Είναι Εφικτό να Ανακάμψετε Μετά από Απώλεια, Πένθος και Τραύμα;

Τι Είναι το Πένθος;

Το πένθος είναι η συναισθηματική, γνωστική και συμπεριφορική αντίδραση στην απώλεια ενός τόπου όπου ζούμε, μιας κοινωνίας στην οποία ανήκουμε ή κάποιου κοντινού μας προσώπου. Κάποια στιγμή στη ζωή μας, όλοι μας περνάμε δύσκολες εμπειρίες, και η απώλεια, για παράδειγμα, ενός αγαπημένου προσώπου είναι μια από αυτές τις κοινές εμπειρίες. Διάφορα συναισθήματα, όπως το άγχος, η ενοχή και τα συναισθήματα κενού μετά την απώλεια, είναι φυσιολογικά και μάλιστα υγιή.

Η απώλεια είναι μια δύσκολη εμπειρία για να αντιμετωπιστεί και μπορεί να είναι τραυματική για κάποιους. Πράγματι, το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) κατατάσσει την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου στις τραυματικές εμπειρίες.

Οι άνθρωποι που έχουν χάσει κάποιο κοντινό τους πρόσωπο μπορεί να δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, να επηρεάζονται από τις αρνητικές συνέπειες του τραύματος και να αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως διαταραχή μετατραυματικού στρες.

Τι Είναι η Μετατραυματική Ανάπτυξη;

Εκτός από το να επηρεάζονται αρνητικά από την απώλεια, οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν νέα πράγματα μετά την απώλεια και να αναπτυχθούν και να εξελιχθούν, αφότου επεξεργαστούν και ξεπεράσουν την απώλεια. Οι θετικές ψυχολογικές αλλαγές μετά από δύσκολες εμπειρίες, συνθήκες ζωής ή τραυματικά γεγονότα ονομάζονται μετατραυματική ανάπτυξη.

Η μετατραυματική ανάπτυξη σχετίζεται με μεταβλητές όπως το φύλο, η ηλικία και η εκπαίδευση. Τα αποτελέσματα επιστημονικών μελετών που εξετάζουν τις διαφορές μεταξύ των δύο φύλων δείχνουν ότι οι γυναίκες εμφανίζουν μεγαλύτερη μετατραυματική ανάπτυξη από τους άνδρες.

Η μετατραυματική ανάπτυξη μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το επίπεδο του πένθους μετά την απώλεια. Σύμφωνα με αυτές τις μελέτες, το σημείο στο οποίο εμφανίζεται η μεγαλύτερη μετατραυματική ανάπτυξη είναι στο ενδιάμεσο επίπεδο του πένθους.

Περιοχές της Μετατραυματικής Ανάπτυξης

Η θεωρία της μετατραυματικής ανάπτυξης αναπτύχθηκε από τους ψυχολόγους Tedeschi και Calhoun στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, τα άτομα που βιώνουν μετατραυματική ανάπτυξη μπορούν να παρουσιάσουν θετικές αλλαγές μετά από δύσκολες εμπειρίες και μεγάλες κρίσεις. Αυτές οι θετικές αλλαγές υποστηρίζεται γενικά ότι συμβαίνουν σε πέντε τομείς.

• Στις σχέσεις με τους άλλους
• Στην αίσθηση προσωπικής δύναμης
• Στο να εκτιμάει το άτομο τη ζωή του
• Στη δημιουργία νέων δυνατοτήτων
• Στην πνευματική μεταμόρφωση

Δημιουργία Σχέσεων με τους Άλλους

Μετά από μια αρνητική εμπειρία, το άτομο μπορεί να αναζητήσει υποστήριξη από την οικογένεια και τους φίλους του προκειμένου να αντιμετωπίσει την τραυματική κατάσταση. Καθώς ανοίγεται για τις δικές του εμπειρίες στους κοντινούς του ανθρώπους, μπορεί να δημιουργήσει έναν στενότερο δεσμό μαζί τους, βελτιώνοντας έτσι τις κοινωνικές του σχέσεις και κερδίζοντας περισσότερη τρυφερότητα από αυτές τις σχέσεις.

Βέβαια, αυτό δεν ισχύει απαραίτητα για κάθε σχέση. Ορισμένες σχέσεις μπορεί να αποδυναμωθούν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ενώ άλλες μπορεί να αποκτήσουν μεγαλύτερο νόημα. Παρατηρούμε, ωστόσο, ότι οι άνθρωποι που βιώνουν μετατραυματική ανάπτυξη στον τομέα των σχέσεων με τους άλλους αρχίζουν να δημιουργούν πιο θερμές και στενές σχέσεις μαζί τους.

