Νιώστε καλύτερα σήμερα!
Πάρτε τον έλεγχο της ζωής σας, όπως και οι 850.000 ευτυχισμένοι πελάτες μας.
Ξεκινήστε
Τι είναι το πρωινό άγχος;
Το πρωινό άγχος είναι ένα έντονο αίσθημα ανησυχίας, έντασης ή στρες αμέσως μετά το ξύπνημα. Το πρωινό άγχος είναι ένας τύπος άγχους που μπορεί να κυμαίνεται από ήπια έως υψηλή σοβαρότητα1. Το πρωινό άγχος επηρεάζει πολλούς ανθρώπους και μπορεί να κάνει το ξεκίνημα της ημέρας πολύ δύσκολο για αυτούς.
Κάποιες μέρες, μπορεί να υπάρχουν στρεσογόνοι παράγοντες στη ζωή μας και να νιώθουμε άγχος στην αρχή της ημέρας. Το σώμα μας, τότε, αντιδρά φυσιολογικά στην παρουσία ενός στρεσογόνου παράγοντα. Από την άλλη πλευρά, είναι επίσης πιθανό να ξεκινήσουμε την ημέρα μας νιώθοντας άγχος χωρίς προφανή λόγο.
Το πρωινό άγχος δεν αποτελεί από μόνο του διαταραχή, αλλά συχνά εμφανίζεται ταυτόχρονα με τη Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή. Η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή, η οποία μπορεί να περιπλέξει τη ζωή ενός ατόμου για μήνες, μπορεί να επιδεινώνεται το πρωί και να τροφοδοτεί το πρωινό άγχος, επειδή προκαλεί μια συνεχή κατάσταση άγχους2.
Αιτίες του πρωινού άγχους
Όταν ξυπνάμε το πρωί, ο οργανισμός μας παράγει μεγάλες ποσότητες της ορμόνης κορτιζόλης και αυτό το επίπεδο κορτιζόλης αυξάνεται την πρώτη ώρα μετά το ξύπνημα. Αυτή η διαδικασία, που ονομάζεται, επίσης, απόκριση αφύπνισης της κορτιζόλης, μας βοηθά να ξεκινήσουμε την ημέρα μας με ζωντάνια, αλλά μπορεί να αποτελεί πρόβλημα για τα άτομα με άγχος3.
Η αύξηση των επιπέδων κορτιζόλης προκαλεί την επιτάχυνση των καρδιακών παλμών και, έτσι, το επίπεδο του άγχους μπορεί να αυξηθεί και να προκαλέσει αίσθημα δυσφορίας στο άτομο. Είναι πιθανό για κάποιο άτομο που αποκοιμάται με άγχος να νιώσει αυτό το άγχος πιο έντονα με την αύξηση των επιπέδων κορτιζόλης όταν ξυπνήσει το πρωί.
Οι αιτίες του πρωινού άγχους μπορεί να ποικίλουν ανάλογα με το άτομο και τις περιστάσεις, αλλά υπάρχουν ορισμένοι κοινοί παράγοντες4:
Βιολογικά αίτια
Οι βιολογικοί παράγοντες, ιδίως τα προβλήματα ύπνου και οι ορμονικές ανισορροπίες, μπορεί να παίζουν ρόλο στο πρωινό άγχος. Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι τα προβλήματα ύπνου συνδέονται στενά με την εμφάνιση και την επιμονή των αγχωδών διαταραχών5, 6.
Ψυχολογικές αιτίες
Ένας άλλος παράγοντας που πυροδοτεί το πρωινό άγχος σχετίζεται με καταστάσεις που έχουν ψυχολογική προέλευση. Για παράδειγμα, μια τραυματική εμπειρία ή ένα αγχωτικό γεγονός μπορεί να προκαλέσει και να αυξήσει το πρωινό άγχος. Τα άτομα που έχουν υποστεί κάποιο ψυχολογικό τραύμα έχουν συχνά να αντιμετωπίσουν αυξημένο άγχος και άλλες ανεπιθύμητες συναισθηματικές καταστάσεις το πρωί7.
Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι στρεσογόνα γεγονότα ζωής και διαδικασίες πένθους, όπως η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου ή η ανεργία, μπορούν, επίσης, να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης αγχώδους διαταραχής8, 9. Σύμφωνα με αυτές τις μελέτες, μπορούμε να πούμε ότι οι περιοδικές πηγές άγχους συνδέονται στενά με το πρωινό άγχος.
Κοινωνικά αίτια
Ένας άλλος παράγοντας που παίζει ρόλο στην ανάπτυξη του πρωινού άγχους σχετίζεται με τις κοινωνικές εμπειρίες. Για παράδειγμα, η πίεση από την εργασία ή τις κοινωνικές σχέσεις μπορεί να προκαλέσει άγχος το πρωί. Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι το εργασιακό άγχος αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη αγχωδών διαταραχών10, 11.
Επιπλέον, η έρευνα δείχνει ότι το άγχος στις ρομαντικές σχέσεις μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη και τη διατήρηση αγχωδών διαταραχών12. Αυτό αποδεικνύει ότι οι κοινωνικές σχέσεις και η κοινωνική ζωή μπορούν εύκολα να πυροδοτήσουν το πρωινό άγχος.
