Viktor Emil Frankl Kimdir?

Viktor Emil Frankl Kimdir?

Viktor E. Frankl 1905 yılında Viyana’da dünyaya gelmiştir. Yahudi bir ailenin çocuğu olan Frankl’ın annesi Praglı ve dindar bir kadın olduğu, babasının ise sosyal hizmetler müdürlüğü yaptığı bilinmektedir. Viktor ailenin ortanca çocuğudur. Birinci Dünya Savaşı sıralarında ailesi ile ciddi bir yoksunluk yaşadığı ve çiftçilere yiyecek için yalvardıkları dönemler olduğu bilinmektedir⁸.

Viktor Frankl, Nazi soykırımından kurtulmuş bir psikiyatrist ve nörologdur. Meslek hayatının başlarında intihara meyilli kişiler ile olan çalışmalarında uzmanlaşmıştır. Toplama kampına gönderilmeden önce yaptığı çalışmalar sayesinde varoluşçu psikolojiden türeyen ve “Psikoterapinin Üçüncü Viyana Okulu” olarak adlandırılan Logoterapiyi geliştirmiştir.

Viktor Emil Frankl’ın Hayatı

Çocukluk yıllarında açlık ve yoksullukla başa çıkan Frankl lise yıllarında halka açık Uygulamalı Psikoloji derslerine katılmıştır. Bu derslerden Sigmund Freud’u okumuş ve onunla mektuplaşmaya başlamıştır. Bu süreçte Freud’a gönderdiği bir yazısı ileride Uluslararası Psikanaliz Dergisi’nde yayınlanmıştır⁸.

20’li yaşlarının başında bir genç olarak Adler’in okuluna da katılan Frankl, Freud ve Adler sayesinde yeni Psikoloji biliminin ilkelerini anlamış ve onların fikirlerini geliştirmeye çalışmıştır. Freud ve Adler'in çalışmalarının önemini kabul ederek kendi teorisi olan Logoterapi’yi ortaya çıkarmıştır⁹.

1930 yılında Viyana Üniversitesinden Tıp diplomasını alıp doktorluk ünvanına sahip olan Frankl, intihar ve depresyon alanlarına odaklanarak öğrenciliği sırasında lise öğrencilerinde intiharı ortadan kaldırmak için başarılı çalışmalar gerçekleştirmiştir. Bu çalışmalarından sonra Viyana'da bir hastanenin intiharı önleme departmanında başkanlık yapmıştır. Burada 4 yıl çalıştıktan sonra o dönemde Yahudilerin tıp uygulamalarına izin veren birkaç tesisten biri olan Rothschild Hastanesi’nde nöroloji bölüm başkanı olarak görev almıştır⁴.

Rothschild Hastanesi’nde görev aldığı süreçte Tilly Grosser adında bir hemşire ile tanışıp 1941 yılında evlenmiştir. Bu sırada profesyonel olarak tanınan Frankl Viyana’dan Amerikaya kaçma şansı edinmiştir ve bir çocuk beklemektedir. Fakat ailesini geride bıraktığını düşündüğü için Viyana’ya geri dönmüştür. Bu sırada kız kardeşi Viyana’dan kaçmayı başardığı için toplama kamplarına alınmamıştır⁹.

1941 yılında Doktor ve Ruh adlı kitabının ilk versiyonunu yazmaya başlamış ve bu kitapta logoterapinin temellerini ve varoluşsal analizleri anlatmaya çalışmıştır. Fakat Auschwitz toplama kampında yayınlanmamış bu kitabını atmaya zorlanmıştır(8). Frankl’ın hayatında bir dönüm noktası olarak sayılabilecek, hatta bazı kaynaklarda yeniden doğuşu olarak adlandırılan, kişisel ve akademik hayatını derinden etkileyen en önemli tecrübesi toplama kampı deneyimleridir¹.