Αίσθηση Προσωπικής Δύναμης

Οι άνθρωποι που αναπτύσσονται σε αυτόν τον τομέα έχουν μια θετική αλλαγή στην αντίληψή τους για τον εαυτό τους. Το άτομο βλέπει τη δική του δύναμη από την άποψη του τι μπορεί πραγματικά να αντιμετωπίσει μετά την απώλεια. Συνειδητοποιεί ότι μπορεί να αντιμετωπίσει καλύτερα τις δυσκολίες και τις στρεσογόνες καταστάσεις που μπορεί να προκύψουν στο μέλλον με αυτά που έχει αποκομίσει μετά το τραυματικό γεγονός.

Το άτομο αναγνωρίζει και αναπτύσσει τομείς στους οποίους αποκτά δεξιότητες και δύναμη, προκειμένου να αλλάξει τις μεθόδους αντιμετώπισής του. Με αυτόν τον τρόπο, το αίσθημα δύναμης μειώνει τον αντίκτυπο του αρνητικού γεγονότος στη ζωή του ατόμου.

Εκτίμηση της Ζωής

Μετά από την απώλεια, ή γενικότερα κάποιο τραυματικό γεγονός, το άτομο μπορεί να συνειδητοποιήσει τη δυσκολία του τραυματικού γεγονότος και την παροδικότητα της ζωής, αναθεωρώντας την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων στη ζωή του. Έτσι, αρχίζει να εκτιμάει περισσότερο τη ζωή του, αναγνωρίζοντας την αξία της.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μπορεί να δώσει μεγαλύτερη σημασία και χρόνο στα πράγματα που το κάνουν ευτυχισμένο και να επικεντρωθεί περισσότερο στην απόλαυση των μικρών πραγμάτων που του δίνουν αληθινή ικανοποίηση.

Δημιουργία Νέων Δυνατοτήτων

Μετά την απώλεια, το άτομο ανακαλύπτει ότι στην πραγματικότητα έχει πολλές επιλογές στη ζωή του και μπορεί να δει ότι υπάρχουν δυνατότητες και ευκαιρίες που δεν γνώριζε πριν.

Πνευματική Μεταμόρφωση

Μετά από μια απώλεια, το άτομο μπορεί να αμφισβητήσει θρησκευτικά ή πνευματικά ζητήματα. Η πίστη του μπορεί να αυξηθεί ή μπορεί να στραφεί σε πνευματικές αξίες για να αντιμετωπίσει τη δύσκολη αυτή εμπειρία. Κατά τη διαδικασία αυτή, το άτομο μπορεί να αναπτύξει μια νέα φιλοσοφία ζωής ή να αλλάξει προηγούμενα πρότυπα πεποιθήσεων.

Μετατραυματική Ανάπτυξη και Ψυχική Ανθεκτικότητα

Ψυχική ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα που έχει το άτομο να ανακάμπτει από δυσμενείς εμπειρίες, αντισταθμίζοντας το άγχος και τα προβλήματα που του προκύπτουν. Τα άτομα με υψηλό επίπεδο ψυχικής ανθεκτικότητας διατηρούν το φυσιολογικό επίπεδο της ψυχικής και σωματικής τους λειτουργίας ακόμη και μετά την απώλεια. Τα άτομα αυτά μπορούν να προσαρμοστούν ευκολότερα στα δύσκολα γεγονότα που βιώνουν.

Παρόλα αυτά, υπάρχει διαφορά μεταξύ της μετατραυματικής ανάπτυξης και της ανθεκτικότητας: Τα άτομα με ψυχική ανθεκτικότητα μπορούν να επιστρέψουν στη ζωή που είχαν πριν από το τραύμα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν ξεπεράσει τα προηγούμενα στάδια του τραύματός τους.

Ψυχική ανθεκτικότητα σημαίνει ότι ένα άτομο μπορεί να επιστρέψει σε ένα φυσιολογικό επίπεδο λειτουργίας μετά από τραυματικά γεγονότα. Όσα άτομα βιώνουν μετατραυματική ανάπτυξη υπερβαίνουν το προηγούμενο επίπεδο λειτουργικότητάς τους.