Συμπτώματα του πρωινού άγχους
Για να αναγνωρίσουμε το πρωινό άγχος, μπορούμε να δώσουμε προσοχή σε ορισμένα συγκεκριμένα συμπτώματα, όπως αυτά που εμφανίζονται στις αγχώδεις διαταραχές4:
Σωματικά συμπτώματα του πρωινού άγχους
- Ιδρώτας
- Μυϊκή ένταση
- Ταχυκαρδία
- Κεφαλαλγίες
- Ναυτία
- Ξηρό στόμα
- Δυσκολία στην αναπνοή ή ταχύπνοια
- Τρέμουλο ή αίσθημα ταραχής
Συναισθηματικά συμπτώματα του πρωινού άγχους
Το πρωινό άγχος μπορεί να εκδηλωθεί όχι μόνο σωματικά αλλά και συναισθηματικά. Ορισμένα κοινά συναισθηματικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Η ανησυχία και το άγχος
- Φόβος και πανικός
- Ανησυχία και ανησυχία
- Απελπισία ή απελπισία
- Συναισθηματική κόπωση
- Μείωση της αυτοπεποίθησης
Συμπεριφορικά συμπτώματα του πρωινού άγχους
Αν ξυπνάτε το πρωί με έντονο άγχος, είναι πιθανό να εμπλακείτε σε συμπεριφορές αποφυγής για να ανακουφιστείτε από τα σωματικά και συναισθηματικά συμπτώματα. Εκτός από την αποφυγή, τα συμπεριφορικά συμπτώματα του πρωινού άγχους περιλαμβάνουν:
- Διαταραχή στις συνήθειες του ύπνου
- Αποφυγή της επικοινωνίας με άλλα άτομα
- Αποχή από σωματικές δραστηριότητες
- Δυσκολία συγκέντρωσης σε γνωστικές δραστηριότητες
Τρόποι αντιμετώπισης του πρωινού άγχους
Μερικοί αποτελεσματικοί τρόποι αντιμετώπισης του πρωινού άγχους είναι:
- Τεχνικές για βαθιές αναπνοές
- Διαλογισμός ενσυνειδητότητας και χαλάρωσης
- Η καθιέρωση ρουτίνας ύπνου
- Μέθοδοι ψυχοθεραπείας, όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία
- Συστηματική σωματική δραστηριότητα
- Υγιεινή διατροφή
- Αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η αποφυγή της καφεΐνης και του αλκοόλ
- Φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του άγχους, όπως τα αγγχολυτικά ή τα αντικαταθλιπτικά
Θεραπεία του πρωινού άγχους
Η κατάλληλη θεραπεία για το πρωινό άγχος θα πρέπει να προσαρμόζεται στις συνθήκες και τις ανάγκες του ατόμου. Φάρμακα όπως τα αντικαταθλιπτικά ή τα αγχολυτικά μπορεί να είναι αποτελεσματικά στη μείωση των συμπτωμάτων άγχους, οπότε τα άτομα με πρωινό άγχος μπορούν να χρησιμοποιούν τέτοια φάρμακα υπό την επίβλεψη ψυχιάτρου. Μερικοί τύποι φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του άγχους είναι:
- Αντικαταθλιπτικά:
- Οι αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) και οι αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονινεργικών-νοραδρενεργικών ουσιών (SNRIs) είναι από τις πιο ευρέως χρησιμοποιούμενες κατηγορίες αντικαταθλιπτικών.
- Βενζοδιαζεπίνες:
- Αυτά τα φάρμακα δρουν μειώνοντας γρήγορα τα συμπτώματα άγχους. Ωστόσο, χρησιμοποιούνται συνήθως σε βραχυπρόθεσμες θεραπείες, καθώς μπορεί να προκαλέσουν εξάρτηση με μακροχρόνια χρήση.
- Βήτα αναστολείς:
- Αυτά τα φάρμακα μειώνουν τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση. Μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των σωματικών συμπτωμάτων του άγχους.
- Ατυπικά αντιψυχωσικά:
- Αυτά τα φάρμακα χρησιμοποιούνται για άτομα με σοβαρά συμπτώματα άγχους. Συνήθως χρησιμοποιούνται όταν άλλα φάρμακα δεν έχουν βοηθήσει.
- Πρεγκαμπαλίνη:
- Αυτό το φάρμακο χρησιμοποιείται για τη μείωση των συμπτωμάτων άγχους. Λειτουργεί αυξάνοντας τα επίπεδα μιας χημικής ουσίας που ονομάζεται GABA στον εγκέφαλο.
Αυτά τα φάρμακα δρουν μεταβάλλοντας τα επίπεδα ορισμένων χημικών ουσιών στον εγκέφαλο που πιστεύεται ότι συμβάλλουν στη ρύθμιση της διάθεσης και του άγχους. Ωστόσο, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο υπό την καθοδήγηση ψυχιάτρου, καθώς μπορεί να έχουν παρενέργειες και μπορεί να μην είναι κατάλληλα για όλους.