1942 yılında İkinci Dünya Savaşı sırasında eşi, annesi, babası ve erkek kardeşi ile birlikte tutuklanarak ölüm kampları olarak da anılan toplama kampına sürülen Frankl 3 yıllık süreç boyunca dört ayrı toplama kampında kalmıştır. Terezin toplama kampına atıldıklarının 6. ayında babasını kaybeden Frankl, Auschwitz kampında annesini ve abisini, Bergen-Belsen kampında ise eşini kaybetmiştir⁴.

Nazi kamplarında yaşadığı işkence, zulüm, vahşet, yetersiz beslenme ve aşağılanma gibi durumlar ile başa çıkmıştır ve bunlarla başa çıkan insanları gözlemlemiştir. Toplama kamplarında olduğu süreçte kampta esir olan ve intihar düşünceleri olan insanlara yardım etmeye çalışmıştır.

Nazilerin 2. Dünya savaşını kaybetmesi ile birlikte özgür kalan Frankl toplama kamplarından sağ kurtulan ender insanlar arasında yer almıştır. Onu ölüm odalarına gitmekten kurtulup, hayatta kalmasında hayat ve anlam arasında kurduğu ilişkinin önemli bir rolü olduğu düşünülmektedir. Kendi cümleleriyle: “Geleceğe ve gelecekte yerini bulması mümkün olan anlama bel bağlayanlar, hayatta kalma şansı en yüksek olanlardı”^10,11.

Frankl toplama kamplarının ezici şartlarında “buradan çıktıktan sonra psikoloji adına önemli bir kitap yazacağım” düşüncesiyle hayata tutunmuştur. Bu noktada Nietzsche’nin “Yaşamak için bir nedeni olan insan her türlü nasıl’a katlanabilir.” sözü Frankl’ın hayata tutunmasında oldukça etkili olmuştur³.

Toplama kamplarından kurtulduktan sonra Frankl 1946 yılında Viyana’ya dönerek ailesinin kaybını öğrenmiştir. Hayatının belki de en verimli dönemlerine başlayan ve dünya çapında şöhret kazanmak üzere olduğu dönemlerde olan Frankl önce kampta müsveddesinin attırıldığı “Doktor ve Ruh” kitabını daha sonra ise en çok beğenilen ve en seçkin kitabı haline gelen “İnsanın Anlam Arayışı” kitabını yazmıştır.

Bu kitapta Frankl hem kamplardaki deneyimlerini hem de logoterapinin temelini açıklamıştır. Frankl’ın bu eseri 30’un üzerinde dile çevrilmiş ve 15 milyondan fazla kopyası satılmıştır. Bu sebeple dünyada en fazla okunan ve ilgi gösterilen eseri olduğu söylenebilir.

Savaş sonrası ikinci eşi ile tanışan Frankl’ın ikinci eşinden bir de kız çocuğu olmuştur. 1946 yılından 1949 yılına kadar 8 kitap çıkaran Frankl, felsefe konusunda doktorasını tamamladıktan sonra Viyana'da bir üniversitede nöroloji ve psikiyatri profesörü olarak hayatına devam etmiştir ve 1997 yılında yani son kitabı olan “İnsanın Nihai Anlam Arayışı” isimli kitabını bitirdiği yılda kalp yetmezliği sebebiyle hayatını kaybetmiştir⁸.

Viktor Emil Frankl Başarıları

92 yıllık hayatına iki dünya savaşı, bir Holokost ve onlarca kayıp sığdıran Viktor Frankl bütün bu zorluklara rağmen ulaşması güç başarılara imza atmıştır. Nöroloji ve psikiyatri profesörü olan Frankl Viyana üniversitesi, Harvard, Dallas ve Pittsburgh Üniversitesi gibi oldukça prestijli okullarda profesörlük yapmıştır. Hayatına tam 24 yabancı dile çevrilen 31 kitap, yüzlerce konferans ve seminerle birlikte onlarca makale sığdırmıştır.