Η Σχέση Μετατραυματικής Ανάπτυξης, Ψυχολογικής Ανθεκτικότητας και Πένθους

Στη βιβλιογραφία υπάρχουν αντικρουόμενα αποτελέσματα αναφορικά με τη σχέση μεταξύ της μετατραυματικής ανάπτυξης και της ψυχικής ανθεκτικότητας. Υπάρχουν μελέτες, οι οποίες δείχνουν ότι υπάρχει θετική, ή και αρνητική σχέση μεταξύ των δύο, ότι δεν υπάρχει, δηλαδή, σχέση μεταξύ τους, ή ότι δεν υπάρχει κάποια, έστω, γραμμική σχέση. Κάποιοι θεωρούν τη μετατραυματική ανάπτυξη ένα είδος ψυχικής ανθεκτικότητας, ενώ άλλοι θεωρούν ότι οι έννοιες αυτές είναι δύο ξεχωριστά φαινόμενα.

Η μετατραυματική ανάπτυξη εμφανίζεται σε άτομα με υψηλά επίπεδα ψυχικής ανθεκτικότητας. Το επίπεδο του πένθους που βιώνουν τα άτομα κατά την απώλεια, επηρεάζεται επίσης από το επίπεδο της ψυχικής τους ανθεκτικότητας.

Τα άτομα με υψηλή ψυχική ανθεκτικότητα εμφανίζουν λιγότερα συμπτώματα τραύματος κατά τη διάρκεια του πένθους. Καθώς τα άτομα με ψυχική ανθεκτικότητα προσαρμόζονται στη ζωή μετά την απώλεια, η προσαρμογή αυτή δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μετατραυματική ανάπτυξη. Η βιβλιογραφία δείχνει ότι το μέτριο πένθος αυξάνει τη μετατραυματική ανάπτυξη.

Πώς να Αναπτυχθείτε Μετά Από μια Εμπειρία Απώλειας

Μετά από ένα χρονικό διάστημα μετά το πένθος, τα άτομα μπορούν να επικεντρωθούν στην αναγνώριση και την προσπάθεια αύξησης των θετικών αλλαγών στους παραπάνω πέντε τομείς που σχετίζονται με τη μετατραυματική ανάπτυξη μετά την απώλεια. Τα άτομα, έτσι, μπορούν να εργαστούν προς την κατεύθυνση της κατανόησης και της αναγνώρισης των θετικών αλλαγών που έχουν βιώσει μετά από τραυματικές εμπειρίες ζωής.

Η αύξηση των επιπέδων ψυχικής ανθεκτικότητας είναι σημαντική για την ενίσχυση της μετατραυματικής ανάπτυξης και τη διαχείριση του πένθους. Τα άτομα με υψηλή ψυχική ανθεκτικότητα είναι, επίσης, πιο πιθανό να μετατρέψουν το πένθος σε θετική αλλαγή.

Τα άτομα με χαμηλή ανθεκτικότητα μπορεί να χρειάζονται περισσότερη βοήθεια, επειδή αυτή συσχετίζεται με υψηλά επίπεδα θρήνου. Προκειμένου να αυξηθεί η ψυχική ανθεκτικότητα, αυτή μπορεί να αντιμετωπιστεί κατά τη θεραπευτική διαδικασία.

Ταυτόχρονα, είναι γνωστό ότι τα άτομα με μέτρια επίπεδα μετατραυματικού πένθους μπορεί να παρουσιάσουν υψηλότερη μετατραυματική ανάπτυξη. Επομένως, μπορούν να γίνουν παρεμβάσεις, ώστε τα επίπεδα πένθους των πελατών που βρίσκονται στη διαδικασία του πένθους να φτάσουν σε ένα μέτριο επίπεδο.

Επειδή τα επίπεδα πένθους είναι σημαντικά για τη διαδικασία του πένθους, η μετατραυματική ανάπτυξη μπορεί να επιτευχθεί με την αύξηση της ανθεκτικότητας σε άτομα με χαμηλή ανθεκτικότητα.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι το συναίσθημα που συνδέεται με το πένθος. Τα άτομα που βιώνουν έντονα τη θλίψη θα έχουν μικρότερες πιθανότητες να επιτύχουν μετατραυματική ανάπτυξη. Ωστόσο, η μετατραυματική ανάπτυξη δείχνει, επίσης, ότι κάτι μπορεί να προκύψουν και θετικά αποτελέσματα μετά από μια δύσκολη διαδικασία, όπως η θλίψη. Δεδομένου ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται στη διαδικασία του πένθους μπορεί να δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν την απώλεια, μπορούν να αναζητήσουν υποστήριξη από εξειδικευμένους ψυχολόγους της Hiwell.