Η ψυχολογική υποστήριξη, όπως η ψυχοθεραπεία ή η συμβουλευτική, μπορεί, επίσης, να βοηθήσει στο πρωινό άγχος. Η συζήτηση με έναν εξειδικευμένο ψυχοθεραπευτή μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να κατανοήσουν και να διαχειριστούν καλύτερα το άγχος τους. Η πραγματοποίηση συνεδριών ψυχοθεραπείας μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό των αρνητικών μοτίβων σκέψεων και πεποιθήσεων που μπορεί να συμβάλλουν στο άγχος, στην καταπολέμησή τους και στην ανάπτυξη στρατηγικών αντιμετώπισης.
Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) είναι μια ευρέως χρησιμοποιούμενη μορφή θεραπείας που έχει βρεθεί ότι είναι αποτελεσματική στη θεραπεία των αγχωδών διαταραχών. Αυτή η σχολή θεραπείας βοηθά τους πελάτες που πάσχουν από πρωινό άγχος να αλλάξουν τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς τους, διδάσκοντάς τους τρόπους να εντοπίζουν και να ελέγχουν τα αρνητικά μοτίβα σκέψης και συμπεριφοράς.
Επιπλέον, η σωματική άσκηση και ο υγιεινός τρόπος ζωής μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση του πρωινού άγχους. Η τακτική άσκηση είναι γνωστό ότι είναι αποτελεσματική στη μείωση των συμπτωμάτων του άγχους και της κατάθλιψης. Υπάρχουν, επίσης, μελέτες που δείχνουν ότι η υγιεινή διατροφή και ο ύπνος μπορούν να βοηθήσουν στη ρύθμιση της διάθεσης.
Συνοπτικά, τόσο η φαρμακευτική αγωγή όσο και η επαγγελματική ψυχολογική υποστήριξη μπορεί να φανούν χρήσιμες στη θεραπεία του πρωινού άγχους. Η καταλληλότερη θεραπεία θα εξαρτηθεί από τις συγκεκριμένες συνθήκες και τις ανάγκες του ατόμου. Ένας συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής, θεραπείας και αλλαγών στον τρόπο ζωής μπορεί να είναι η πιο αποτελεσματική προσέγγιση. Επικοινωνώντας με έναν εξειδικευμένο ψυχολόγο ή ψυχίατρο, μπορείτε να καθορίσετε από κοινού την πιο κατάλληλη και αποτελεσματική μέθοδο θεραπείας για εσάς.
References
- Blazer, D., Hughes, D. C., & Fowler, N. (1989). Anxiety as an outcome symptom of depression in elderly and middle‐aged adults. International Journal of Geriatric Psychiatry, 4(5), 273-278.
- Mullin, B. C., Pyle, L., Haraden, D., Riederer, J., Brim, N., Kaplan, D., & Novins, D. (2018). A preliminary multimethod comparison of sleep among adolescents with and without generalized anxiety disorder. In Sleep and Developmental Psychopathology (pp. 28-41). Routledge.
- Public Library of Science. Daily Life Stress and the Cortisol Awakening Response: Testing the Anticipation Hypothesis. Powell, Daniel and Schlotz, Wolff. (December 20th, 2012). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3527370/
- National Institute of Mental Health. (July 2018). Anxiety Disorders. https://www.nimh.nih.gov/health/topics/anxiety-disorders
- Spoormaker, V. I., Schredl, M., & Van Den Bout, J. (2006). Nightmares: from anxiety symptom to sleep disorder. Sleep Medicine Reviews, 10(1), 19-31.
- Simonetti, V., Durante, A., Ambrosca, R., Arcadi, P., Graziano, G., Pucciarelli, G., ... & Cicolini, G. (2021). Anxiety, sleep disorders and self‐efficacy among nurses during COVID‐19 pandemic: A large cross‐sectional study. Journal of Clinical Nursing, 30(9-10), 1360-1371.
- Norrholm, S. D., & Ressler, K. J. (2009). Genetics of anxiety and trauma-related disorders. Neuroscience, 164(1), 272-287.
- Sable, P. (1989). Attachment, anxiety, and loss of a husband. American journal of Orthopsychiatry, 59(4), 550-556.
- Bifulco, A., Harris, T., & Brown, G. W. (1992). Mourning or early inadequate care? Reexamining the relationship of maternal loss in childhood with adult depression and anxiety. Development and Psychopathology, 4(3), 433-449.
- Parker, D. F., & DeCotiis, T. A. (1983). Organizational determinants of job stress. Organizational Behavior and Human Performance, 32(2), 160-177.
- Poursadeghiyan, M., Abbasi, M., Mehri, A., Hami, M., Raei, M., & Ebrahimi, M. H. (2016). Relationship between job stress and anxiety, depression and job satisfaction in nurses in Iran. The social sciences, 11(9), 2349-55.
- Priest, J. B. (2013). Anxiety disorders and the quality of relationships with friends, relatives, and romantic partners. Journal of Clinical Psychology, 69(1), 78-88.