Beş kıtada 230’dan fazla üniversite tarafından derslere konuk profesör olarak davet edilmiş ve 1970 yılından ölüm yılına kadar yaptığı tüm bilimsel çalışmalar sebebiyle toplam 29 fahri doktoraya sahip olmuştur⁷.

Frankl’ın psikoterapi ile felsefe ve antropolojiyi birleştirmesi, günümüz psikoterapi dünyasında artan ilgiyle öne çıkmaktadır. Logoterapi üzerine yapılan araştırmalar oldukça ilerlemiştir ve 1975 yılından beri logoterapi ile ilgili yaklaşık 760 civarında makale yayınlanmıştır. Ayrıca Frankl’ın bibliyografyasında yaklaşık 400 kitap bölümü, dergi makalesi ve röportaj yer almaktadır. Kendisinin yaptığı bilimsel çalışmalar birçok ülkede yayınlanmıştır⁷.

Frankl ve logoterapi üzerine yazılmış kitap sayısı 132, doktora sayısı ise 153 olarak tespit edilmiştir. Dünyanın her tarafında logoterapi enstitüleri kurulmaktadır ve hakkında 12 adet film yayınlanmıştır^1,6.

En yoğun ilgi gören kitabı “İnsanın Anlam Arayışı” 30’un üzerinde dile çevrilmiş ve 15 milyon kopyadan fazla satmıştır. Frankl hayatı boyunca birçok ödüle layık görülmüştür. Bunlardan bazıları:

• Avusturyada bilim adına verilen en yüksek ödüllerden biri olan Curia Onursal Bilim ve Sanat Ödülü
• Amerikan Psikiyatri Birliğinden Oskar Pfister Ödülü
• John F. Kennedy yıldızı
• Theodor Billroth madalyası
• Albert Schweitzer madalyası
• Kardinal Innitzer Ödülü
• Viyana Şehri Doğa Bilimleri Ödülü
• Viyana Şehri Onur Yüzüğü
• Federal Almanya Cumhuriyeti Başarı Nişanı
• Yaşam Boyu Başarı Ödülü
• Medicus Magnus madalyası
• İnsanlığa hizmet için Uluslararası Altın Yıldızı
• Avusturya Cumhuriyetinden Yıldızlı Büyük Altın Onur madalyası
• Düşünce Hoşgörü ödülü
• Psikolojiye Ömür Boyu Katkı ödülü gibi bir çok ödül kazanmıştır.

Viktor Emil Frankl’ın Psikolojiye Katkıları

Viktor Emil Frankl psikolojiye büyük katkıları olan, psikolojiye farklı bir bakış açısı katan ve bunu kabul ettiren bir bilim insanıdır. Psikoterapinin felsefe ile yakın ilişki içinde olduğunu düşünen Frankl hayatı boyunca bu düşüncesi üzerine yoğunlaşmış ve bu düşünce üzerine bir psikoterapi ekolü oluşturmuştur. Frankl varoluş kavramı üzerine psikoloji ve felsefe arasında bir bağ ve ilişki kurmaya çalışmıştır.

Varoluşçu felsefeden de etkilenerek temellerini attığı Logoterapi olarak adlandırılan bu ekol günümüzde hala kullanılmaktadır. Logoterapinin temellerini kurduğu ve anlattığı İnsanın Anlam Arayışı kitabı da psikolojiye önemli bir katkısıdır.

Logoterapi Nedir?

Frankl’ın eserleri incelendiğinde anlam konusunun eserlerin ve fikirlerinin temeli ve başrolü olduğu anlaşılmaktadır. Logoterapi Yunanca logos kelimesinden türetilen ve anlam anlamına gelen bir terimdir. Yani logoterapi anlam terapisi anlamını taşımaktadır.

Logoterapi amaç ve değerlerin peşinden gitmeyi vurgulamaktadır. Geleceğe odaklanan bu terapi ekolü zorluklar ve olumsuzluklarla baş etmek için hayattaki anlamı bulmanın gerekliliğini ve bu anlam sayesinde zorluklarla baş edilebileceğini savunmaktadır. Frankl acı ve sıkıntı karşısında birincil motivasyonun anlam bulmak olduğunu düşünmektedir.

