak ve ısrar etmek, iletişim kurmamak, partneri cezalandırmak, öfkelenip bunu şiddet ile ifade etmek gibi durumlar, ilişki dinamiklerini olumsuz etkileyebilir.

Partnerler arasındaki cinsel sorunları partnerden izinsiz aile üyeleri ve geniş aile ile paylaşmak da süreci zorlaştırabilir. Öte yandan, destekleyici ve çözüm odaklı yaklaşmak ilişkileri ve vajinismus deneyimleyen partneri rahatlatabilir.

Vajinismus Tanısı Alan İnsanlar Cinsellik Yaşayabilir mi?

Vajinismusun olması, tedavi öncesinde kişinin cinsel ilişki yaşamayacağı anlamına gelmez çünkü cinsel ilişki yalnızca penis ve vajinanın birleşmesinden ibaret değildir.

“Gerçek” cinselliğin ancak penis-vajina birleşmesi ile yaşanacağı düşüncesi, toplumsal cinsiyet rollerinin uzantısı olarak ortaya çıkmış bir algıdır. İnsanlar birleşme olmadan da onayları dahilinde birçok farklı cinsel davranış yoluyla uyarılabilir, partneriyle yakınlık kurabilir, cinsel haz ve orgazm deneyimleyebilir.

Vajinismus Gebeliğe Engel Olur mu?

Vajinismus, tedavisi olan ve nispeten kısa bir süre içinde tedaviye yanıt verebilen bir disfonksiyondur. Dolayısıyla vajinismus tedavisi sonrasında cinsel birleşme de gebelik de yaşanabilir. Bunun ötesinde, gebeliğin tek koşulu vajina ve penisin birleşmesi değildir. Modern tıbbın sunduğu çeşitli gebelik yöntemleri de her zaman bir opsiyondur.

Yazıda geçen bazı kavramların tanımları:

Pelvik taban: Leğen kemiğinin oluşturduğu, rahim, yumurtalık ve kalın bağırsakların görevlerini yapabilmesini sağlayan, kas ve bağ dokusundan oluşan tabakadır.

Vajina: İç genitallere dahildir. Dış kısmı vulvaya dahil, vücudun iç kısmına doğru devam eden bir organdır. Serviks ile rahme bağlanır.

Vajinismus: Cinselliğe ve cinsel birleşmeye dair korku ve kaygı sebebiyle vajina girişindeki kasların istemsiz ve sürekli şekilde kasılması ve bu kasılma sebebiyle ağrı deneyimlenmesi.

Vulva: Dış genital. İç ve dış dudaklar, klitorisin baş kısmı, idrar deliği ve vajinanın giriş kısmını kapsar.

Görseller: Rayka Kumru