Frankl’a göre insanın hayatındaki anlamı bulmak için yaratıcılık, çalışma, insan etkileşimleri, deneyimler ve kaçınılmaz acılara nasıl tepki verildiği önemlidir ve bunlar sayesinde insan hayatındaki anlamı bulmaktadır⁴.

Anlam arayışı olarak adlandırdığı bu motivasyonu insanların yaşama sebebi olarak gören Frankl insanın en zor koşullarda bile kişinin hayatının anlamına tutunarak ayakta kalabileceğini öne sürmüştür. Frankl’a göre insan her türlü şartta ve ortamda (onun örneğinde toplama kampında dahi) anlam bulabilir ve hayatta kalabilmek için insanın temel güdüsü anlam istemidir.

Logoterapi aslında yalnızca bir terapi ekolü değil aynı zamanda manevi olarak kaybolan insanlar için de bir felsefe olarak görülmektedir. Logoterapinin asıl işlevi insanın, hayatına anlam kazandırabilecek amaç ve hedefleri bulmasına yardımcı olmaktır. Yani logoterapi motive edici bir terapi ekolüdür.

Varoluşçu psikoloji aslında varoluşçu felsefenin psikoloji alanına uyarlanması durumudur. Varoluşçuluk, insanın dışındaki bütün varlıklar varlığını başka bir varlığa borçluyken, insanın kendi varlığını bizzat kendisinin yarattığının düşünüldüğü felsefi anlayıştır. İnsan yaşamaya başlamadan önce onun yaşamı yoktur, yaşamına anlam veren insanın kendisidir⁵.

Frankl yaşadığı çağda yaygınlaşan varoluşsal boşluğu aşmaya yönelik düşüncelere ve logoterapi yöntemine yönelmiştir. Bu sebeple logoterapiye göre insan kendi özünü kendi yaratmakta ve hayatının anlamını kendi yaratmaktadır.

Antropolojik temeller üzerinde şekillenen logoterapinin en büyük hedefi, anlam kazanma sürecinde insana ihtiyaç duyduğu parametreleri sağlamak, anlamsızlıkla karşılaştığı durumdaysa olumlu ve kalıcı çözümlere ulaşmasında yardımcı olmaktır ve bu yardım sürecinde diğer terapi ekolleri ile işbirliği ve ortaklığa uygun bir yöntemdir.

Psikiyatriyi Yeniden Şekillendirmek

Frankl psikiyatrinin uzun süredir insan zihnini yalnızca bir mekanizma olarak yorumladığını düşünmektedir. Hastasında onun ardındaki insanı görmek yerine makinadan başka bir şey görmemek o dönemin yaklaşımlarına özgü bir bakıştır. Frankl’a göre insan sıradan bir nesne değildir; nesneler birbirini belirler ama insan nihai anlamda kendini belirlemektedir³. Psikanaliz insan ruhunun tümünü parçaların birleşiminden ortaya çıkan bir yapı olarak görmektedir. Psikanaliz bu bütüncül kişiyi parçaladıktan sonra bu parçaları tekrar birleştirme göreviyle karşı karşıya kalmaktadır².

Psikanalizde kişinin varoluşu tamamen içgüdüsel ve dürtüsel açıdan tanımlanmıştır. Fakat varoluş analizi psikanalizin karşısına tamamen farklı bir anlam çıkarmaktadır². Robotlaştırılan ve parçalanan insan zihni, logoterapide daha insan odaklı ortaya çıkmaktadır. Yani o dönemin psikiyatrik bakış açısı logoterapi ile yeniden şekillendirilmiş ve yeni bir bakış açısı tanımlanmıştır.

Logoterapinin savunduğu “anlam yoluyla terapi” yöntemi, geleneksel psikoterapinin savunduğu “terapi yoluyla anlam” düşüncesine taban tabana zıt bir anlayışa karşılık gelmektedir¹.